بررسی بازنمایی زبانی رویداد حرکت از منظر زبانشناسی شناختی: بررسی موردی افعال حرکتی در زبان مازندرانی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 3، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 26، فروردین 1401، صفحه 69-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.73981.1074

نویسندگان

زهرا گلزاده گروی¹؛ زهرا باباسالاری^{* 2}؛ سعید یزدانی³؛ محمد حسین شرف زاده⁴

¹دانشجوی دکترای زبانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

²گروه زبان شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

⁴استادیار، گروه ادبیات و زبانشناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

این پژوهش به ماهیت معنی‌شناختی افعال حرکتی زبان مازندرانی با تأکید بر الگوی غالب برای توزیع اطلاعات مربوط به شیوۀ مسیر و حرکت، چگونگی بازنمایی اطلاعات چندگانۀ مسیر و اطلاعات چندگانۀ شیوه می‍‌پردازد. از آنجاکه تقریباً همۀ پژوهش‌ها در مورد معنی‌شناسی افعال حرکتی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی با تکیه بر رویکرد شناختی و الگوهای واژگانی‌شدگی تالمی (1985 و 2000ب)، دربارۀ زبان فارسی انجام گرفته‌اند، پژوهش حاضر می‌تواند گامی در راستای پر کردن این خلأ در زمینۀ دیگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی و نقطۀ شروعی در این رابطه باشد. رویکرد این پژوهش به فعل‌های حرکتی زبان مازندرانی به ویژه افعال غیرساده همسو با دیدگاه ازکیا و همکاران (1394) در باب فعل غیرسادۀ حرکتی در زبان فارسی در چارچوب الگوهای واژگانی-شدگی شکل گرفته‌است. در پژوهش حاضر، افعال ساده و غیرسادۀ واژگانی‌شده در یک گروه و در برابر افعال غیرسادۀ تابع‌دار قرار می‌گیرند. 140 فعل حرکتی پیکرۀ این پژوهش شامل 39 فعل ساده، 57 فعل غیرسادۀ واژگانی‌شده و 44 فعل غیرسادۀ تابع‌دار هستند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که الگوی غالب برای توزیع اطلاعات مربوط به شیوه، مسیر و حرکت در زبان مازندرانی چیست؟ در نتیجه این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که در زبان مازندرانی نمی‌توان الگوی غالبی برای توزیع اطلاعات مربوط به شیوه، مسیر و حرکت تعیین کرد. افعال حرکتی تقریباً به یک میزان این اطلاعات را واژگانی می کنند. بر اساس این پژوهش، از 140 فعل حرکتی مازندران تعداد 96 فعل (57/68 درصد کل افعال) واژگانی شده‌اند و 44 فعل (43/31 درصد کل افعال) تابع‌دار هستند.

کلیدواژه‌ها

معنی‌شناسی شناختی؛ رویدادهای حرکتی؛ زبان مازندرانی؛ الگوهای واژگانی شدگی

مراجع

1. ازکیا، ندا (1390)، حرکت در زبان فارسی: دیدگاهی شناختی و رده شناختی، رسالۀ دکتری زبان شناسی همگانی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
2. ازکیا، ندا و فرهاد ساسانی(1391)، «واژگانی شدگی در فعل‌های حرکتی فارسی: الگویی تازه».، مجلۀ زبان و زبان‌شناسی، سال 8، شمارۀ 1، صص 82-102.
3. ازکیا، ندا، فرهاد ساسانی و آزیتا افراشی(1394)، «واژگانی شدگی، چارچوبی برای تبیین فعل غیر سادۀ حرکتی در زبان فارسی»، زبان‌پژوهی، سال هفتم، شمارۀ 14، صص 31-57.
4. افراشی، آزیتا و آسیه رحمانی(1393)، «حرکت فرضی در زبان فارسی: رویکردی شناختی به مسیرهای گسترشی»، مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، دورۀ 2، شمارۀ 6، صص 1-25.
5. پشتوان، حمیده (1392)، بازنمود رویدادهای حرکتی درگفتار روایی کودکان فارسی زبان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، تهران: دانشگاه الزهرا.
6. دبیرمقدم، محمد(1390)، زبان شناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی(ویراست دوم)، تهران: سمت.
7. ..............(1392)، پژوهش های زبان شناختی فارسی(مجموعه مقالات)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
8. راسخ مهند، محمد (1390)، درآمدی بر زبان شناسی شناختی: نظریه ها و مفاهیم، تهران: سمت.
9. مسگرخویی، مریم (1391)، «بازنمود رویداد حرکت در فارسی: رویکردی شناختی»، مجموعه مقالات هشتمین همایش زبان شناسی ایران (صص 737-747، شماره 281، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
10. ...............(1392)، بارنمود رویداد حرکت در زبان فارسی: رویکردی شناختی، رساله دکتری زبان شناسی همگانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11. ................(1392)،«بازنمود مسیر در افعال حرکتی فارسی»، دستور، شماره 9، صص. 74-92.
12. ...............(1393)، «حرکت پنداری در زبان فارسی: رویکردِ شناختی»، زبان و زبان شناسی، شماره 9، صص. 23-36.
13. ...............(1394)، «بازنمود اطلاعات شیوه در فعل‌های حرکتی فارسی بر اساس نظریۀ الگوهای واژگانی شدگی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، سال پنجم، شماره 10، صص. 75-90.
14. مقدم، غزاله (1392)، بررسی افعال حرکتی زبان فارسی، رویکردی شناختی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
15. همتی، طاهره و آزیتا افراشی(1395)، «بازنمایی حرکت در ترجمه: رویکردی شناختی»، پزوهش‌های زبان­شناسی تطبیقی، سال ششم، شماره 11، صص 77-95.
16. Akhavan, Niloofar, Nazbanou Bonnie Nozari & Tilbe Göksun(2015), Motion event expression in language and gesture: Evidence from Persian, proceedings of the 37^th Annual Conference of the Cognitive Science Society, Pasadena, CA.
17. Allwood, Jens & Peter Gärdenfors(eds)(1999), Cognitive Semantics: Meaning and Cognition, Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
18. Babai, Hajar.(2011)«Lexicalization of Motion Event in persion», Theory and practice in language studies, 1(2), pp. 157-162.
19. Berman, Ruth A. & Dan Isaac Slobin(1994), Relating Events in Narrative: A Crosslinguistic Developmental Study, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
20. Croft, William & D. Alan Cruse(2004), Cognitive Linguistics, Cambridage: Cambridge University press.
21. Evans Vyvyan & Melanie Green(2006), Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburgh University Press.
22. Cifuentes Férez, Paula(2008), Motion in English and Spanish: A Perspective from Cognitive Linguistics, Typology and Psycholinguistics, PHD Thesis, Spain: Universisdad de Murcia.
23. Feiz, Parastou(2011), «Traveling through space in persian and English: a comparative analysis of motion events in elucited narratives», Language Sciences, 3e(3), pp. 401-416.
24. Frawley, William(1992), Linguistic Semantics, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
25. Gennari, Silvia P. et. al.(2002), «Motion events in language and cognition», Cognition, 83, pp. 49-79.
26. Goldberg, Adele E(1998b), «patterns of Experrience in parterns of Language», In Michael Tomasello(ed.), the New Psychology of Language, Lawrence Erlbaum Publications, pp. 203-219.
27. Heine, Bernd(1997), Cognitive Foundations of Grammar, Oxford: Oxford University Press.
28. Ibarretxe-Antoñano, Iraide(2004a), «Motion Events in Basque Narratives», In S.. Strömqvist & L. Verhoeven(Eds.), Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, pp. 89-112.
29. Karimipour, Amir & Vali Rezai(2016), «Typological Analysis of Ilami Kurdish verbs of Motion: With Focus on the Concept of path», DE GRUYTER MOUTON, 69(3), pp. 411-435.
30. Kersten, Alan W. et. a.l. (2003), «Differential sensitivity to manner of motion in adult English and Spanish speakers», Paper prwsented at the Meeting of the Society for Research in Child Development Tampa, Fl.
31. Lassiter, G Daniel et. al.(2002), «Observational Goals and Behavior Unitization: A Reexamination», Journal of Experimental Social Psychology, 36, pp. 649-659.
32. Lee, David(2001), Cognitive Linguistics: An Introduction, Oxford: Oxford University Press.
33. Levin, Beth & Malka RappaportHovav(2005), Argunent Realization, Cambridge: Cambridge University Press.
34. Löbner, Sebastian(2002), Understanding Semantics, London: Arnold.
35. Papafragou, Anna et. al.(2002), «Shake, rattle, ʻnʼ roll: the representation of motion in language and cognition», Cognition, 84(2), pp. 189-219.
36. Slobon, Dan Isaac(2000), «Verbalized Events: a Dynamic Approach to Linguistic Relativity and Determinism», In S. Niemeier & R. Dirven (Eds.), Evidence for Linguistic Relativity, Berlin: Mouton de Gryyter , pp. 107-138.
37. ............(2004), «The Many Ways to Search for a Frog: Linguistic Typology and the Expressiob of Motion Events», In S. Stromqvist & L. Verhoeven(Eds.), Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, pp. 21o-257.
38. Talmy, Leonard(1975), «Figure and Griund in Complex Sentences», Proceeding of the First Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, pp. 419-430.
39. ............ (1985), «Lexicalization Patterns: Semantic Structure in Lexical Forms», In T. Shipen(Ed.), language typology and lexical descriptions: Vol. 3, Grammatical categories and the lexicon, Cambridge: Cam.ridge University Press, pp. 57-149.
40. ..............(1991), «Path to Realization: A Typology of Event Conflation», In Berkeley Linguistic Society, 7, pp. 489-519.
41. ............(2000), Toward a Cognitive semantics(Volune II), Cambridge , MA: MIT Press.
42. Zaks, Michael A. et. al.(2000), «On Phase Synchronization by Periodic Force in Chaotic Oscillators whit Saddle Equilibria», J. Bifurcation and Chaos, 10, pp. 2649-2667.
43. Zlatev, Jordan & Peerapat Yangklang(2004), «A Third Way to Travel: The Place of Thai and Serial Verb Language in Motion Event Typology», In S. Strömqvist & L. Verhoeven(Eds.), Relating Events in Narrative: Typological and Contextual perspectives in Translation, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, pp. 159-190.
44. unesco.org/languages-atlas/