اشراف چندگانه در ساختار کافت در زبان‌های فارسی باستان و فارسی میانۀ زردشتی

زبانشناسی و گویش های خراسان

دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 29، اسفند 1401، صفحه 229-254   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.79226.1131

نویسندگان

سید مهدی ساداتی نوش آبادی¹؛ نرجس بانو صبوری^{* 2}

¹دکتری زبان‏شناسی،‌ دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانشیار زبان‏شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش، ساختار کافت در دو زبان ایرانی پیش از اسلام؛ زبان فارسی باستان و فارسی میانۀ زردشتی با استفاده از رویکرد ادغام متقارن و اشراف چندگانه تحلیل و بررسی می‌شود. بدین منظور، نخست ساختار کافت و ویژگی‌های آن معرفی می‏شود و سپس به بررسی کافت در زبان فارسی باستان و فارسی میانۀ زردشتی بر اساس رویکرد چیتکو (ب 2011 و 2012) پرداخته می‏شود. بر اساس این پژوهش، بررسی نمونه‌های زبانی جمع‌آوری شده از زبان فارسی باستان که دارای ساختار کافت هستند، نشان می‌دهد که نوع حذف ساختاری مشاهده‌شده در این زبان با تعریف کافت متفاوت است. در ساختار کافت وجود دو هم‌پایه در جمله لازم است اما در نمونه‌های زبانی یافت‏شده از فارسی باستان، شاهد وجود یک جمله هستیم که در آن قلب نحوی مشاهده می‌شود به‌گونه‌ای که ساختاری که حذف سازه در داخل آن انجام‌ شده است، خود یک سازۀ واحد (گروه اسمی مفعول) است. بررسی نمونه‏های زبانی از فارسی میانۀ زردشتی که دارای ساختار کافت هستند، نشان‏دهندۀ این است که یکسان بودن زمان، جهت، نمود فعل و همچنین فعل واژگانی در همپایه‌ها در ساختار کافت و عدم امکان وجود ارزش‌های مختلف برای این مشخصه‌ها در هم‌‍ پایه‌ها می‌تواند دلیلی بر ادغام متقارن هستۀ زمان، هستۀ نمود، هستۀ فعلی کوچک و هستۀ فعل واژگانی و اشتراک آن‌ها بین هم‌پایه‌ها در ساختار کافت در زبان فارسی میانه باشد.

کلیدواژه‌ها

کافت؛ ادغام متقارن؛ اشراف چندگانه؛ فارسی باستان؛ فارسی میانۀ زردشتی

مراجع

1. آموزگار، ژاله؛ تفضلی، احمد (1382). زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن. تهران: توس.
2. ارانسکی، یوسیف، م. (1378). زبان‏های ایرانی. ترجمه علی اشرف صادقی، تهران: سخن.
3. انوشه،‌ مزدک (1397). «کافت و بندزدایی در زبان فارسی:‌رویکردی کمینه‌گرا». زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، سال دهم،‌ شمارۀ 18، 101-123.
4. بندهش (1369). ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
5. تفضلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران، نشر سخن.
6. دینکرد هفتم (1389). (ترجمه و توضیحات محمدتقی راشد محصل). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
7. رضائی باغ بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان‏های ایرانی. تهران: مرکز دایره‏المعارف بزرگ اسلامی.
8. شعبانی، منصور؛ زعفرانلو کامبوزیا، عالیه کرد؛ آقاگلزاده، فردوس؛ گلفام، ارسلان (1389). «ساخت هم‌پایگی: با نگاهی به زبان فارسی». ادب پژوهی، شماره سیزدهم، 156-131.
9. قریب و دیگران (پنج استاد) (1327). دستور زبان فارسی. تهران: واژه.
10. کاوسی نژاد، سهیلا (1376). «حذف در زبان فارسی». نامه فرهنگستان، شماره 12، 109-127.
11. کریمی، یادگار؛ واعظی، هنگامه (1397). «ادغام موازی، اشراف چندگانه و ساختار هم‌پایگی پرسش‌واژه‌ای». پژوهش‌های زبانی، سال 9، شماره‌ 1، 39-58.
12. ماتسوخ، ماریا (1393). ادبیات پهلوی. ]ترجمۀ نرجس‏بانو صبوری[. تاریخ ادبیات فارسی، زیر نظر دکتر احسان یارشاطر، ترجمۀ فارسی زیر نظر ژاله آموزگار، تهران: نشر سخن، 156-236.
13. ناتل خانلری، پرویز (1351). دستور زبان فارسی. چاپ دهم، تهران: توس.
14. واعظی، هنگامه (1395). «حذف بندی در زبان فارسی: رویکردی کمینه‌گرا». زبان‏پژوهی، سال هشتم، شمارۀ 21، 167-190.
15. وزیدگی‏های زادسپرم (1385). (ترجمه و توضیحات محمدتقی راشد محصل). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
16. Bachrach, Asaf and Roni Katzir (2009). Right-Node Raising and Delayed Spellout, in K. Grohmann (ed.), Inter Phases: Phase-Theoretic Investigations of Linguistic Inter faces. Oxford: Oxford University Press, 283–316.
17. Chomsky, Noam (1995). The minimalist program. Cambridge, Mass.: MIT Press.
18. Chomsky, Noam (2001). Derivation by Phase, in M. Kenstowicz (ed.), Ken Hale: A Life in Language. Cambridge, Mass.: MIT Press, 1–52.
19. Chomsky, Noam (2004). Beyond explanatory adequacy, in A. Belletti (ed.), Structures and Beyond: The Cartography of Syntactic Structures. Vol 3. Oxford: Oxford University Press, 104–31.
20. Chung, S., W. Ladusaw & J. McCloskey (2011). Sluicing between Structure and Inference. Representing Language: Essays in Honor of Judith Aissen. Rodrigo Guti´errez-Bravo, Line
21. Citko, Barbara (2005). On the nature of Merge: External Merge, Internal Merge, and Parallel Merge. Linguistic Inquiry 36: 475–96.
22. Citko, Barbara (2006a). On the Interaction between ATB Wh-Movement and Left Branch Extraction. Syntax 9: 225–47.
23. Citko, Barbara (2011a). Multidominance, in C. Boeckx (ed.), The Oxford Handbook of Linguistic Minimalism. Oxford: Oxford University Press, 119–42.
24. Citko, Barbara (2011b). Symmetry in Syntax: Merge, Move and Labels. Cambridge: Cambridge University Press.
25. Citko, Barbara (2012). A Parallel Merge Solution to the Merchant/Johnson Paradox, in Myriam Uribe-Etxebarria and Vidal Valmam (eds), Ways of Structure Building. Oxford: Oxford University Press.
26. Coppock, Elizabeth (2001). Gapping: In Defense of Deletion, in M. Andronis, C. Ball, H. Elston, and S. Neuvel (eds), Proceedings from the Main Session of the Thirty-Seventh Meeting of the Chicago Linguistic Society. Chicago: Chicago Linguistic Society, 133–47.
27. Gartner, Hans-Martin (1997). Generalized transformations and beyond. Doctoral dissertation, University of Frankfurt/Main. Published as Generalized Transformations and Beyond: Reflections on Minimalist Syntax. Berlin: Akademie Verlag (2002).
28. Goodall, Grant (1987). Parallel Structures in Syntax: Coordination, Causatives and Restructuring. Cambridge: Cambridge University Press.
29. Halliday, M.A.K. (1985). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
30. Hankamer, Jorge and Ivan Sag (1976). Deep and Surface Anaphora. Linguistic Inquiry 7:391–428.
31. Jackendoff, Ray (1971). Gapping and Related Rules. Linguistic Inquiry 2: 21–35.
32. Johnson, Kyle (2000). Few Dogs Eat Whiskas or Cats Alpo, in K. Kusumoto and E. Villalta (eds), University of Massachusetts Occasional Papers in Linguistics 23: Issues in Semantics. Amherst, Mass.: GLSA, 59–82.
33. Johnson, Kyle (2004). In Search of the Middle Field. unpublished manuscript, University of Massachusetts, Amherst.
34. Johnson, Kyle (2009). Gapping is not (VP) Ellipsis. Linguistic Inquiry 40: 289–328
35. Kayne, R. (1994). The anti-symmetry of syntax. Linguistic Inquiry Monograph Twenty-Five. Cambridge: MIT Press.
36. Kent, R. G. (1953). Old Persian, grammar, texts, lexicon. Connecticut: New Heaven.
37. Lumsden, M. (1810). A Grammar of the Persian Language. Vol II. Calcutta Univ. Press.
38. Lobeck, Anne (1995). Ellipsis: Functional Heads, Licensing, and Identification. Oxford: Oxford University Press.
39. McCawley, James (1982). Parentheticals and discontinuous constituent structure. Linguistic Inquiry 13: 91–106.
40. Merchant, Jason (2008). An asymmetry in voice mismatches in VP ellipsis and pseudogapping. Linguistic Inquiry 39: 169–79.
41. Moltmann, Frederike (1992). Coordination and Comparatives. Doctoral dissertation, MIT.
42. Muadz, Husni (1991). A Planar Theory of Coordination. Doctoral dissertation, University of Arizona.
43. Neijt, Anneke (1979). Gapping: A Contribution to Sentence Grammar. Dordrecht:
44. Foris Publications.
45. Nunes, Jairo (1995). The Copy Theory of Movement and Linearization of Chains in the Minimalist Program. Doctoral dissertation, University of Maryland at College Park.
46. Nunes, Jairo (2001). Sideward movement. Linguistic Inquiry 32:303–44.
47. Nunes, Jairo (2004). Linearization of Chains and Sideward Movement. Cambridge, MA: MIT Press.
48. Quirk & de Beaugrande (1991). A Comprehensive Grammar of the English Language. London: Longman.
49. Sag, Ivan (1976). Deletion and Logical Form. Doctoral dissertation, MIT.
50. Wilder, Chris (1999). Right Node Raising and the LCA, in S. Byrd, A. Carnie, J. D. Haugen, and P. Norquest (eds), Proceedings of the 18th West Coast Conference on Formal Linguistics. Somerville, Mass.: Cascadilla Press, 586–96.