کانی شناسی رگه های آنورتوزیتی و گابروهای دربرگیرنده در توده نفوذی کالکافی (شمال‌ شرق انارک، استان اصفهان، ایران مرکزی)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 6، دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 33، 1401، صفحه 115-141   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.2021.68737.1008

نویسندگان

حنان سلیم¹؛ قدرت ترابی^{* 2}؛ نرگس نصوحیان³

¹دانشجوی دکتری، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²استاد، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³دکتری، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

منطقه کالکافی در حدود 65 کیلومتری شمال‌شرق شهر انارک (بخش­ شمال‌شرقی استان اصفهان) واقع‌شده است. در این منطقه توده نفوذی کالکافی با سن ائوسن بالایی، دگرگونه­ های پالئوزوئیک انارک، سنگ آهک ­های کرتاسه و سنگ ­های آتشفشانی ائوسن زیرین و میانی را قطع‌کرده است. این توده نفوذی طیف گسترده ­ای از سنگ ­ها از گابرو تا آلکالی فلدسپار گرانیت­ را شامل می­ شود که بیانگر رخداد تفریق ماگمایی بسیار گسترده است. آنورتوزیت ­ها به صورت رگه ­هایی در درون گابروها دیده می­ شوند که ضخامت این رگه‌ها متغیر بوده و تا حدود 15 سانتی‌متر هم می رسد. گابروها از پلاژیوکلازهای نوع آنورتیت (%94-84 An=) که برخی از آنها به بیتونیت، آندزین و الیگوکلاز تغییر یافته‌اند، کلینوپیروکسن از نوع دیوپسید (75/0=Mg#)، ارتوکلاز (Or_0.88)، آپاتیت، مگنتیت و پرهنیت تشکیل‌شده است. آنورتوزیت ­ها نیز متشکل از کانی­ های پلاژیوکلاز از نوع آنورتیت (%95-89 An=؛ که گاهی این پلاژیوکلازها به بیتونیت و لابرادوریت تغییر یافته‌اند)، اسفن و زیرکن هستند. بافت ­های اصلی این سنگ­ ها گرانولار، اینترگرانولار و پوئی­کیلیتیک است. بررسی‌های صحرایی نشان می­ دهد که آنورتوزیت­ ها با گابروها همراه بوده و شکستگی­ های گابروها را پر کرده‌اند. بررسی ترکیب شیمیایی پلاژیوکلازهای درون گابروها و پلاژیوکلازهای موجود در آنورتوزیت­ ها بیانگر شباهت بسیار زیاد این کانی‌ها از نظر محتوای عناصر اصلی و کمیاب بوده و بیانگر ارتباط ژنتیکی این سنگ ­هاست. این ویژگی نشان می­ دهد که آنورتوزیت­ های منطقه کالکافی در حقیقت ادامه تبلور بخش غنی از پلاژیوکلاز ماگمای گابرویی اولیه است.

کلیدواژه‌ها

پلاژیوکلاز؛ کلینوپیروکسن؛ آنورتوزیت؛ گابرو؛ ائوسن؛ کالکافی؛ ایران مرکزی

مراجع

Ahmadian, J., 2012. Geochemistry, Mineral Chemistry and Petrology of Kal-e Kafi Ore- bearing intrusive bodies, E Anarak pages. Ph.D. Thesis, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran, 264 pp. (in Persian with English abstract(

Ahmadian, J., Haschke, M., McDonald, I., Regelous, M., Ghorbani, M.R., Hashem Emami, M. and Murata, M., 2009. High magmatic flux during Alpine-Himalayan collision: Constraints from the Kal-e-Kafi complex, central Iran. Geological Society of America Bulletin, 121(5–6): 857–868. https://doi.org/10.1130/B26279.1

Ahmadian, J., Sarjoughian, F., Lentz, D., Esna-Ashari, A., Murata, M. and Ozawa, H., 2016. Eocene K-rich adakitic rocks in the Central Iran: implications for evaluating its Cu–Au–Mo metallogenic potential. Ore Geology Reviews, 72: 323–342. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2015.07.017

Aistov, L., Melnikov, B., Krivyakin, B. and Morozov, L., 1984. Geology of the Khur Area (Central Iran), Explanatory text of the Khur quadrangle map 1:250,000. Geological Survey of Iran,Tehran, 132 pp.

Anderson, J.L., 1996. Status of thermo-barometry in granitic batholiths. Earth Science Reviews, 87(1–2): 125–138. https://doi.org/10.1017/S0263593300006544

Aoki, K. and Shiba, I., 1973. Pyroxene from lherzolite inclusions of Itinomegata. Japan. Lithos, 6(1): 41–51. https://doi.org/10.1016/0024-4937(73)90078-9

Ashchepkov, I.V. and André, L., 2002. Pyroxenite xenoliths in picrite basalts (Vitim Plateau): origin and differentiation of mantle melts. Russian Geology and Geophysics, 43(4): 343–363. Retrieved May 09, 2021 from https://repository.geologyscience.ru/bitstream/handle/123456789/29776/Ashc_02.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Charlier, B., Namur, O., Bolle, O., Latypov, R. and Duchesne, J.C., 2015. Fe-Ti-V-P ore deposits associated with Proterozoic massif-type anorthosites and related rocks. Earth Science Reviews, 141(1): 56–81. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2014.11.005

Delor, C.P. and Rock, N.M.S., 1991. Alkaline-ultramafic lamprophyre dykes from the Vestfold Hills, Princess Elizabeth Land (East Antarctica): Primitive magmas of deep mantle origin. Antarctic Science, 3(4): 419–432. https://doi.org/10.1017/S0954102091000512

Fuhrman, M.L. and Lindsley, D.H., 1988. Ternary-feldspar modeling and thermometry. American Mineralogist, 73(3–4): 201–215. Retrieved May 09, 2021 from https://pubs.geoscienceworld.org/msa/ammin/article-abstract/73/3-4/201/42101/Ternary-feldspar-modeling-and-thermometry?redirectedFrom=fulltext

 Green, D.H., Falloon, T.J., Eggins, S.M. and Yaxley, G.M., 2001.  Primary magmas and mantle temperatures. European Journal of Mineralogy, 13 (3): 437–452. https://doi.org/10.1127/0935-1221/2001/0013-0437

Helz, R.T., 1973. Phase relations of basalts in their melting range at P (sub H₂O) = 5kb as a function of oxygen fugacity: part I. mafic phases. Journal of Petrology, 14(2): 249–302. https://doi.org/10.1093/petrology/17.2.139

Jamshidzaei, A., Torabi, G., Morishita, T. and Tamura, A., 2021. Eocene dike swarm and felsic stock in Central Iran: roles of metasomatized mantle wedge and Neo-Tethyan slab. Journal of Geodynamics, 145(1): 101844. https://doi.org/10.1016/j.jog.2021.101844

Koroll, H., Evangelakakkis, C. and Voll, G. 1993. Two feldspar geothermometry: A review and revision for slowly cooled rocks. Contributions to Mineralogy and Petrology, 114(1): 510–518. https://doi.org/10.1007/BF00321755

Le Bas, M.J., 1962. The role of aluminum in igneous clinopyroxenes with relation to their parentage. American Journal of Science, 260(4): 267–288. https://doi.org/10.2475/ajs.260.4.267

McDonough, W.F. and Sun, S.S., 1995. The composition of the earth. Chemical Geology, 120(3–4): 223–253. https://doi.org/10.1016/0009-2541(94)00140-4

Namdar Mohammadi, T., 2009. Study of copper-molybdenum mineralization and related alterations in the Kal-e-Kafi intrusive body - northeast of Anarak. MSc thesis in Geology, Petrology, University of Payame Noor, Isfahan, Iran, 162 pp. (in Persian with English abstract)

Nazari, G.‌H., Torabi, G., Arai, S. and Morishita, T., 2019. Lower Oligocene Calc-Alkaline Spessartitic Lamprophyres from Central Iran (East of Anarak Area); an Evidence from the Eastern Branch of Neotethys Subduction-Related Mantle Enrichment. Geotectonics, 53(6): 786–805. https://doi.org/10.1134/S0016852119060098

Ranjbar, S., 2010. Petrological and mineralogical research on the skarns in the Kal-e-Kafi area (NE of Anarak, Isfahan province), M.Sc. Thesis in Petrology, University of Isfahan, Isfahan, Iran, 135 pp. (in Persian with English abstract)

Romanko, E., Kokorin, Yu., Krivyakin, B., Susov, M., Morozov, L. and Sharkovski, M., 1984. Outline of metallogeny of Anarak area (Central Iran): explanatory text to metallogenic map, 1:250000. Moscow, Geological Survey of Iran, Tehran, Technoexport Report 19, 136 pp.

Salim, H., 2019. Mineralogical characteristics of plagioclase and clinopyroxene in the gabbros and anorthosites from the Kal-e-kafi intrusion (Northeast of Anarak, Isfahan pro Salim ince, Central Iran). M.Sc. Thesis, University of Isfahan, Isfahan, Iran (in Persian with English abstract), 150 pp.

Sargazi, M. and Torabi, G., 2019. Petrography and mineral chemistry of the Eocene granodiorites in the Toveireh area (Southwest of Jandaq, Isfahan province). Journal of Economic Geology, 10(2): 449–470. (in Persian with English abstract) https://dx.doi.org/10.22067/econg.v10i2.60825

Schweitzer, E.L., Papike, J.J. and Bence, A.E., 1979. Statistical analysis of clinopyroxene from deep-sea basalts. American Mineralogist, 64(5–6): 501–513. Retrieved May 09, 2021 from https://pubs.geoscienceworld.org/msa/ammin/article-abstract/64/5-6/501/41015/Statistical-analysis-of-clinopyroxenes-from-deep?redirectedFrom=PDF

Torabi, G., Arai, S. and Abbasi, H., 2014. Eocene continental dyke swarm from Central Iran (Khur area). Petrology, 22(6): 617–632. https://doi.org/10.1134/S086959111406006X

Torabi, G., Morishita, T. and Arai, Sh., 2019. Two types of plagiogranite from Mesozoic Ashin Ophiolite (Central Iran): a mark of tectonic setting change from Jurassic to Cretaceous. Geotectonics, 53(1): 110–124. http://doi.org/10.1134/S0016852119010084

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187. https://doi.org/10.2138/am.2010.3371

Woodruff, L.G., Nicholson, S.W. and Fey, D.L., 2013. A deposit model for magmatic iron-titanium-oxide deposits related to Proterozoic massif anorthosite plutonic suites: U.S. Geological Survey, Reston, 47 pp. https://doi.org/10.3133/sir20135091

Yakovenko, V., Chinakov, I., Kokorin, Yu. and Krivyakin, B., 1981. Report on geological prospecting in Anarak area (Kal-e Kafi- Khuni locality), V/O Technoexport, Moscow, Report 13, .293 pp.

Zakipour, Z. and Torabi, G., 2021. Metamorphism of peridotites from Kal-e-Kafi area (Isfahan Province, Central Iran). Advanced Applied Geology, 11(1): 136–156. (in Persian with English abstract) https://doi.org/10.22055/aag.2020.29597.1989