تحلیل کیفی زمینه ها و شرایط شکل‌گیری رقابت منفی در بین دانش آموزان متوسطه شهر قوچان

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 8، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 37، شهریور 1400، صفحه 254-221   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2022.72324.1073

نویسندگان

محمود رضائی اترآباد¹؛ بهروز مهرام^{* 2}؛ احمدرضا حیدریان شهری³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشیار گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار گروه ادبیات عرب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این مطالعه با هدف واکاوی زمینه‌ها و شرایط شکل‌گیری رقابت دانش‌آموزان متوسطه در شهر قوچان انجام شد.  رویکرد حاکم، کیفی بود و از پارادایم تفسیری و پویش روایتی بهره‌ گرفته شد. همچنین برای جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبۀ ساختارنایافته استفاده شد. قلمروی پژوهش در سال تحصیلی 99-1398 و دو دبیرستان پسرانه در شهر قوچان بود. با 22 نفر مصاحبه انجام گرفت که 17 نفر دانش‌آموز و 5 نفر دبیر بودند. دانش‌آموزان مشارکت‌کننده با استفاده از روش گلوله‌برفی و براساس معیار دارابودن ویژگی‌های رقابتی انتخاب شدند. برای اعتباربخشی به یافته‌های پژوهش از فنون  سه‌سویه‌سازی و توصیف غنی و وارسی متون بازنویسی‌شده توسط مصاحبه‌شونده‌ها استفاده شد. تحلیل یافته‌ها از طریق تحلیل مضمون (تماتیک) و از طریق کدگذاری باز و محوری انجام پذیرفت. گزارش این پژوهش همراستای با تجویز استفاده از زبان هنر در پژوهش‌های روایتی، به‌صورت نظم (شعر) تدوین یافت. عواملی همچون کسب محبوبیت، جلوگیری از تحقیر، توانایی رقابت‌کردن، مقایسه‌های والدین، جلب توجه معلم و ترس از پیشی‌گرفتن رقبا ازجمله مواردی بود که موجب تشدید رقابت منفی بین دانش‌آموزان می‌شد. ارزیابی فعال و مستمر معلمان، ایجاد نیاز یادگیری در دانش‌آموزان برای ایجاد اشتیاق درونی و فراغت از جلب توجه دیگران و آموزش و آگاه‌سازی خانواده دربارۀ آسیب‌های رقابت، از  پیشنهادهای این مطالعه بود.

کلیدواژه‌ها

برنامۀ درسی؛ رقابت؛ پویش روایتی؛ شعر؛ دانش‌آموزان

مراجع

قرآن کریم

1. ابوطالبی، ن، مؤمنیان، ف. ص.، و نوروزی، خ. (1395). تحلیلی بر شیوه های ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی نظام آموزشی مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 2(2/4)، 79-60.
2. استراس، آ.، و کوربین، ج. (1390). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها (ب. محمدی، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
3. اصلانی، ا. (1377). مقایسه اثربخشی سه روش رقابت فردی وتلاش فردی و رقابت گروهی درپیشرفت تحصیلی (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشدۀ رشته روان‌شناسی تربیتی). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
4. اصلانی، ا. (1387). مدرسه بدون رقابت. تهران: نشر دوران.
5. افشارنیا. م.، عباسی، ر.، و دسترنج، م. (1397). بررسی مدیریت کلاس درس و روش کلاس‌داری معلمان در مدارس و مراکز آموزشی. پژوهش در هنر و علوم انسانی، (10)، 88-73 .
6. اکبری، ا. (1390). نیازهای نوجوانان و جوانان (چاپ دوم). تهران: انتشارات رشد و توسعه.
7. پناهنده، ر، و افراشته، ت (1396). دام رقابت و آسیب‌های آن در مدرسه. مجله رشد آموزش ابتدایی، 21(4)، 31ـ33.
8. خمارلو، م. ت. (1376). جست‌وجو در راه‌ها و روش‌های تربیت: تهران: نشر آگاه.
9. دیانی م.، و تقی‌پناهی، ف. (1387). بررسی عوامل مؤثر برانگیزه‌های مطالعه در دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمایی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 11(39)، 56-29.  
10. ساروخانی، ب. (1370). دایره المعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.
11. شارون، ج. (1379). ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی (م. صبوری، مترجم). تهران: نشر نی.
12. شعاری‌نژاد، ع. (1372). روان‌شناسی رشد. تهران: انتشارات اطلاعات.
13. شعاری‌نژاد، ع. (1385). روان‌شناسی انسان سالم. تهران: انتشارات اطلاعات.
14. شعبانی ورکی، ب. (1385). منطق پژوهش در علوم تربیتی و اجتماعی: جهت‌گیری نوین. مشهد: به‌نشر.
15. صادقی، ج. (1390). عوامل رقابت جویی و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی. فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت نظامی، 11(41)، 65-43.
16. صفایی موحد، س، و ایزدی فر، ا (1396). واکاوی رفتارهای خشونت آمیز آموخته شده در مدرسه از منظر برنامه درسی پنهان. فصلنامه پژوهش‌های کیفی در برنامه درسی، 3(6)، 150-127.
17. فتحی واجارگاه،ک (1388). اصول ومفاهیم اساسی برنامه درسی. تهران: نشر بال.
18. کرامتی، م. (1380). رقابت یا رفاقت در کلاس درس. مجله روانشناسی و علوم تربیتی، 31(2)، 156-139.
19. کرانباخ، ل. (1364). روان‌شناسی تربیتی (جلد دوم) (م.  رضوی، مترجم). تهران: دهخدا.
20. کرسول، ج. ( 1391) پویش کیفی و طرح پژوهش انتخاب از میان رویکردها (روایت پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، قوم نگاری: مطالعه موردی) (ح ، دانایی فرد و ح. کاظمی، مترجمان) تهران: انتشارات صفار.
21. گال، م.، بورگ، و.، و گال، ج. (1391). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی (ا. ر. نصر و همکاران، مترجمان). تهران: انتشارات سمت.
22. مهرمحمدی، م، وامام جمعه،م وحاتمی،ج و موسی پور،ن و میرشمشیری،م ( 1396). برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم‌اندازها (ویراست 3: با اضافات).: مشهد؛ انتشارات آستان قدس رضوی.
23. Amabile, T. M. (1982). Children’s artistic creativity: Detrimental effects of competition in a field setting. Personality and Social Psychology, 8, 573-578.
24. Babbedge, E., Strudwick, D., & Thacker, J. (2005). Educating children with emotional and behavioural difficulties: inclusive practice in mainstream schools. London: Routledge.
25. Chan, J. C. Y., & Lam, S., (2008). Effects of competition on students’ self-efficacy in vicarious learning. British Journal of Educational Psychology, 78, 95–108
26. Coles, R. (1989). The call of stories: Teaching and the moral imagination. Boston: Houghton Mifflin.
27. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination. New York: Plenum Press.
28. Eisner, E. (2002). The educational imagination: On the design and evaluation of school programs (3^rd). Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice Hall.
29. Feshbach, S., & Weiner, B. (1991). Personality (3^rd). Lexington: D.C. Heath and Company.
30. Franken, R. E., & Brown, D. J. (1995). Why do people like competition? The motivation for winning, putting forth efort, improving one’s performance, performing well, being instrumental, and expressing forceful/aggressive behavior. Personality and Individual Differences, 19, 175-184.
31. Kohn, A. (1986). No contest: The case against competition. Boston: Houghton Mifflin.
32. Lam, S.-F., Yim, P.-S., Law, J. S. F., & Chenug, R. W. Y. (2004). The effects of competition on achievement motivation in Chinese classrooms. British Journal of Educational Psychology, 74, 281-296.
33. Kohn, A. (1991). Group grade grubbing versus cooperative learning. Educational leadership, 48(5), 83-87.
34. Mc Carthy, C. (2017) Boost student success overall by promoting collaboration instead of competition. Recruiting & Retaining Adult Learners,20(2), 12-12.
35. Morgan, B. (2003). Cooperative learning in higher education: Undergraduate studentreflections on group examinations for group grades. College Student Journal, 37(1), 40-50.
36. Myers, D. (1988). Social psychology (2^nd. Ed.). New York: McGraw-Hill Book Company.
37. Onwuegbuzie, A. J. (2001). Relationship between peer orientation and achievement in cooperative learning-based research methodology courses. The Journal of Educational Research, 94(3), 164-170.
38. Ornstein, A., &Hunkins, F. (2018). Curriculum foundations, principles, and issues. London: Pearson Education.
39. Reber, A. (1985). The Penguin Dictionary of psychology. London: Penguin Books.
40. Ryan, K., Cooper, J. M., Bolick, C. M., & Callahan, C. (2021). Those who can, teach. Boston: Cengage Learning.
41. Tripathi, K. N. (1992). Competition and intrinsic motivation. Journal of Social Psychology, 132, 709-715.