پژوهشی در قاعده فقهی درءالحد

فقه و اصول

دوره 32، شماره 1، خرداد 1379، صفحه 121-164  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2000.42456

نویسنده

محمدتقی فخلعی

دانشکده الهیات،دانشگاه تهران

چکیده

یکی از قواعد مهم فقهی که در حقوق جزای اسلام اهمیت زیادی دارد،قاعدۀ،"درءالحد"نام این قاعده از حدیث نبوی مشهور و متفق بین شیعه واهل سنت یعنی حدیث"ادرؤالحدود باالشبهات"اتخاذ ومفهوم آن مورد تسالم همۀ فقهای اسلام واقع شده است.براساس این قاعده در صورت حئدوث هرگونه شبهه ای،چه در مقام ثبوت برای عامل جرم و چه"مقام اثبات و دادرسی برای قاضی شرع،حدود و مجازاتهای شرعی ساقط می شود.قاعدۀ"درءالحد"بیانگر روح تخفیف و تسامحی است که اساس تشریعات جزایی اسلام را تشکیل داده و تا حد زیادی تأمین کنندۀ امنیت متهمان به جرایم است؛همچنین نشان دهندۀ اهتمام عظیمی است که اسلام به حرمت و شخصیت انسانها به خرج داده و مانع از کیفر و مجازات بی دلیل و اثبات نشدۀ آنان می شود.فقهای اسلام بحث های گوناگونی را پیرامون این قاعده و تقسیم شبهات و اقسام مجازات شرعی که موضوع این قاعده است مطرح کرده اند.بررسی تطبیق نظریات فقهی فقهای اسلام و نیز آرای حقوق دانان جدید ازجمله اهدافی است که دراین گفتار دنبال شده است

کلیدواژه‌ها

قاعدۀ فقهی؛ حد (حدود)؛ تعزیر و قصاص؛ درءُ‎الحدّ؛ شبهه دارئه؛ شبهۀ موضوعیه؛ شبهۀ حکمیه؛ شبهۀ جهل؛ شبهه اکراه؛ شبهه قاضی؛ شبهه عامل؛ تخفیف و تسامح؛ اصل برائت؛ جهل قصوری؛ جهل تقصیری

مراجع