تأثیر سیلیکات سدیم در القاء مقاومت سیستمیک در خیار مبتلا به پوسیدگی فوزاریومی ساقه و ریشه

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 18 بهمن 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.2022.73517.1059

نویسندگان

سمیرا رئیسی دهکردی ¹؛ ناصر رادمان²؛ عبدالحسین طاهری³؛ سید کاظم صباغ⁴

¹دانشجوی دکتری بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²دانشیار بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

³دانشیار بیماری شناسی گیاهی ، گروه گیاهپزشکی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

⁴دانشیار بیوتکنولوژی گیاهی، گروه زیست شناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین بیماری های خیار، پوسیدگی ساقه و ریشه خیار با عامل Fusarium oxysporum f.sp. radicis-cucumerinum می‌باشد. به منظور القای واکنش‌های دفاعی در ارقام خیار و کنترل بیماری فوق اثر سیلیکات سدیم مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا غلظت‌های متفاوتی از سیلیکات سدیم در آزمایشگاه به روی قارچ بیمارگر استفاده شد. اثرات غلظت‌های مختلف سیلیکات سدیم به صورت کاربرد در خاک روی خیار در گلخانه به کار رفت. در بازه‌های زمانی صفر، 48، 72 و 96 ساعت بعد از مایه‌زنی با بیمارگر، نمونه‌برداری از گیاهچه‌های تیمار شده برای اندازه‌گیری متابولیت‌های ثانویه و فعالیت آنزیمی انجام شد. شدت بیماری، فاکتورهای رشدی، تولید متابولیت‌های ثانویه و فعالیت آنزیم‌های دفاعی در گیاه خیار و در نتیجه کنترل بیماری بررسی شد. بررسی شدت بیماری و فاکتورهای رشدی در قالب طرح کاملا تصادفی و فاکتورهای بیوشیمیایی در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل که در آن فاکتورهای اصلی تیمارهای اعمال‌شده و فاکتورهای فرعی زمان‌های نمونه‌برداری هستند با سه تکرار انجام شد. سیلیکات سدیم تاثیر ضدقارچی مستقیم بر رشد قارچ بعد از گذشت 5 روز داشته و با افزایش غلظت آن تا 4 میلی مولار باعث افزایش معنی‌دار اثرات ضد قارچی شد. کاهش قطر پرگنه نسبت به شاهد به صورت معنا داری تنها در غلظت‌های 2 و 4 میلی مولار مشاهده شد. قارچ‌های فوزاریومی بیمارگر ریشه بوده و باعث کاهش میزان جذب آب و مواد معدنی و مسدود شدن آوندها می‌شوند، در نتیجه مستقیما بر پارامترهای رشدی در ریشه و قسمت های سبز گیاه اثر می‌گذارند. شاهد آلوده نسبت به شاهد سالم در تمامی پارامترهای رشدی اندازه‌گیری شده کاهش معنا‌داری نشان داد. شدت بیماری وفاکتورهای رشدی تحت تاثیر معنی‌دار اثرات سیلیکات سدیم در سطح احتمال 1 درصد قرارگرفتند. کاربرد سیلیکات سدیم در تمامی غلظت‌ها نتایج مطلوبی در کاهش معنی‌دار علائم بیماری در پی داشت. کاربرد سیلیکات سدیم در گیاهان بیمارسبب بهبود پارامترهای رشدی شد. بر اساس نتایج حاصل از این بررسی کاهش میزان کلروفیل و کارتنوئید و افزایش ترکیبات فنلی و آنزیم‌های آنتی اکسیدانی و پرولین در شاهد آلوده در مقایسه با شاهد سالم مشاهده شد. در این پژوهش در گیاهان بیمار در حضور سیلیکات سدیم مقادیر رنگدانه‌ها، آنتوسیانین، فنل، فلاونوئید، پرولین، پروتئین و فعالیت آنزیم‌های اکسیدانی به شکل معنی‌داری نسبت به شاهد آلوده افزایش یافته است. طبق نتایج به دست آمده، سیلیکات سدیم به عنوان یک محرک شیمیایی دفاع گیاه و افزایش‌دهنده رشد گیاه، برای حفاظت موثر گیاه خیار در برابر عامل بیماری می‌تواند استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

آنزیم‌های دفاعی؛ بیماری خاکزاد؛ کنترل بیماری؛ متابولیت‌های ثانویه؛ مقاومت سیستمیک

مراجع