تأثیر قصه‌گویی خلاق با رویکرد مثبت‌نگر بر مهارت‌های اخلاقی مبتنی بر همدلی پسران دبستانی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 12، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، دی 1400، صفحه 233-249   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.24053.0

نویسندگان

حدیث باقریان¹؛ امین زارع^{* 2}؛ محسن گل محمدیان³

¹دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه تهران

²استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی/دانشگاه رازی

³استادیار گروه مشاوره/ دانشگاه رازی

چکیده

مقدمه: قصه ­ها برای رشد تفکر کودک یا همان فلسفه ­ورزی کودک ابزار مناسبی هستند و امروزه استفاده از آن به‌منزله ابزاری برای پیشبرد تفکر کودکان ضروری است؛ لذا این پژوهش با هدف سنجش اثرگذاری قصه ­خوانی با رویکرد مثبت­نگر بر مهارت‌های اخلاقی مبتنی بر همدلی پسران دبستانی در شهر کرمانشاه صورت گرفته است.
روش ­شناسی: پس از کسب موافقت والدین درباره شرکت کودکانشان در جلسات قصه ­گویی از پرسش‌نامه­ همدلی آیونگ و همکاران (2009) استفاده شد. 20 کودک (پسر) که در سال تحصیلی 99-98 به تحصیل در مقطع ­دبستان به تحصیل مشغول می‌شدند؛ با استفاده از نمونه­ گیری در دسترس انتخاب و 10 نفر از آنها به‌صورت تصادفی در گروه آزمایش و 10 نفر دیگر در گروه گواه قرار گرفتند. قبل از شروع جلسات از هر دو گروه پیش ­آزمون به‌عمل آمد، سپس برای گروه آزمودنی 8 جلسه به‌صورت هفته ­ای دو جلسه 45 دقیقه­ ای مداخله قصه­ خوانی با محوریت ارتقای حس همدلی صورت گرفت و گروه گواه هیچ مداخله­ ای دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات مجدداً از هر دو گروه پس­ آزمون گرفته شد؛ سپس داده­ های گردآوری از متغیرها با آزمون یومن وایتنی تحلیل شدند.
یافته ­ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که بین کودکان مورد مطالعه در هر دو گروه آزمودنی و گواه، قبل از مداخله قصه‌گویی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. همچنین در گروه کنترل نیز تفاوت معنی‌داری در پیش‌آزمون و پس‌آزمون وجود نداشت، اما همدلی در کودکان گروه آزمودنی پس از مداخله و در پس‌آزمون افزایش یافت.
نتیجه: با توجه به نتایج به‌دست آمده می­توان این­گونه برداشت کرد که قصه­ خوانی بر ارتقای حس همدلی پسران دبستانی مؤثر است. لذا اگر این شیوه توسط مدارس ابتدایی، کتابخانه­ ها، کانون­های پرورش فکری و مراکز روان­شناسی برای آموزش مؤلفه­ همدلی مورد استفاده ثابت قرار بگیرد، می­شود بسیاری از مشکلات رفتاری کودکان را در این زمینه کاهش داد.

کلیدواژه‌ها

قصه‌گویی خلاق؛ رویکرد مثبت‌نگر؛ مهارت‌های اخلاقی؛ همدلی

مراجع

اسماعیل­بیگی، منیره، بهجتی اردکانی، فاطمه، رضاپورمیرصالح، یاسر، نیازی، شهریار (1396). اثربخشی آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه قصه­گویی بر اساس قصه­های دینی و قرآنی بر هوش اخلاقی و هوش هیجانی دختران نوجوان. فصلنامه فرهنگی و تربیتی زنان و خانواده، (12)42، 7-22. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از:  https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201721.html

اصغری، فرهاد، اخوان، محمد، قاسمی­جونبه، رضا (1397). تأثیر روش قصه­گویی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان مبتلا به نشانگان داون. فصلنامه سلامت روان. (5)3، 1-11. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از

http://childmentalhealth.ir/article-1-537-fa.html

امیرعضدی، مریم، (1394). تأثیر قصه­گویی در مهارت‌های اجتماعی کودکان پیش­دبستانی. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از https://ganj.irandoc.ac.ir//#/search?keywords=%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%20%D9%82%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86%20%D9%BE%DB%8C%D8%B4%20%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C&basicscope=1

بابایی­حسن­سرا، محدثه و قلندری، محمدمهدی (1397). تأثیر قصه­گویی بر گرایش منفی نسبت به والدین و پرخاشگری کودکان. رویش روان­شناسی، (7)3، 53-78. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از http://frooyesh.ir/browse.php?a_code=A-10-149-19&slc_lang=fa&sid=1

 بوربا، میکله (1390). پرورش هوش اخلاقی در فرزندان. ترجمه فیروزه کاووسی. تهران: رشد. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از https://www.iranketab.ir/book/38211-building-moral-intelligence.

بورنر، جورج­دبلیو (1395). 101 داستان شفابخش برای کودکان و نوجوانان (کاربر استعاره در درمان). چاپ اول. مترجمان: علی­محمد­ نظری، ندا اسماعیلی­فر، معصومه نیک­رو، فهیمه پیرصادقی و پایناز ابراهیمی. تهران: انتشارات آوای نور.

جهان­بین، مریم (1394). اثربخشی قصه­درمانی گروهی بر نظریه ذهن و همدلی در کودکان پرخاشگر دوره ابتدایی شهر سمیرم در سال تحصیلی 1394. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از

https://ganj.irandoc.ac.ir//#/search?keywords=%D8%A7%D8%AB%D8%B1%20%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C%20%D9%82%D8%B5%D9%87%20%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%20%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%DB%8C%20%D8%A8%D8%B1%20%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%20%D8%B0%D9%87%D9%86%20%D9%88%20%D9%87%D9%85%D8%AF%D9%84%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86%20%D9%BE%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D9%8E%20%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87%20%DB%8C%20%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%20%D8%B4%D9%87%D8%B1%20%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%85%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%B3%D8%A7%D9%84%20%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84%DB%8C%201394&basicscope=1.

چمبرز، دیویی (1385). قصه­گویی و نمایش خلاق. ترجمه ثریا قزل­ایاغ. چاپ هفتم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

خانجانی، علی، (1390). هنر قصه­گویی. چاپ اول. تهران: کانون چاپ.

خلیلی­مقدم، تهمینه، حسنی، حسین، رحیمی، زینب (1397). بررسی تأثیر هنر درمانی بر پرخاشگری نوجوانان سوادآموز مؤسسه آموزشی امیدی دوباره شهرستان لردگان. مطالعات روان­شناسی و علوم تربیتی (3)3، 114-118. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از

http://uctjournals.com/farsi/archive/psychology/1397/winter/12.pdf

رضاپورمیرصالح، یاسر، شاهدی، سمیه (1396). اثربخشی آموزش هوش اخلاقی به شیوه قصه­گویی بر بهبود حالت‌های خلقی و رفتارهای یادگیری دانش­آموزان دختر دوره ابتدایی. فصلنامه روان­شناسی کاربردی، (11)2،175-194. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از https://apsy.sbu.ac.ir/article_96856.html

رضایی، الهه (1397). اثربخشی بازی‌درمانی بر کاهش کمرویی کودکان. پیشرفت­های نوین در علوم رفتاری، شماره 19، 45-57. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از http://ijndibs.com/article-1-200-fa.html

سلیگمن، مارتین، ای.، پی. (1397). شکوفایی روان­شناسی مثبت­گرا: درک جدیدی از نظریه شادکامی و بهزیستی. ترجمه امیر کامکار، سکینه هژبریان و محمود نجفی. تهران: روان.

شاه­حسینی­نیا، علیرضا، کلانترهرمزی، آتوسا و فرح­بخش، کیومرث (1394). تأثیر آموزش همدلی از طریق قصه­گویی بر کاهش نشانه­های اختلال نافرمانی­ مقابله‌ای کودکان. پژوهش­های مشاوره، (14)56، 68-88. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از: http://irancounseling.ir/journal/article-1-285-fa.html

شعبانی، حسن (1383). مهارت‌های آموزشی و پرورشی. چاپ هجدهم. تهران: سمت.

شیخ­احمدی، فهیمه (1394). بررسی تأثیر قصه­گویی مبتنی بر همدلی بر مهارت‌های اجتماعی. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از

https://ganj.irandoc.ac.ir//#/search?keywords=%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C%20%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1%20%D9%82%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C%20%D9%85%D8%A8%D8%AA%D9%86%DB%8C%20%D8%A8%D8%B1%20%D9%87%D9%85%D8%AF%D9%84%DB%8C%20%D8%A8%D8%B1%20%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C&basicscope=1

طهماسبی­آشتیانی، سمیرا، آبام، زویا، تاجداران، منصور (1393). تأثیر کتاب­درمانی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان دختر و پسر 7-12 سال عضو فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر تهران. کتابداری و اطلاع­رسانی، (17)3، 135-154. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از:

 http://lis.aqr-libjournal.ir/article_42319.html

عبادی­نژاد، زهرا، برزگری­اسفدن، زهره، می­رسیدی، سیدحسام­الدین (1398). اثربخشی قصه­گویی به شیوه بحث گروهی بر اضطراب عمومی کودکان پیش­دبستانی. پرستاری کودکان. (5)3، 69-73. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از: http://jpen.ir/article-1-333-fa.html

علوی­لنگرودی، سیدکاظم، رجایی، افسانه (1395). تأثیر برنامه درسی قصه­گویی و نمایش خلاق بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی در دروس انشاء و هنر. پژوهش و برنامه­ریزی. (13)2، 118-129. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از: http://jsr-e.khuisf.ac.ir/article_534464.html

علی­اکبری، مهناز، علی­پور، احمد، درنجفی­شیرازی، مهناز (1393). اثربخشی قصه­گویی بر مؤلفه­های هوش اخلاقی کودکان دختر پیش­دبستانی در شهر اصفهان. شناخت اجتماعی، (3)2، 33-43. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از:  http://sc.journals.pnu.ac.ir/article_1359.html

قدم­پور، عزت­اله، کلانتر، جهانگیر، حیدریانی، لیلا (1397). تأثیر آموزش هوش اخلاقی به شیوه قصه­گویی بر بخشودگی بین فردی دانش­آموزان. فصلنامه پژوهش در نظام­های آموزشی، (12)41، 73-89. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از:  http://www.jiera.ir/article_78689.html

کهریزه، مهناز، رضاییان فرجی، حمید، زندی­پور، طیبه (1397). تأثیر قصه­گویی بر هوش اخلاقی و مؤلفه­های آن در دانش­آموزان دختر کلاس اول ابتدایی. فصلنامه سلامت روان کودک، (5)2، 72-83. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از:  http://childmentalhealth.ir/article-1-307-fa.html

گنجه، پریسا، مهرابی­زاده­هنرمند، مهناز، داوودی، ایران، زرگر، یداله (1394). اثربخشی مداخلات شناختی رفتاری بر کیفیت زندگی و خودکارآمدی پسران 10-15 ساله دارای علائم آسم شهر اهواز. دستاوردهای پزشکی، شماره 22، 67-88. بازیابی شده در 17 فروردین 1400 از:  https://psychac.scu.ac.ir/article_11182.html

Alkaaf, Fatma, Al-bulushi, Ali (2017). Tell and write the effect of storytelling strategy for developing story writing skills among grade seven learners. Open journal of modernlinguistics Vol. 7, 110-141. Retrieved 6 April 2021 from https://www.researchgate.net/publication/316274656_Tell_and_Write_the_Effect_of_Storytelling_Strategy_for_Developing_Story_Writing_Skills_among_Grade_Seven_Learners

Bandura, A. (1992). Human agency in social cognitive theory. NewYork: W.H. Freeman.

Bao, Z., Zhang, W., Lai, X., Sun, W., & Wang, Y. (2015). Parental attachment and Chinese adolescents' delinquency: The mediating role of moral disengagement. Journal of Adolescence, 11 (4), 37-47. Retrieved 6 April 2021 from https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2015.06.002

Borba, M. (2001). Building moral intelligence: The seven essential virtues that teach kids to do the right thing. USA: National Educator Award, National council of Self-esteem: Jossey-Bass.

Borba, M. (2005). The step-by-step plan to building moral intelligence. Nurturing kid’s heart & souls. USA: National Educator Award, National council of Self-esteem: Jossey-Bass, 108-154.

Brunel, M. L, (1989). intercultural Counseling Empathy. Santé Mentale au Québec, 14 (1), 81-94 [In French].

Catala, A., Theune, M., Heylen, D. & Gijlers, H. (2017). Storytelling as a creative activing in the classroom. c&c 2017 proceeding 0f the 2017 ACM sigchi conference on creativity and congnition, 231_242. Retrieved 6 April 2021 from https://www.researchgate.net/publication/317868640_Storytelling_as_a_Creative_Activity_in_the_Classroom

Chung liu, Chen, Ping liu, Kuo, Dong chen, Gwo & Jhiune liu, Baw (2010). Childrens collaborative storytelling with linear and nonlinear approaches. procedia-social and behavioral sciences vol 2 (2), 4787-4792. Retrieved 6 April 2021 from https://www.researchgate.net/publication/248607063_Children's_collaborative_storytelling_with_linear_and_nonlinear_approaches

Dujmovic Mauro (2006). Storytelling as mettod of EFL teaching. Casopis za odgojno-obrazovnu teoriju I praksu, 1 (1). Retrieved 6 April 2021 from https://hrcak.srce.hr/file/17682

Erickson, Elizabeth (2018). Effects of Storytelling on Emotional Development. Retrieved 6 April 2021 from https://sophia.stkate.edu/maed/256/

Foelske, Mindy (2014). Digital storytelling: the impact on student engagement, motivation and academic learning. Graduate Research Papers 167. Retrieved 6 April 2021 from https://scholarworks.uni.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1162&context=grp

Isbell, Rebecca, Sobol, Joseph, Lindauer, Liane, Lowrance, April (2004). The effects of storytelling and story reading on the oral language complexity and story comprehension of young children. Early Childhood Education, (32)3, 157_163. Retrieved 6 April 2021 from https://www.researchgate.net/publication/226108668_The_Effects_of_Storytelling_and_Story_Reading_on_the_Oral_Language_Complexity_and_Story_Comprehension_of_Young_Children

Kirkpatrick MK., Ford S and Costelloe B.P. (1997). Storytelling: an approach to client-centred care, Nurse Educator, 22 (2), 38-40. Retrieved 6 April 2021 from http://journals.lww.com/nurseeducatoronline/Fulltext/1997/03000/Storytelling__An_Approach_to_Client_Centered_Care.16.aspx

Kirsch, Claudine (2012). Using storytelling to teach vocabulary in language lessons: does it work? The Language Learning Journal, DOI:10.1080/09571736.2012.733404.

Matthew Little, Robert, Frogget, Lynn, (2009). Making meaning in muddy waters: Representing complexity through community based storytelling. comunity development journal, 44 (4). Retrieved 6 April 2021 from https://www.semanticscholar.org/paper/Making-meaning-in-muddy-waters%3A-representing-based-Little-Froggett/8aed18f121ab8798395b45f3281bcca3490469f2