شناسایی صفات مرتبط با عملکرد گندم در شرایط تنش خشکی دوره‌ای با روش تجزیه تشخیص

پژوهشهای زراعی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 بهمن 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jcesc.2022.74015.1120

نویسندگان

مریم درانی نژاد ¹؛ روح اله عبدالشاهی²؛ علی کاظمی پور³؛ علی اکبر مقصودی مود⁴

¹دانشگاه شهید باهنر کرمان

²دانشیار، پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

³استادیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

⁴دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

گندم یکی از مهم‌ترین غلات در رژیم غذایی انسان است و به‌طور گسترده در بسیاری از محصولات غذایی فرآوری‌شده استفاده می‌شود. تنش کم‌آبی از عوامل اصلی محدودکننده رشد و تولید گندم در جهان است. این پژوهش به‌منظور ارزیابی تأثیر صفات ثانویه زراعی و فنولوژیک بر عملکرد دانه ده ژنوتیپ گندم نان (شش لاین ایزوژن در سه زمینه ژنتیکی و چهار رقم) در شرایط تنش خشکی دوره‌ای انجام شد. دو آزمایش‌ مزرعه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دانشگاه شهید باهنر کرمان طی سال‌های زراعی 98-1397 و 1399-1398 اجرا و صفات متعددی اندازه‌گیری شد. در این بررسی بین صفات ثانویه متعددی که بررسی شد فقط طول ریشک، طول برگ پرچم و تعداد دانه در سنبله توانستند به‌طور معنی‌داری ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا و پایین در شرایط تنش رطوبتی را از هم تفکیک نمایند. این نتیجه اهمیت این صفات را در برنامه‌های به‌نژادی برای تحمل به خشکی نشان می‌دهد. تابع تشخیص این صفات به‌عنوان یک شاخص جامع برای انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا مورد استفاده قرار گرفت. این شاخص 72 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کرد و با عملکرد دانه در شرایط تنش آبی همبستگی مثبت و معنی‌داری (**85/0=r) نشان داد. تابع تشخیص نشان داد که مهم‌ترین صفات تأثیرگذار بر عملکرد دانه در شرایط تنش رطوبتی به‌ترتیب طول برگ پرچم و طول ریشک بودند. این شاخص می‌تواند به‌عنوان معیاری برای انتخاب همزمان در برنامه‌های به‌نژادی آینده مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

انتخاب همزمان؛ تابع تشخیص؛ تنش رطوبتی؛ گندم نان