ترجمان دانش و آسیب‌شناسی آن راهکارهایی برای ارتقاء عملکرد پژوهشی دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 15، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، آذر 1401، صفحه 327-344   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2022.24185.0

نویسندگان

نرگس نشاط^{* 1}؛ زهرا سادات عالمی²

¹گروه مدیریت اطلاعات و سازماندهی، عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: علم اطلاعات و دانش­شناسی دارای بیش از نیم‌قرن سابقه دانشگاهی و مقاطع تحصیلی کاردانی تا دکتری است و پژوهش جزو شرایط لازم آن به‌شمار می‌رود. اما علی­رغم این سابقه تاریخی، برخی نوشته­های جاری حاکی از آن است که بخش عمده­ای از دانش تولیدشده در قالب پایان‌نامه‌های تحصیلی بلااستفاده و یا فاقد ارزش پژوهشی هستند و یا با تکرار مطالب پیشین فاقد نوآوری بوده و توانایی اثرگذاری و کاربردی‌شدن در جامعه علمی را ندارند. با توجه به این مسئله پژوهش حاضر بر آن شد تا دلایل این امر را شناسایی و راهکارهایی برای بهبود آن ارائه دهد.
روش‌شناسی: این پژوهش در دو مرحله انجام شد. ابتدا متون و ادبیات موضوع مورد واکاوی قرار گرفت و با تحلیل محتوای آنها عوامل مؤثر در نگارش و تدوین پژوهش­های دانشگاهی شناسایی شد. متغیرهای شناسایی‌شده پس از پالایش در مؤلفه‌های سه­گانه تولیدکنندگان (دانشجویان)، میانجی‌ها (اساتید و نظام دانشگاهی)، و مصرف­کنندگان (جامعه بهره­بردار) جایدهی و بر مبنای آن پرسشنامه­ای طراحی شد. سپس هر یک از مؤلفه‌ها و متغیرهای آن از نظر دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی مورد پیمایش قرار گرفت.
یافته‌ها: تحلیل محتوای متون 12 متغیر را به‌عنوان عامل تأثیرگذار فردی در کارایی پژوهش‌های دانشگاهی و کاربست آنها نشان داد. از میان این متغیرها، قریب به 100 درصد دانش‌آموختگان بر این اعتقادند که داشتن انگیزه بیشترین تأثیر را در انجام پایان‌نامه ای خوب یا موفق دارد. پس از آن ناآگاهی از نحوه انجام پژوهش به‌دلیل نداشتن تجربه قبلی و یا آموزش ناصحیح را جزو دلایل مهم فردی ذکر کرده‌اند. همچنین 14 متغیر با تحلیل محتوای متون در ارتباط با عوامل زمینه‌ای (میانجیان دانش/نظام دانشگاهی) شناسایی شد. از میان آنها، عدم‌حمایت مادی و معنوی از دانشجویان پژوهشگر از سوی دانشگاه یا نظام آموزشی، عدم توانایی اساتید در دادن ایده‌های نو و مبتکرانه به دانشجویان، ضعف دانشی اساتید نسبت به موضوعات پژوهشی و اشراف نداشتن به برخی حیطه­ های تخصصی و موارد دیگری از این دست 90 درصد پاسخ‌ها را به خود اختصاص داد. در تحلیل محتوای متون، 11 متغیر از متغیرهای مربوط به جامعه علمی و مراکز بهره‌بردار از بسامد بیشتری برخوردار بود. از میان این متغیرها نیز بی ­اعتمادی مدیران دستگاه‌های اجرایی به دستاوردهای دانشگاهی یا ضعف ساختارهای اداری در بهره‌برداری از یافته­ های پژوهشی دانشگاهی در تصمیم ­گیری‌ها، پایین بودن سطح کیفی، بی‌اطلاعی دستگاه‌های اداری و ذینفعان از پژوهش­ های دانشگاهی و موضوعات آن، عدم‌حمایت مادی یا معنوی از پایان‌نامه‌های دانشگاهی پربسامدترین متغیرهایی بود که از سوی جامعه پژوهش به آن اشاره شده بود.
نتیجه­: حجم عمده ­ای از پژوهش­ های دانشگاهی در قالب پایان‌نامه انجام می ­شوند و این آثار نقشی مهم در تولید دانش جدید دارند. لذا نظام دانشگاهی باید به شایستگی ­ها و بهسازی مداوم فرایند تولید، تبادل و به‌کارگیری صحیح دانش میان پژوهشگران و مصرف­ کنندگان توجه ویژه داشته باشد تا بتواند نتایج آن به تولید محصولات مؤثرتر و یا ارائه خدمات قوی­تر بیانجامد.

کلیدواژه‌ها

ترجمان دانش؛ پژوهش؛ کاربردی سازی؛ پایان نامه های دانشگاهی؛ دانش آموختگان؛ آسیب‌شناسی؛ علم اطلاعات و دانش شناسی

مراجع

احسانی، وحید ؛ اعظمی، موسی؛ نجفی، محمدباقر؛ سهیلی، فرامرز (1396). "اثربخشی پژوهش­های فزاینده ایران در گسترش مرزهای دانش". مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. 2 (109):  123 – 140.

انتشاری نجف آبادی، فهیمه؛ چشمه­سهرابی، مظفر؛ افشارزنجانی، ابراهیم (1390) . "بررسی کاربرد پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری علوم کتابداری و اطلاع­رسانی در کتابخانه­های شهر اصفهان". پژوهشنامه کتابداری و اطلاع­رسانی.1(1):67-88.

بیرن بائوم، ر (1382 ).  دانشگاه­ها چگونه کار می­کنند؟ .ترجمه: حمیدرضا آراسته. تهران:  موسسه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی.

حجازی، یوسف ؛ عباسی، عنایت الله(1381) . "بررسی عوامل موثر در افزایش کیفیت پایان نامه­های دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران". علوم کشاورزی ایران. 33(2):297- 304

حرّی، عباس (1379). "بررسی فعالیت‌های علمی و پژوهشی اعضای هیأت علمی رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی تا پایان سال 1378". فصلنامه کتاب. 2(42):9- 35.

حسینی، محمدعلی ؛ حبیب­خدا، بهناز؛ فلاحی، مسعود؛ فروزان، شکوه؛ دانایی، مریم (1388). "بررسی وضعیت ترجمان دانش با تاکید بر انتقال یافته‌های پژوهشی در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی". توسعه آموزش در علوم پزشکی. 2 (3):9-16.

داوری اردکانی، رضا (1390). دربارۀ علم. تهران. هرمس.

صباغیان، علی (1378) . همایش جهانی علم برای قرن بیست و یکم . رهیافت. 9 (21): 4 – 12.

منصوری، رضا (1392 ). چهارسال در وزارت عتف. تهران: عمارت.

منصوریان، یزدان (1389). "صد نکته در پایان­نامه‌نویسی. کتاب‌ماه: اطلاعات و ارتباطات و دانش‌شناسی ". کتاب ماه کلیات، (151):  78- 93.

مهرمحمدی، محمود(1379). جستارهایی در پژوهش در قلمرو آموزش و پرورش. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.

میردریکوند، فیروز؛ حاجی حسین­نژاد، غلامرضا؛ علی­عسکری، مجید؛ ادیب­منش، مرزبان (1394). "بررسی تاثیر روش تاثیر فعال بر عملکرد تحصیلی دنش­آموزان در درس علوم پایه سوم راهنمایی شهر اندیمشک" . فصلنامه علوم تربیتی،  12 (20) : 133- 144 .

نوری امیری، بی­نا (1395) ." بعد از دفاع چه بر سر پایان نامه­ها می­آید / پایان نامه دانشجویی،پایان دانشجویی یا شروعی تازه". گزارش محیا معصومی، باشگاه خبرنگاران جوان : گروه علمی پزشکی (11 تیر) .

قابل دسترس در :   5669693 https://www.yjc.news/fa/news/

یمنی­دوزی سرخابی؛ محمد ؛ سهرابی، منیره؛ گلدسته، اکبر؛ ثمری، عیسی (1396). "تحلیلی بر وضعیت عوامل موثر بر تجارب پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تغییرات آن در دانشگاه شهید بهشتی" . فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران، 8(1): 1- 18.

Alexander, A., Karvonen, M., Ulrich, J., Davis, T., & Wade, A. (2012). "Community college faculty competencies". Journal of Research and Practice, 36(11):849-862.

Ali, N., Jusoff, K.; Ali, S., Mokhtar, N., & Salamat, A. (2009). "The factors influencing students' performance at University Technology MARA Kedah, Malaysia". Management Science and Engineering, 3(4): 81-90.

Al-Sharif, E. M. (2010). "Evaluation of student / teacher teaching competencies in the curricula and teaching methods of motor expression in the light of quality academic standards". World Journal of Sport Sciences (3): 331-358. Retrieved from http://idosi.org/wjss/3(S)10/44.pdf

Bennis, W. (1999). The Leadership Advantage. Leader to Leader,(12):18-23. Retrieved from http://dx.doi.org/10.1002/ltl.40619991205

Bing-You, R. G.; Lee, R; Trowbridge, R. L.; Varaklis, K., & Hafler, J. P. (2009). "Commentary: Principle- based teaching competencies". Journal of Graduate Medical Education, 1(1): 100- 103  . DOI: 10.4300/01.01.0016

 Chan, Z. C., Tong, C. W., & Henderson, S. (2017). "Power dynamics in the student teacher relationship in clinical settings". Nurse Education Today, (49): 174-179.

 Carrion, M. ; Wood, P. & Norman, A. (2004). "Barriers to research utilization among forensic mental health nurses". International Journal of Nursing Studies, (4): 613 -619.

European Commission (2013). "Supporting the teaching professions for better learning outcomes. Strasbourg". Retrieved from https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=SWD:2012:0374:FIN:EN:PDF

Funk, S. G., Tornquist, M. T., & Champagne, M. T. (1995). "Barries and facilitators of

research utilization: An intergrative review". Nursing Clinics of North America, (30):395-407. PMID: 7567566

Gershenson, S. (2016). Linking teacher quality, student attendance, and student achievement. Education Finance and Policy, 11(2): 125-149 . https://doi.org/10.1162/EDFP_a_00180

Hernández-López, L., García-Almeida, D. J., Ballesteros-Rodríguez, J. L., & De Saá-Pérez, P. (2016). "Students' perceptions of the lecturer's role in management education: Knowledge acquisition and competence development". The International Journal of Management Education, 14(3): 411-421.

Ibegbulam, J. ;  Jacintha, U.(2016). " Factors that contribute to research and publication output among librarians in Nigerian university libraries". Retrieved from https://doi.org/10.1016/j.acalib.2015.09.007 .

Kotrlik, J ; Higgins C. and Williams H.(2002). "Factors Associeted with research   productivity of agricultural education faculty". Journal of Agricultural Education,43(3):1 – 10. DOI: 10.5032/jae.2002.03001

Losee, Robert M.(1990).  The Science of information: measurement and applications, New York: Academic Press, PP. 237-253.

O'Brien, Terry & Cronin, Kieran.(2016).  "Research Output of Academic Librarians from Irish Higher Education Institutions 2000–2015: Findings from a Review, Analysis, and Survey". New Review of Academic Librarianship,22 (2,3): 203- 224. DOI: https://doi.org/10.1080/13614533.2016.1181666

Rauch, F., & Steiner, R. (2013). "Competences for education for sustainable development in teacher education". CEPS Journal: Center for Educational Policy Studies Journal, 3(1): 9-24. DOI: 10.25656/01:7663