تحلیل سیاستهای کالبدی و اقتصادی بازآفرینی شهری مسکن مبنا، مورد مطالعه محله جفره ماهینی شهر بوشهر

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 15، اسفند 1400، صفحه 219-240   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.70304.1041

نویسندگان

کرامت اله زیاری¹؛ علی حسینی^{* 2}؛ علی گودرزی³

¹استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²عضو هیات علمی گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

شهر در فرآیند طبیعی رشد خود به­دلیل ماهیت اجتماعی که دارد به مرور، کارایی خود را در ارتباط با شرایط جدید از دست می­دهد. بافت ناکارآمد، معضلی است که اکثر شهرها، به­خصوص شهرهای تاریخی و با قدمت با آن مواجه هستند. یکی از مشکلات اصلی که بافت ناکارآمد برای شهر ایجاد می­کند، مشکلات مربوط به مسکن است. بازآفرینی شهری به­عنوان رویکردی کارا در مقابله با فرسودگی شهری، می­تواند راه­حلی مناسب برای تغییر و بهبود وضعیت شهر و زندگی ساکنان آن باشد. هدف این تحقیق تحلیل سیاست­های کالبدی و اقتصادی بازآفرینی شهری مسکن مبنا در بافت­های فرسوده شهری محله جفره ماهینی شهر بوشهر است. داده‌های آماری مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده و جامعه آماری شامل شهروندان ساکن در محله جفره ماهینی شهر بوشهر و حجم نمونه 340 نفر می­باشد. برای تحلیل در این پژوهش از آزمون‌های تی تک­نمونه­ای، تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری استفاده شده است. در این پژوهش، شاخص­های مسکن در ابعاد کلی سیاست بازآفرینی شهری یعنی اقتصادی و کالبدی شامل کمی اقتصادی، کیفی اقتصادی، مالی اقتصادی، کمی کالبدی، کیفی کالبدی و مالی کالبدی تحلیل می­شوند. بارهای عاملی بدست آمده برای تمامی شاخص­ها در هر دو سیاست در حالت تخمین بالاتر از استاندارد بود که به­معنای قابل قبولی است و همچنین در شرایط تخمین معناداری نیز وضعیت قابل قبول بود. پس از اجرای آزمون­های مرتبط مشخص شد، در مدل بازآفرینی شهری مسکن­مبنا در محله جفره ماهینی، وضعیت کلی هر دو سیاست و همچنین وضعیت کلی مدل، در شرایط نامطلوب قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

بازآفرینی شهری مسکن‌مبنا؛ مسکن؛ بافت فرسوده؛ محله جفره ماهینی؛ شهر بوشهر

مراجع

1. ابراهیم­زاده، ع.، و ملکی، گ.­ آ. (1391). تحلیلی بر ساماندهی بافت فرسوده شهری. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 44(81)، 217-234.
2. باباخانی، م. (1397). تبیین نقش رویکرد توسعه اجتماع مبنا در نوسازی پایدار بافت­های ناکارآمد شهری (نمونه موردی: نوسازی محله تختی شهر تهران- سال های 92-1388) ، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 5(32)، 185-196.
3. بناری، س. (1397). تبیین الگوی بازآفرینی فضای سکونتی بافت تاریخی نمونه موردی شهر دهدشت. رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری (گرایش مسکن)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
4. پوراحمد، ا.، حبیبی، ک.، و کشاورز، م. (1389). سیر تحول مفهوم­شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت­های فرسوده شهری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(1)، 72-93.
5. پورزرگر، م. ر. (1394). باز‌زنده‌سازی و احیاء بافت فرسوده با رویکرد حفظ هویت مسکن، نمونه موردی محله جویباره اصفهان. باغ نظر، 12(37)، 42-51.
6. حسین­پور، ر.، بلالی اسکویی، آ.، و کی نژاد، م. ع. (1398). ارزیابی مفاهیم اسلامی طراحی مسکن، با هدف بازآفرینی در مسکن معاصر. فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، 6(3)، 21-48.
7. حسینی، ع. (1390). امکان­سنجی فضاهای گذران اوقات فراغت با تاکید بر بازآفرینی بافت فرسوده شهری در محله قیطریه. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
8. حسینی، ع.، قضایی، م.، سلطانی، ع.، و عسکری، س. (1393). تحلیلی بر ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی ساکنان مسکن مهر، مطالعه موردی شهرهای شیراز، فیروزآباد، آباده، نورآباد و استهبان. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6(22)، 67-84.
9. حکمت­نیا، ح.، و موسوی، م. (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه ای. یزد: انتشارات علم نوین.
10. حکمت­نیا، ح.، موسوی، م.، و زرافشان، ع. (1384). بررسی و تحلیل شاخص‌های کمی و کیفی مسکن شهر تفت و برنامه‌ریزی آتی آن. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 3(5)، 150-164.
11. خادم­موخر، ا.، و کوهی­حبیبی، ن. (1396). ارتقاء شاخص­های کیفی مسکن در بافت فرسوده شهری با رویکرد بارآفرینی پایدار شهری. همدان: دومین همایش بین المللی عمران، معماری و شهر سبز پایدار.
12. ربیعی زکی، س. ر. (1395). باز آفرینی شهری مسکن مبنا در سکونتگاه­های غیر رسمی نمونه موردی: محله خط چهار حصار کرج. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، تهران: دانشگاه هنر تهران.
13. رحیمی، ل. و عزیزی، ط. (1396). بررسی ارتباط بین کیفیت کالبدی مسکن و شاخص­های امنیت تصرف در مناطق حاشیه­نشین (مورد­شناسی: محله وکیل­آباد شهر ارومیه). جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای، 25(4)، 203-222.
14. رفیعی، م. (1383). حق مسکن در ایران: سیاست­های تامین مسکن برای گروه­های خاص. فصلنامه اقتصاد مسکن، 35 و 36، 36-45.
15. رهنما، م. ر. (1388). برنامه­ریزی مناطق مرکزی شهرها (­اصول، مبانی، تئوری ها، تجربیات و تکنیک­ها­). مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
16. سلیمی­یکتا، پ.، دریاباری، س. ج.، و علیپور، س. خ. (1398). بررسی بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده منطقه 12 شهر تهران با تأکید بر رویکرد بازآفرینی. فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 11(2)، 149 -161.
17. شاهینی­فر، م.، پاهکیده، ا.، چاره­جو، ف.، و خالدیان، ژ. (1399). سنجش میزان مشارکت­های مردمی در نوسازی بافت­های فرسوده شهری (نمونه موردی: بافت قدیم شهر کرمانشاه). فصلنامه آمایش محیط، 13(48)، 153-172.
18. صرافی، م. و رضازاده، س. م. (1396). مروروی بر قواعد و سیاست­های برنامه­ریزی توسعه زمین و مسکن شهری (با تاکید بر نواحی نابسامان و بافت­های فرسوده شهری)، جستارهای شهرسازی، 47، 130-167.
19. لطفی، س. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تاملی بر بن مایه­های فرهنگی و کنش بازآفرینی. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 3(45)، 49-62.
20. محمدپور، ج. (1396). بازآفرینی شهری با رویکرد احیاء بافت­های فرسوده و بهسازی محیطی در پهنه جنوبی آزادی (­منطقه 9). تهران: همایش چالش­ها و ارائه راهکارهای مدیریت شهری، شهرداری تهران.
21. محمدی، ا. و حسینی، ف. (1394). تحلیل و ارزیابی بافت فرسوده در نقاط شهری منتخب استان کردستان با تأکید بر مشکلات بخش مسکن. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 7(27)، 179-200.
22. مرادی ناصرخانی، ب. (1392). بررسی وضعیت موجود مسکن مهر و ارزیابی امکان اجرای این پروژه در محدوده بافت فرسوده (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). مطالعات محیطی هفت حصار، ۲(۵)، ۱۲-۵.
23. مرادی، ا.، گلچینی، س. و خضرنژاد، پ. (1397). ارزیابی تطبیقی سیر تحول شاخص­های مسکن نقاط شهری استان کردستان و کشور ایران طی دوره (1390-1345)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای، 8(30)، 51-66.
24. معمری، ا.، میرکتولی، ج.، بزی، خ. (1398). ارزیابی و پایش سیاست‌های تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری از منظر شاخص‌های پایداری مسکن (مطالعة موردی: مسکن مهر گرگان)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهر، 7(4)، 723-741.
25. نعلبندی، م. (1395). بازآفرینی شهری محله راسته کوچه تبریز. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
26. نوریان، ف.، و آریانا، ا. (1391). تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری؛ مطالعه موردی: میدان عتیق اصفهان. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17(2)، 15-27.
27. هاشم­زاده قلعه جوق، ف.، ابی­زاده، س.، و علیزاده، ا. ص. (1399). شناسایی و اولویت­بندی مهم­ترین عوامل مؤثر در پیشبرد برنامه­های مدیریت شهری در حوزه بافت فرسوده (مطالعه موردی: شهر ماکو). فصلنامه علمی پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 11(40)، 137-154.

 

28. Albanese, G., Ciani, E., & De Blasio, G. (2021). Anything new in town? The local effects of urban regeneration policies in Italy. Regional Science and Urban Economics, 86, 103623.
29. Amado, M. (2018). Wall-Up: Method for the regeneration of settlements and housing in the Developing World. Sustainable cities and society, 41, 22-34.
30. Capolongo, S., Sdino, L., Dell’Ovo, M., Moioli, R., & Della Torre, S. (2019). How to assess urban regeneration proposals by considering conflicting values. Sustainability, 11(14), 3877.
31. Carnegie, A., & Norris, M. (2015). Strengthening communities, building capacity, combating stigma: exploring the potential of culture-led social housing regeneration. International Journal of Housing Policy, 15(4), 495-508.
32. Couch, C. (1990). Urban renewal: Theory and practice [Chapter 1 covers post-war approoches to the reconstruction of urban areas]. Basingstoke: Macmillan.
33. Cowan, R., & Rogers, L. (2005). The dictionary of urbanism. (Vol. 67). Tisbury: Streetwise Press, Wiltshire, UK.
34. Gibson, M., Thomson, H., Kearns, A., & Petticrew, M. (2011). Understanding the psychosocial impacts of housing type: qualitative evidence from a housing and regeneration intervention. Housing Studies, 26(04), 555-573.
35. Governa, F., & Saccomani, S. (2009). Housing and urban regeneration experiences and critical remarks dealing with Turin. European journal of housing policy, 9(4), 391-410.
36. Hosseini, A., Pourahmad, A., Taeeb, A., Amini, M., & Behvandi, S. (2017). Renewal strategies and neighborhood participation on urban blight. International Journal of Sustainable Built Environment, 6(1), 113-121.
37. Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95, 102081.
38. O'Connor, J., Gu, X., & Lim, M. K. (2020). Creative cities, creative classes and the global modern. City, Culture and Society, 21, 100344.
39. Ozlem, G., (2009). Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, 26(1), 27-37.
40. Parka, S., & Sohn, D. (2013). The roles of urban design in urban regeneration: case studies of the Housing Market Renewal Pathfinder area in Newcastle, UK. International Journal of Urban Sciences, 17(3), 316-330.
41. Popik, B. (2005). Charm city (summary). The Big Apple. Nicknames of Other Places. –March 25, 2005. URL retrieved on May 5.
42. Pourahmad, A., Hosseini, A., Banaitis, A., Nasiri, H., Banaitienė, N., & Tzeng, G. H. (2015). Combination of fuzzy-AHP and DEMATEL-ANP with GIS in a new hybrid MCDM model used for the selection of the best space for leisure in a blighted urban site. Technological and Economic Development of Economy, 21(5), 773-796.
43. Priemus, H. (2004). Changing urban housing markets in advanced economies. Housing, Theory and Society, 21(1), 2-16.
44. Ruming, K. (2018). Urban regeneration in Australia. New York:
45. Tallon, A. (2010). Urban regeneration in the UK. NewYork: Routledge.
46. Turcu, C. (2012). Local experiences of urban sustainability: researching housing market renewal interventions in three English neighborhoods. Progress in Planning, 78, 101-150.
47. Unsal, B. O. (2015). State-led urban regeneration in Istanbul: Power struggles between interest groups and poor communities. Housing Studies, 30(8), 1299-1316.
48. Vale, L. J. (2018). Cities of stars: urban renewal, public housing regeneration, and the community empowerment possibility of governance constellations. International Journal of Urban Sciences, 22(4), 431-460.
49. Vale, L. J. (2018). Cities of stars: Urban renewal, public housing regeneration, and the community empowerment possibility of governance constellations. International Journal of Urban Sciences, 22(4), 431-460.
50. Wang, H., Zhao, Y., Gao, X., & Gao, B. (2021), Collaborative decision-making for urban regeneration: A literature review and bibliometric analysis. Land Use Policy, 107, 105479.
51. Winston, N. (2009). Urban regeneration for sustainable development: the role of sustainable housing? European Planning Studies, 17(12), 1781-1796.
52. Winston, N. (2010). Regeneration for sustainable communities? Barriers to implementing sustainable housing in urban areas. Sustainable Development, 18(6), 319-330.
53. Zhou, Z. (2017). New urban paradigm beyond the west: investigating the regeneration of urban villages in Guangzhou, China. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 10(3), 257-274.