تبیین حرکت مفعول مستقیم بر پایه شواهد روان زبان شناختی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 17، دوره 14، شماره 2، تیر 1401، صفحه 203-231   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.75770.1093

نویسندگان

فرزانه مقدم امینی^{* 1}؛ مزدک انوشه²

¹دانشجو

²گروه زبان شناسی دانشگاه تهران. تهران. ایران

چکیده

چکیده

جایگاه موضوع‌های درونی فعل مسئله‌ای زبان ویژه است. در زبان فارسی تقدم و تاخر موضوع‌های درونی نسبت به هم در ساخت‌های دو‌متعدی موضوعی قابل توجه و متفاوت از ساخت‌های دو‌مفعولی در زبان‌های دیگر است. در دستور زایشی جابه‌جایی مفعول که با قلب نحوی متفاوت است و در برخی از زبان‌ها مانند زبان‌های اسکاندیناوی رخ می‌دهد و نخستین بار توسط هولمبرگ(1986) مطرح شد، فراگشت مفعول نام دارد. در این فرایند سازۀ مفعول از محل تولید خود به جایگاهی بالاتر منتقل می‌شود . در زبان فارسی کریمی(2005) و انوشه(1400) معتقدند مفعول مستقیم مشخص و همراه با «را» به جایگاهی بالاتر از مفعول غیرمستقیم جابه جا می‌شود. در این پژوهش برآنیم تا فراتر از مرزهای زبان شناسی با تکیه بر شواهد عملی و با کمک دو آزمون روان زبان شناختی از جمله قضاوت دستوری بودن و خوانش خودگام و بر اساس نظریة پیچیدگی اشتقاقی مرنتز(2005) نشان دهیم در ساخت‌های دومتعدی و نیز در ساخت‌های دارای محمول ثانویه فراگشت مفعول مستقیم رایی رخ می‌دهد و جملة حاصل بی نشان است اما، مفعول مستقیم بدون «را» دچار فراگشت نمی‌شود. جابه‌جایی‌های مفعولی دیگر به جز فراگشت به انگیزه‌های کلامی صورت می‌گیرد و جملات نشان دارتولید می‌کند.

واژگان کلیدی: فراگشت مفعول، مفعول مستقیم، زمان واکنش، نظریه پیچیدگی اشتقاقی، قضاوت دستوری بودن، خوانش خودگام.

کلیدواژه‌ها

فراگشت مفعولی؛ مفعول مستقیم؛ نظریه پیچیدگی اشتقاقی؛ قضاوت دستوری بودن؛ خوانش خودگام

مراجع