بررسی اجزای ردپای آب محصول خیار در استان ایلام (مطالعه موردی: شهرستان دره‌شهر)

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 4، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 21، آذر 1400، صفحه 23-30   

نوع مقاله: فنی و ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v8i3.2105.1051

نویسنده

فرشته رحیمی^*

کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایران

چکیده

امروزه مسئله کمبود آب به یک چالش اساسی در کشور ایران تبدیل شده است. از آنجایی‏که بخش کشاورزی در راستای افزایش جمعیت و تأمین مواد غذایی سهم بالایی در مصرف آب به خود اختصاص داده است، لذا بررسی ردپای آب که نشان‌دهنده حجمی از آب است که به‏ طور مستقیم یا غیر مستقیم برای تولید کالا یا ارائه هر گونه خدمات به مصرف می‌رسد پتانسیل قابل توجهی برای کمک به مدیریت آب در بخش کشاورزی دارد. در این پژوهش ردپای آب در تولید محصول خیار از سال 1394 تا 1398 با استفاده از نرم افزار AGWAT در 4 منطقه از شهرستان دره‌شهر، تابع استان ایلام، که بیشترین سطح زیر کشت و صادرات محصول خیار را به خود اختصاص داده است بررسی شد. نتیجه بررسی نشان داد، در اراضی فاریاب چهار بخش مورد مطالعه، دهستان ارمو، دهستان عباس آباد، روستای چمژاب و مرکز دره‌شهر سهم ردپای آب سبز، آبی، خاکستری و سفید به‏ترتیب 16%، 20%،20%، 25% درصد از مجموع ردپای آب در تولید محصول خیار در شهرستان دره‌شهر است. در مطالعه صورت گرفته متوسط مجموع ردپای آب در اراضی فاریاب حدود 684/9 متر مکعب بر تن می‌باشد. ازاین‏رو با توجه‏ به روند ردپای آب مناطق مورد مطالعه، جایگزین کردن روش‌‏های نوین آبیاری از جمله؛ آبیاری قطره‌ای با هدر رفت کم و کارایی بالاتر، به‏ جای آبیاری غرقابی در کشت محصول خیار این مناطق توصیه می‏‌شود.

کلیدواژه‌ها

ردپای آب خیار؛ نرم‏ افزار AGWAT؛ بحران آب

مراجع

اویسی، ف.، فتاحی اردکانی، ا. و فهرستی ثانی، م. 1398. بررسی آب مجازی و ردپای اکولوژیک آب در محصول گندم آبی استان اصفهان. مجله علوم آب و خاک، ۲۳(۱): ۸۷-۹۹.
پیری، ح. و سارانی، ر. 1398. بررسی بهره‌وری اقتصادی محصولات کشاورزی استان سیستان و بلوچستان با رویکرد ردپای آب. تحقیقات آب و خاک ایران، 51(5): 1093-1104.
خلیلی، ط.، سرائی تبریزی، م.، بابازاده, ح. و رمضانی اعتدالی، ه. 1398. مدیریت منابع آب محصولات زراعی استان قم با استفاده از مفهوم رد ‏پای آب. اکوهیدرولوژی، 6(4): 1109-1119.
رمضانی اعتدالی، ه.، شکوهی، ع. و مجتبوی، س، ا. 1395. بهره‌گیری از مفهوم ردپای آب مجازی در تولید محصولات اصلی برای عبور از بحران آب منطقه قزوین. آب و خاک، 31(2): 422-433.
رمضانی اعتدالی، ه. و آبابایی، ب. 1395. برآورد اجزاء ردپای آب مجازی در تولید جو در مقیاس ملی و استانی. پژوهش آب در کشاورزی، 30(3): 431-443.
رحیمی پور انارکی، م. ر.، محمدی، ع.، رفیعیان، م.، ارجمندی، ر. و کریمی، س. 1399. ارزیابی آب مجازی و ردپای آب محصولات کشاورزی (شهرستان، قلعه گنج). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 11(41): 152-168.
زینی‌وند، ن. و غدیری، ا. 1397. بررسی چگونگی مصرف و بهره‏وری آب در محصولات زراعی شهرستان دره‏‌شهر. نشریه علمی و مهندسی آب، 8(22): 57-65.
صادقی، س. ک.، کریمی تکانلو، ز.، متفکر آزاد، م.، ع.، اصغرپور قورچی، ح. و اندایش، ی. 1394. سنجش ردپای آب بخش‌های اقتصادی در ایران با رهیافت ماتریس حسابداری اجتماعی (SAM). مجله علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، 11(3): 81-111.
علیقلی نیا، ت.، رضایی، ح.، بهمنش، ج. و منتصری، م. 1395. تخمین و ارزیابی ردپای آب آبی و سبز محصولات عمده مورد کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه. نشریه پژوهش‌‏های حفاظت آب و خاک، 23(3): 337-344.
علیقلی‌نیا، ت.، رضایی، ح.، بهنمش، ج. و منتصری، م. 1396. مطالعه شاخص ردپای آب برای محصولات غالب مورد کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و ارتباط آن با مدیریت آبیاری. نشریه دانش آب و خاک، 27(4): 37-48. 
کمالی علی آباد، ک.، زارع احمد آبادی، ع.ر. و عربی علی‌آبادی، ف. 1397. ارزیابی آب مجازی مصرفی در خیار سبز گلخانه‌‏ای (استان یزد). کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران. دانشگاه یزد، انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران، شهر یزد.
گلابی، م. ر.، رادمنش، ف.، آخوندعلی، ع.م. و نیک سخن، م.ح. 1398. انتخاب منطقۀ مناسب در تولید گندم با استفاده از مفهوم رد پای آب و روش‏های تصمیم‌‏گیری اجتماعی (مطالعه موردی: استان اصفهان). اکوهیدرولوژی، 6(4):1045-1054.

Arabi A., Alizadeh A., VahabRajaee Y., Jam K. and Niknia N. 2012. Agricultural Water Foot Print and Virtual Water Budget in Iran Related to the Consumption of Crop Products by Conserving Irrigation Efficiency. Journal of Water Resource and Protection, 4(5): 318-324.
Allen R.G., Pereira L.S., Raes D. and Smith M. 1998. Crop evapotranspiration-Guidelines for computing crop water requirements-FAO Irrigation and drainage paper 56. Fao, Rome, 300(9): D05109.‏
Dasilva V. D. P. R., De Oliveira S. D., Hoekstra A. Y., Dantas Neto J., Campos J. H. B., Braga C. C. and De Holanda R. M. 2016. Water footprint and virtual water trade of Brazil. Water, 8(11): 517.
Hoekstra A. Y. 2003. Virtual Water Trade: Proceedings of the International Expert Meeting on Virtual water trade, Delft, The Netherlands, 12-13 December 2002, Value of water Research Report Series No.12, UNESCO-IHE, Delft, The Netherlands.
Hoekstra A. Y. and Chapagain A. K. 2011. Globalization of water: Sharing the planet's freshwater resources. John Wiley and Sons.‏
Hoekstra A. Y., Chapagain A. K., Aldaya M. M. and Mekonnen M. M. 2011. The water footprint assessment manual: setting the global standard, water Footprint Network, Enschede, the Netherlands.
Kalvani S. R., Sharaai A. H., Abd Manaf L. and Hamidian A. H. 2019. Water footprint of crop production in Tehran province. Planning Malaysia, 17(10):122-132.
Karandish F., Hogeboom, R. J. and Hoekstra A. Y. 2021. Physical versus virtual water transfers to overcome local water shortages: A comparative analysis of impacts. Advances in Water Resources, 147: 103811.‏
Kahramanoğlu İ., Usanmaz S. and Alas T. 2020. Water footprint and irrigation use efficiency of important crops in Northern Cyprus from an environmental, economic and dietary perspective. Saudi journal of biological sciences, 27(1): 134-141.‏
Nikolaou G., Neocleous D., Christou A., Polycarpou P., Kitta E. and Katsoulas N. 2021. Energy and Water Related Parameters in Tomato and Cucumber Greenhouse Crops in Semiarid Mediterranean Regions. A Review, Part I: Increasing Energy Efficiency. Horticulturae, 7(12): 521.‏
Trottier J. and Perrier J. 2017. Challenging the coproduction of virtual water and Palestinian agriculture. Geoforum, 87: 85-94.‏
Zhang C. and Anadon L. D. 2014. A multi-regional input–output analysis of domestic virtual water trade and provincial water footprint in China. Ecological Economics, 100: 159-172.