تحلیل سناریوهای مؤثر بر تحقق‌پذیری مؤلفه‌های شهر شاد(مطالعۀموردی: شهر ارومیه)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 19، شماره 1 - شماره پیاپی 36، شهریور 1400، صفحه 264-237   

نوع مقاله: پژوهشی-مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2021.50954.0

نویسندگان

حسن حکمت نیا^{* 1}؛ میرنجف موسوی²؛ محمد رسولی³؛ شراره سعید پور⁴

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور، یزد، ایران

²استاد گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه،ایران

³دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

⁴دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

 
هدف پژوهش حاضر آینده­ نگاری شاخص­های شهرشاد در شهر ارومیه است تا با مشخص­سازی وضعیت­های محتمل­ پیش­روی شهر در قالب سناریو، آیندة شهر درک شود و متناسب با آن برنامه و سیاست­هایی در  جهت تحقق شهر شاد اجرا شوند. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده است و جهت تبیین شهر شاد ارومیه از 29 شاخص استفاده ‌شده است که جهت سنجش نوع رابطه­ بین شاخص­ها و استخراج عوامل کلیدی از Mentalmodel ، برای سطح­ بندی مناطق از مدل کوپراس، برای وزن­دهی از مدل فولر و برای نمایش بصری از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS استفاده ‌شده است. یافته ­های تحقیق نشان داده است که در بین 29 شاخص مورد بررسی، 8 شاخص (فضای سبز، طراحی فضای دلپذیر، استفادة منطقی از فضاهای شهری، حس آزادی، امنیت، پاکیزگی محیط، عناصر هویت­بخش، فضاهای خاطره­انگیز) به‌عنوان عوامل کلیدی در تحقق شهر شاد ارومیه مشخص ‌شده‌اند. چگونگی توزیع این عوامل در سطح مناطق شهر ارومیه بیانگر بهترین وضعیت برای منطقة 1 با امتیاز 0.30 درصد و بدترین آن برای منطقة 2  با امتیاز 0.22 درصد بوده است. همچنین، یافته­ های حاصل از سناریو ویزارد بیانگر 4 سناریو قوی، 571 سناریو ضعیف و 19 سناریو محتمل در راستای شهر شاد ارومیه بوده است. نتایج تحقیق نشان داده است که سناریوهای محتمل از مجموع 152 حالت ممکن دارای ضریب 38 درصد برای وضعیت مطلوب، 35 درصد برای وضعیت ایستا و 25 درصد برای وضعیت بحرانی بوده است که احتمال تحقق وضعیت مطلوب (با ویژگی­های سرانة فضای سبز در شهر افزایش ‌یافته است و در کنار آن حس مسئولیت­ پذیری شهروندان تقویت ‌شده تا سطح پاکیزگی محیط‌زیست شهر بهبود یابد. همچنین، به مسئلة امنیت و آسایش شهروندان در شهر بیشتر توجه شده است تا شهروندان آزادی بیشتری در فضای شهر احساس کنند و آرامش روحی - روانی مطلوب خود را به دست آوردند و شهر به فضایی خاطره­ انگیز برای شهروندان تبدیل شود و احساس تعلق به مکانی در شهروندان تقویت گردد) بیش از دیگر وضعیت­های محتمل بوده است که خود نشانگر تحقق شاخص­های شهر شاد برای ارومیه در آینده، به‌ شرط اجرایی شدن پیشنهادهای ارائه‌شده در تحقیق حاضر است.

کلیدواژه‌ها

شهرشاد؛ مدل فولر؛ مدل منتال؛ شهر ارومیه

مراجع

1. احدنژاد، م.، حاضری، ص.، مشکینی، آ­.، و پیری، ع. (­1397). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر شکوفایی شهری با رویکرد آینده­نگاری (­مطالعة موردی: کلان‌شهر تبریز). نشریة پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 9(32)، 30-15.
2. دویران، ا.، و محمدی، ج. (­1394). طراحی شهری با رویکرد ایجاد شادابی و نشاط شهری با توجه به فرهنگ شهری (­محدودة مطالعاتی : شهر زنجان). اولین کنفرانس سالانة پژوهش­های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، مؤسسة معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی و تحت حمایت سیویلیکا، یزد.
3. ربانی، ط.، مشکینی، آ.، رکن­الدین افتخاری، ع.، و رفیعیان، م. (­1398). تبیین مسائل حکمروایی شهری در سناریوهای آیندة کلان‌شهر تهران مبتنی بر رویکرد تبدیل سناریوهای کیفی به کمی. فصل­نامة شهر پایدار، 2(2)، 62-45.
4. رسولی، م.، و هاشمی‌نسب، ظ. (­1398). ارزیابی مدیریت یکپارچة شهر ارومیه با رویکرد آینده‌نگاری. دومین کنفرانس ملی عمران و معماری در مدیریت شهری قرن 21، دانشگاه جامع علمی- کاربردی، سازمان همیاری شهرداری­ها و مرکز توسعة خلاقیت و نوآوری علوم نوین و تحت حمایت سیویلیکا، تبریز.
5. رسولی، م­.، و هاشمی‌نسب، ظ. (­1398). امکان­سنجی مدیریت یکپارچة محیط ‌زیست شهری در شهرهای ایران (­مطالعة موردی: شهر سقز). چهارمین کنگرة بین­المللی توسعة کشاورزی مناسب طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری ایران، دبیرخانه دائمی دانشگاه میعاد و با همکاری دانشگاه شیراز، دانشگاه یاسوج و دانشگاه مازندران و تحت حمایت سیویلیکا، تبریز.
6. زنگی­آبادی، ع.، و میرزایی، س. (­1399). تبیین عوامل موثر بر دستیابی به شهر شاد در کلان­شهر شیراز. برنامه­ریزی و آمایش فضا، 24(3)، 103-65.
7. سرشماری نفوس و مسکن. (­1395). مرکز آمار ایران. بازیابی از https://www.amar.org.ir
8. سماواتی، س. (­1394). ارتقاء کیفیت شادی در پیاده­راه­های شهری تهران (نمونة موردی: محدودة پیادة مرکز تاریخی تهران) (پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی­ارشد طراحی شهری). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
9. شاد، م. (­1395). طراحی مکان­های سوم با تأکید بر اصول شهر شاد در انطباق با خرده‌فرهنگ‌های شهری (­نمونة موردی: خیابان کوهسنگی مشهد) (پایان‌نامة منتشرنشدۀ کارشناسی‌ا­رشد طراحی شهری). دانشگاه بین­المللی امام رضا، مشهد، ایران.
10. شهبازی، ا. ح.، سرگزی، ز.، و غنی­زاده قاسم­آبادی، ه. (1399). ارزیابی و تحلیل مؤلفه­های شهر شاد در شهرهای دارای سابقة مصیبت عظیم (پژوهش موردی: شهر بم). فصل­نامة پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 11(41)، 64-53.
11. صفاری­نیا، م. (­1394). مقدمه­ای بر روان­شناسی شهری. معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران (جلد اول، چاپ اول). تهران: نشر تیسا.
12. محتشمی، ن.، مهدوی نژاد، م.، و به مانیان، م. (­1395). عوامل رشد و موانع بازدارندة شکوفایی شهری. دومین کنفرانس بین­المللی دستاوردهای نوین پژوهش در عمران، معماری و مدیریت شهری. کنفدراسیون بین­المللی مخترعان جهان-دانشگاه جامع علمی کاربردی و تحت حمایت سیویلیکا، تهران.
13. مقیمی، آ. (­1395). معرفت­شناسی آینده­پژوهی در رویکردهای نظری به برنامه­ریزی شهری. معماری و صنعت ساختمان. فصل­نامة مدیریت شهری، 38، 104-75.
14. موسی­زاده، ع.، و محمدی، م. (­1398). بازشناسی عوامل مؤثر بر ارتقا کیفیت شادمانی در فضای شهری با بهره­گیری از اصول رویکرد. برنامه­ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، 37، 25-1.
15. نوریان، ف.، قاضی، ر.، و عبدالله­پور، س. (­1398). ابعاد و راهبردهای شهر شاد در محله­های مشهد (­مطالعة موردی: محله طبرسی و محلة فارغ­التحصیلان). مطالعات شهری، 36، 116-101.

 

16. Baby, S. (2013). AHP modeling for multicriteria decision-making and to optimise strategies for protecting coastal landscape resources. International Journal of Innovation, Management and Technolog, 4(2), 218-227
17. , G. T., & Sacco., P. L. )2007(. Urban regeneration, culture and happiness. bridging communities through cultural policies: A theoretical framework. Policy for Happiness, Siena, 15-16.
18. Jin, T. (2019). Concept of happy city: The smart cities of the future. SSRN Electronic Journal, 1-7. doi: 2139/ssrn.3314531
19. Krekel, C., Kolbe, J., & Wüstemann, H. (2016). The greener, the happier? The effect of urban land use on residential wellـbeing, Ecological Economics, (121), 117-127.
20. Landry, C. (2008). Can artists create great places? In E. Holding (Ed.), Artists and places: Engaging creative minds in regeneration (pp. 1-11). London: CABE/ Arts and
21. Liu, K. (2013). Happiness and tourism. International Journal of Business and Social Science, 4(15), 67-70
22. Mankiw, N. G. (2014). Principles of economics. South-Western: Cengage Learning.
23. Melillo, P., & Pecchia, L. (2016). What is the appropriate sample size to run analytic hierarchy process in a survey-based research? International Symposium on the Analytic Hierarchy Process, doi: 13033/isahp.y2016.130
24. Montgomery, C. (2013). Happy city: Transforming our lives through urban design. New York: McMillian.
25. Schroeder, K. (2018). Politics of gross national happiness: governance and development in Bhutan. New York: Springer.
26. Shepard, , Gray, S., & Cox, I. (2015). The use of participatory modeling to promote social learning and facilitate community disaster planning. Environmental Science & Policy, 45, 109-122.
27. Stead, D. )2015(. What does the quality of governance imply for urban prosperity? Habitat International, 45, 64-69.
28. Yañez Soria, K., Ribeiro Palacios, M., & Morales Gomez, C. A. (2019). Governance and policy limitations for sustainable urban land planning: The case of Mexico. Journal of Environmental Management, 759, 1-9.

29.Zheng, X., Yuan, Z., & Zhang, X. (2020). Does happiness dwell in an owner ـoccupied house? Homeownership and subjective wellـbeing in urban China. Cities, https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.102404