تحلیل سینوپتیکی-دینامیکی بارش سنگین منجربه سیل استان گلستان در ماه مارس 2019

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1401  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2022.78803.1203

نویسندگان

فیروز عبدالعلی زاده ¹؛ علی محمدخورشیددوست²

¹کارشناس هواشناسی سینوپتیک، سازمان هواشناسی کشور

²گروه آب و هواشناسی دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز تبریز ایران

چکیده

طی روزهای هفدهم تا بیست و یکم ماه مارس 2019 (26 اسفند 1397 تا 1 فروردین 1398) بارش باران سنگین در استان گلستان (حوضه آبریز گرگانرود) باعث ایجاد سیل و آبگرفتگی در مسیر گرگانرود گردید که خسارات بسیار زیادی به شهرها، روستاها و بخش کشاورزی وارد آورد. لذا در این تحقیق اقدام به بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل رخداد سیل مذکور به ویژه عوامل سینوپتیکی-دینامیکی وقوع بارش سنگین، گردید. جهت تحلیل سینوپتیکی-دینامیکی بارش سنگین، با استفاده از منابع داده‌ای مختلف (داده‌های هواشناسی ایستگاه‌های سینوپتیک، پایگاه NCEP/NCAR، محصولات ماهواره MODIS و محصولات ماهواره GPM) ابتدا زمان اوج بارش‌ها و شدت بارش مورد شناسایی قرار گرفت و سپس نقشه‌های سینوپتیک (نقشه‌های ارتفاع ژئوپتانسیل در سطوح میانی و زیرین تروپسفر، چرخندگی نسبی، امگا، سمت و سرعت باد، همگرایی شار رطوبت، تابع جبهه‌زایی، رطوبت ویژه جو و نمودار هوف-مولر) تهیه گردیدند و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که بارش سنگین از ساعت 18 (به وقت جهانی ) روز هفده مارس شروع شده و تا ساعت 18 روز هجده مارس ادامه داشته است و اوج شدت بارش‌ها در روز هجدهم مارس در اکثر ایستگاه‌ها بین ساعت‌های 06 تا 12 و 12 تا 18 بوده است. بررسی نقشه‌های سینوپتیک بیان داشت، منشأ سیستم بارشی تراف عمیق واقع بر بستر موج راسبی می‌باشد که در اواخر روز هفدهم مارس به منطقه مورد مطالعه رسیده و باعث شکل‌گیری سیکلونی قوی در این ناحیه شده است و با تزریق رطوبت از آب‌های جنوبی ایران و دریای خزر توسط جریانات جوی به داخل سیکلون وقوع بارش‌های سنگین را منجر گشته است. از سوی دیگر، توپوگرافی و شیب حوضه شرایط لازم را برای رخداد سیل فراهم آورده است.

کلیدواژه‌ها

بارش سنگین؛ سیل؛ همگرایی شار رطوبت؛ حوضه گرگانرود