استصلاح و پویایی فقه

فقه و اصول

دوره 32، شماره 2، بهمن 1379، صفحه 235-286   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2001.42440

نویسنده

حسین صابری^*

فردوسی مشهد

چکیده

بی گمان احکام و مقرراتی که در آیین اسلام تشریع شده بر مصالح و مفاسدی تکیه دارد و در پی برآوردن اهدافی است. اما آیا می توان با الهام از این رویکرد و روش شارع دست به کار استنباط احکام نوینی بر پایۀ مصلحت شد؟ آنچه در فقه عامه و برجسته تر از همه در فقه مالکی در زیر عنوان مسلک استصلاح یا مصلحت مرسله مطرح شده، در حقیقت پاسخی به این پرسش است.
جستاری که فراروی دارید به فرآیند عقلی استنباط احکام فقهی بر پایۀ مصلحت می پردازد.
نگارنده پس از مقدمه بحث، به تعریف استصلاح، دسته بندی هایی که از آن انجام پذیرفته است، تبیین قلمرو استصلاح، دیدگاه های مختلف در این زمینه و ادلّه ای که در این عرصه در نفی و اثبات مطرح شده است می پردازد. سپس از تبدّل مصلحت و تغییر احکام سخن به میان می آورد و آنگاه موضع شیعه را در این خصوص بر می رسد.
نگارنده در جستار حاضر این فرض را گزیده تر می داند که پاس داشت پویایی فقه و پاسخگو بودن آن در برابر دگرگونی های زندگی و نیاز های آن در گرو اعمال مصلحت است.

مراجع