The Human Agency according to the Theological School of Ḥillah

جستارهایی در فلسفه و کلام

Article 37, Volume 54, Issue 2 - Serial Number 109, February 2023, Pages 151-166   

Document Type: Original Article

DOI: 10.22067/epk.2023.78460.1174

Author

Hasan Taleghani^*

Associate professor, Research Institute of Quran and Hadith

Abstract

Although, following the Ahl al-Bayt (P.B.U.T.), the Imamiyya have believed in the real agency of the human and the negation of predestination, the Imamiyya theologians have presented different readings and explanations of the human agency in different historical periods. In the school of Ḥillah, where the theological method and basic concepts of theologians approached philosophy, the theologians’ explanation of agency had undergone a change. This study attempts to show that although the theologians of Ḥillah emphasized the role of man in the emergence of actions by proving the power to act and to avoid before performing the action, and the will that determines the power, they distanced themselves from their predecessors by accepting the model of philosophical causality. In the explanation of Ḥillah theologians, on the one hand, the power and will of man in a longitudinal system are the effects of the will and power of the Almighty, and on the other hand, they are considered as the complete cause of the act which necessarily implies the essential issuance of the action.

Keywords

the school of Ḥillah; human agency; determinism; free will; the intermediate position

References

ابن فورک، محمد بن الحسن، مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، به کوشش احمد عبدالرحیم السایح، مکتبة الثقافة الدینیة، قاهره، 1427ق.

ابن میثم، کمال الدین میثم بن علی بن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، به کوشش أنمار معاد المظفر، انتشارات العتبة الحسینیه، کربلا، 1435ق.

امام الحرمین، عبدالملک بن عبدالله الجوینی،  الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، به کوشش احمد عبدالرحیم السایح، مکتبة الثقافة الدینیه، قاهره، 1430ق.

حسینی زاده خضرآباد، سیدعلی، تطورات کلام امامیه در مدرسه بغداد، دارالحدیث، قم، 1396.

حمصی رازی، سدیدالدین، المنقذ من التقلید، موسسة النشر الاسلامی، قم، 1412ق.

رضایی، محمدجعفر،«جریان های فکری مدرسه کلامی حله»، فصلنامه تحقیقات کلامی، شماره28، بهار 1399، صص7-30

سبحانی، محمد تقی، «شهیدین در کشاکش دو جریان کلامی مدرسه حله»، فصلنامه نقد و نظر، سال چهارم، شماره 4، زمستان 1388، صص183-213.

سید مرتضی، شرح جمل العلم و العمل، به کوشش یعقوب جعفری مراغی، دارالاسوه، قم، 1419ق.

شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، تصحیح اعتقادات الامامیه، کنگره جهانی شیخ مفید، قم، 1413ق.

طالقانی، سیدحسن، آموزه أمر بین أمرین در اندیشه امامیه نخستین، دارالحدیث، قم، 1398.

 طوسی، خواجه نصیرالدین محمد بن محمد بن الحسن، رساله در جبر و قدر، به کوشش محمد تقی مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1390.

طوسی، خواجه نصیرالدین محمد بن محمد بن الحسن، نقد المحصل، به کوشش محسن بیدارفر، انتشارات بیدار، قم، 1397.

علامه حلی، حسن بن یوسف، الاسرار الخفیة فی العلوم العقلیة، به کوشش مرکز احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بوستان کتاب، قم، 1387.

علامه حلی، حسن بن یوسف ، استقصاء النظر فی القضاء و القدر، به کوشش محمد حسینی نیشابوری، دار إنباء الغیب، مشهد، 1418ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، به کوشش محمد نجمی زنجانی، انشارات شریف رضی، قم، 1363.

علامه حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1427 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تسلیک النفس الی حظیرة القدس، به کوشش فاطمه رمضانی، موسسه امام صادق (ع)، قم، 1426ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف الفوائد فی شرح قواعد العقائد، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، 1404ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف‌المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، به کوشش حسن حسن زاده آملی، موسسة النشر الاسلامی، قم، 1430ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، مناهج الیقین فی اصول الدین، به کوشش یعقوب جعفری، انتشارات اسوه، تهران، 1415ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة المرام فی علم الکلام، به کوشش فاضل عرفان، موسسه امام صادق(ع)، قم، 1419ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج‌الحق و کشف الصدق، به کوشش فرج الله حسینی، دارالکتاب اللبنانی، بیروت، 1982م.

فاضل مقداد، جمال الدین مقداد بن عبد الله السیوری، الانوار الجلالیة فی شرح الفصول النصیریة، به کوشش علی حاجی آبادی و عباس جلالی نیا، مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، 1420ق.

فاضل مقداد، جمال الدین مقداد بن عبد الله السیوری ، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، به کوشش سید مهدی رجایی، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، 1405ق.

فاضل مقداد، جمال الدین مقداد بن عبد الله السیوری ، اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة، به کوشش قاضی طباطبایی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1422ق.

کراجکی، ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان، کنز الفوائد، منشورات دارالذخائر، بی‌جا، بی‌تا.

محقق حلی، جعفر بن الحسن، المسلک فی اصول الدین، به کوشش رضا استادی، مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، 1414ق.