استفاده از نظریّۀ ترجمۀ یکپارچه فن لوون زوارت در ارزیابی ترجمه‌های سورۀ بقره به دو زبان فارسی و انگلیسی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 4، دوره 56، شماره 2، تیر 1402، صفحه 109-147   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlts.2022.57185.0

نویسندگان

امیر ارسلان یاراحمدزهی^{* 1}؛ بهزاد قنسولی²

¹گروه زبان انگلیسی، دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد، ایران

²گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

هنگام ترجمه، در بسیاری از موارد عدم توجّه به موارد جزیی می‌تواند تغییرات جدّی در پی داشته باشد. این مسئله می‌تواند در متون مذهبی نمود بیشتری داشته باشد. از این منظر، مقالۀ حاضر سعی دارد تا از طریق به‌کارگیری روشی توصیفی و تطبیقی به این مسئله در ترجمه‌ها و زبان‌های مختلف توجّه بیشتری کند. در این تحقیق به بررسی ترجمه‌های سورۀ بقره به دو زبان فارسی و انگلیسی با استفاده از دیدگاه فن لوون زوارت (در راستای پارادایم توصیف) پرداخته شده است. از دید زوارت ترجمۀ یکپارچه نوعی از ترجمه است که در سطوحی بالاتر از جمله، چیزی از متن حذف یا بدان اضافه نمی‌کند. وی معتقد است، در ترجمۀ یکپارچه، تبدیل‌های ترجمه‌ای در دو سطح اتّفاق می‌افتند: نخست سطح خُرد (شامل جمله‌ها، بندها و گروه‌ها است) و دوم سطح ساختاری کلان (مثلاً تغییر در شخصیت‌پردازی، سبک یا زاویۀ دید روایت). نتایج این بررسی حاکی از آن است که ترجمه‌های فارسی دارای یکپارچگی بیشتری نسبت به دو ترجمۀ انگلیسی هستند که شاید بتوان آن را به تسلط بیشتر مترجمان ایرانی و نزدیک بودن مفاهیم مذهبی و امکان وام‌گیری در بسیاری از مفاهیم خاص قرآنی در ارتباط با دو مترجم دیگر دانست.

کلیدواژه‌ها

مدل توصیفی تطبیقی زوارت؛ ترجمۀ یکپارچه؛ تبدیل‌ها؛ بن و سربن ترجمه؛ سورۀ بقره

مراجع

آقاملایی، ا. (1395). بررسی معادل‌های واژه تقوی در بیست ترجمه فارسی و انگلیسی قرآن مجید. در ح. امامی و ج. فاروقی (ویراستان)، کتابچه مقالات همایش ملی ترجمه و مطالعات بینارشته‌ای (صص.۲۹۳-۳۰۰). انتشارات دانشگاه بیرجند.

پیم، ا. (1397). جستاری در نظریه‌های ترجمه (ا. یاراحمدزهی، مترجم). انتشارات طلیعه سبز.

حری، ا. (۱۳۸۹). بررسی حضور مترجم به واسطۀ تبدیل‌ها در متون روایی ترجمۀ شده با نگاهی به دیدگاه لوون-زوآرت (بخش اول). مطالعات ترجمه، ۶(24)، 33-51.

حری، ا. (۱۳۹۰). بررسی حضور مترجم به واسطۀ تبدیل‌ها در متون ترجمه شده با نگاهی به دیدگاه لوون-زوارت (بخش سوم و پایانی): الگوی توصیفی. مطالعات ترجمه، ۸(29)، 7-25.

عامری، خ.، و حسینی، ز. ا. (۱۳۹۵). بررسی تطبیقی ترجمه‌های انگلیسی قرآن آربری، شاکر و قرایی از آیات منتخب سوره رعد. پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، 4(2)، 7-24. https://doi.org/10.30473/quran.2016.3054

قرآن کریم (ح. انصاریان، مترجم). (۱۳۸۹). انتشارات آیین دانش.

قرآن کریم (م. الهی قمشه‌ای، مترجم). (۱۳۹۴). انتشارات پیام عدالت.

قریشی، م. ح.، و امین زاده، س. (1390). مقایسه ترجمه‌های سه سیستم پارس، پدیده و گوگل بر اساس تبدیل‌های ترجمه کتفورد. مطالعات ترجمه، ۹(۳۴)، ۳۹-۵۴.

منصوری، م. (1394). بررسی نحوه‌ی بیان مجهول در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم. مطالعات ترجمه، ۱۲(47)، 63-80.

ناعمی، ز.، شیرکوند، م.، و نوروزی فرد، ف. (1395). بررسی و ارزیابی زبانی و فنی ترجمه سوره مریم با تکیه بر ترجمه استاد الهی قمشه‌ای. در ح. امامی و ج. فاروقی (ویراستان)، کتابچه مقالات همایش ملی ترجمه و مطالعات بینارشته‌ای (صص.430-436). انتشارات دانشگاه بیرجند.

نورا، م. (1395). حوزه معنایی واژگان گناه در قرآن و نقد ترجمه‌های انگلیسی آن‌ها. در ح. امامی و ج. فاروقی (ویراستان)، کتابچه مقالات همایش ملی ترجمه و مطالعات بینارشته‌ای (صص.۱۸۳-۱۹۴). انتشارات دانشگاه بیرجند.

Agha Mollaiee, E. (2016). Barasiy-e moadelhāy-e vazhe taqavi dar bist tarjomeh fārsi va englisi qoran majid [The evaluation of the equivalents of the word “piety” in twenty English and Persian translations of the Holy Qur’an]. In H. Emami & J. Faroughi (Eds.), The Proceedings of the National Conference on Translation Studies and Interdisciplinary Studies (pp. 293-300). University of Birjand Press.

Baker, M., & Saldanha, G. (Ed.). (2009). Routledge encyclopedia of translation studies (2^nd ed.). Rutledge.

Catford, J. C. (1965). A linguistic theory of translation. Oxford University Press.

Cyrus, L. (1). Old concepts, new ideas: Approaches to translation shifts. MonTI. Monografías De Traducción E Interpretación, (1), 87-106. https://doi.org/10.6035/MonTI.2009.1.4

Farahzad, F., & Zanganeh Inanloo, A. (2013). van Leuven-Zwart’s model revisited. Babel. 59(2), 149–159. https://doi.org/10.1075/babel.59.2.02zan

Ghoreishi, M. H., & Aminzadeh, S. (2011). Moghāyesey-e tarjomehāyeh se system-e pars, padide va googel bar asās tabdilhay-e katford [The evaluation of translations of three Persian systems of machine translation based on Catfords’ shifts]. Translation Studies, 9(34), 39-54.

Holy Qur’an (M. H., Shakir, Trans.). (2003). Ansarian Publications.

Holy Qur’an. (A. J., Arberry, Trans.). (1955). Macmillan.

Horri, A. (2009). Baresiy-e hozoor-e motarjem be vāsteh tabdilhā dar motoon ravāei tarjomeh shode ba negahi be didgah-e van Leuven-Zwart [Translator’s presence in translated narrative texts through proposed shifts by van Leuven-Zwart (1)]. Translation Studies, 6(24), 33-51.

Horri, A. (2010). Baresiy-e hozoor-e motarjem be vāsteh tabdilhā dar motoon ravāei tarjomeh shode ba negahi be didgah-e van Leuven-Zwart [Translator’s presence in translated narrative texts through proposed shifts by van Leuven-Zwart (3)]. Translation Studies, 8(29), 7-25.

Mansouri, M. (2015). The evaluation of way of expressing passive voice in in the translations of the Holy Qur’an. Translation Studies, 12(47), 63-80.

Mirza Suzani, S. (2019). An investigation into the use of category shifts in the Persian translation of Charles Dickens’ Great Expectations. Journal of Language and Translation, 9(1), 65-76.

Munday, J. (2001). Introducing translation studies: Theories and applications. Rutledge.

Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications (4^th ed.). Rutledge.

Nura, M. (2016). Hoze manāei vāzhe gonāh dar qorān va naghd tarjomehāye ān [The semantic field of the word” sin” in the Holy Qur’an: A critical study of the translations]. In H. Emami & J. Faroughi (Eds.), The Proceedings of the National Conference on Translation Studies and Interdisciplinary Studies (pp. 183-194). University of Birjand Press.

Pym, A. (2014). Exploring translation theories (2^nd Ed, A. A. Yarahmadzahi, Trans.). Talieh Sabz Publications.

Shuttleworth, M., & Cowie, M. (1997). Dictionary of translation studies. Rutledge.

van Leuven-Zwart, K. (1989). Translation and original: Similarities and dissimilarities, I. Target 1(2), 151-181. https://doi.org/10.1075/target.1.2.03leu

van Leuven-Zwart, K. (1990). Translation and original: Similarities and Dissimilarities, II. Target 2(1), 69-95. https://doi.org/10.1075/target.2.1.05leu

Venuti, L. (2004). Translation studies reader. Rutledge.

Vinay, J. P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation. John Benjamins.

Amir Dabaghian, A., & Soleimani, S. (2014, December 16). A critical view on translation of surah Names under the light of Vinay and Darbelnet. [Poster presentation]. International Conference on Qur’an Translation. Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

Salmani, M. (2014, December 16). Lexical gaps in the Holy Qur’an: A comparative study of English translation by Muhammad Marmaduke Pickthall and Arthur John Arberry [Paper presentation] International Conference on Qur’an Translation. Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

Vahabzadeh, Kh. (2014, December 16). Studying the rewriting of surah Maryam for children [Poster presentation]. International Conference on Qur’an Translation. Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.