Analysis of Factors Affecting the Vulnerability of Arsbaran Protected Area and Development of Management Strategies Using the DPSIR Model

جغرافیا و مخاطرات محیطی

Article 2, Volume 12, Issue 4 - Serial Number 48, February 2024, Pages 27-51   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/geoeh.2023.80676.1328

Authors

Bita Baheri¹; Soolmaz Dashti^{* 2}; Sahar Mokhtari³

¹PhD Candidate, Department of Environment, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran

²Associate Professor, Department of Environment, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran

³Senior Expert in Coastal Environment, Ports and Maritime Organization, Iran

Abstract

Protected areas are among the most important and effective areas in the world that have been established to protect biodiversity. The use of international methods in the management of protected areas will make it possible to achieve sustainable development along with maximum protection of biodiversity. Arsbaran protected area is one of the most valuable natural resources of Iran in terms of plant and animal species and one of the nine biosphere regions of Iran. This descriptive analytical study was done to evaluate the vulnerability of Arasbaran protected area using the DPSIR model and to provide management solutions. Using the DPSIR model, driving force, pressure, situation, effect and response, threats and values of the region and the relationship between them were investigated and evaluated. Then, strategies were presented in the form of possible responses to each of the components of the DPSIR model. Eight main driving forces are population growth, tourism development, development of communication routes, animal husbandry activities, development of rural settlements, development of agricultural activities, Songun copper mining factory, and lack of coherent management for the identification area. Considering them, the pressures, situation and effects of the region were identified. The results showed that in Arsbaran protected area, the greatest impacts of regional threats on ecological values, including the loss of shrubs and trees, wildlife habitats, and the reduction of biodiversity and cultural values, are being subjected to the supports of UNESCO Environmental Protection Organization and placed at the disposal of the Human and Biosphere Program. They cause the most intensive damages to the region in terms of vulnerability, destruction and change of land use, deforestation and animal husbandry. At the end, management strategies for facing threatening factors were presented.

Keywords

DPSIR Model; Vulnerability Assessment; Threats; Values; Arsbaran Protected Area

References

باهری، بیتا؛ دشتی، سولماز. 1401. ارزیابی آسیب­پذیری پارک ملی گلستان در جهت توسعه پایدار با استفاده از مدل DPSIR. نشریه محیط­زیست طبیعی. شماره 1، 37-22 https://10.22059/jne.2022.333125.2323.

بهرامی­نژاد، میثم، رایگانی، بهزاد، نظامی بلوچی، باقر، و جهانی، علی. (1397). ارائه سیستم هشدار اولیه، برای تأمین امنیت اکولوژیکی مناطق حفاظت شده (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده درمیان، شرق ایران). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 7(26)، 75-94.https://sid.ir/paper/226727/fa

جهانی شکیب، فاطمه؛ ملک محمدی، بهرام؛ یوسفی، الهام؛ عالی پور، مهدی؛ 2017. تدوین راهبردهای مدیریتی به‌کمک روش نوین ارزیابی آسیب‌پذیری اکوسیستم­های تالابی (مطالعه نمونه: تالاب چغاخور). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط­زیست. شماره 19، 91-37 https://10.22034/JEST.2017.11339.

خطیبی، عطیه؛ دانه کار، افشین؛ پورابراهیم، شراره؛ وحید، مجید؛ 1393. معرفی مدل DPSIR و قابلیت کاربرد آن در تصمیم­گیری­های محیط­زیستی. انسان و محیط­زیست. شماره 13، 79-65

https://he.srbiau.ac.ir/article_8959_bb9010bc043fcb0825a5baa9669a8cd3.pdf.

درویشی، آصف؛ فاخران، سیما؛ سفیانیان، علی رضا؛ قربانی، مهدی؛ 1393. بارزسازی تغییرات و پویایی کاربری­ها و پوشش اراضی در ذخیره­گاه زیست­کره ارسباران. محیط­زیست طبیعی. شماره 4، 572-559

 https://10.22059/JNE.2015.56929.

دنیادوست چلان، مریم؛ عباسی، مهرداد؛ رضایی، سعید؛ 1388. گزارشی از قارچ‌های مولد زنگ در منطقه حفاظت­شده ارسباران. شمال غرب ایران، رستنی­ها. شماره 10، 192-178

https://rostaniha.areeo.ac.ir/article_101520_67c37f1431f070374f76e96c933fc810.pdf.

رحیمی بلوچی، لیلا؛ ملک محمدی، بهرام؛ 1392. ارزیابی آسیب­پذیری اکوسیستم­های تالابی براساس ارزش­های بوم­شناختی و هیدرولوژیکی آن‌ها. فصلنامه علوم محیطی. 11شماره 11، 66-55

https://envs.sbu.ac.ir/article_95132_7ed8723ce1202cd638865ef1c0329aa8.pdf.

رضایی بنفشه، مجید؛ رستمی زاده، هاشم؛ فیضی زاده، بختیار؛ 1386. بررسی و ارزیابی روند تغییر سطوح جنگل با استفاده از سنجش دور و GIS. پژوهش­های جغرافیایی. شماره 62، 159-143

 https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/358170.

زبردست، لعبت، جعفری، حمیدرضا، باده یان، ضیاالدین، و عاشق معلا، مریم. (1389). ارزیابی روند تغییرات پوشش اراضی منطقه حفاظت شده ارسباران در فاصله زمانی 2002, 2006 و 2008 میلادی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. پژوهش‌های محیط‌زیست، 1(1)، 23-33 ..https://sid.ir/paper/192340/fa

زیناب، علی اسماعیلی؛ 1393. ارزیابی منطقه حفاظت­شده ارسباران با استفاده از فرصت­ها، تهدیدها، ضعف­ها و قوت­ها (SWOT). فصلنامه مدیریت و برنامه‌ریزی محیط­زیست. شماره 13، 62-53  https://magiran.com/p1469435.

ساسانی‌فر، سمیرا؛ علیجانپور، احمد؛ بانج شفیعی، عباس؛ اسحاقی راد، جواد؛ مولایی، مرتضی؛ 1397. تأثیر مدیریت مبتنی بر حفاظت بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک جنگل‌های ارسباران. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران. شماره 1، 117-104https://10.22092/IJFPR.2018.116145.

سعیدی، سپیده؛ میرکریمی، سیدحامد؛ 1393. سنجش عملکرد: ضرورتی برای مدیریت پایدار مناطق تحت حفاظت. حفاظت و بهره برداری از منابع طبیعی. شماره 2، 90-71

 https://ejang.gau.ac.ir/article_1857_9ad476fca115ba83b5e1fbeb84df0a6a.pdf.

صالح، ایرج؛ مولایی، مرتضی؛ 1386. ارزیابی اقتصادی کاربری­های حوزه کلیبرجای - ارسباران. مجموعه مقالات همایش طرح ملی ارزش اقتصادی منابع. شماره 4، 20-1.

طالبی، منیژه؛ مجنونیان، باریس؛ مخدوم، مجید؛ عبدی، احسان؛ امید، محمود؛ 1399. طبقه­بندی عرصه­های جنگلی حفاظت شده برای طراحی شبکه جاده (مطالعه موردی: منطقه رویشی ارسباران). بوم­شناسی جنگل­های ایران. شماره 16، 124- 115.

https://www.sid.ir/fa/journal/SearchPaper.aspx?journal=8457&subject=&writer=23840&year=1399&PDF=Y&Filter=

فریادی، شهرزاد، سپهر، حسین، و رمضانی، مجید. (1392). تعیین آسیب پذیری بوم شناختی مجموعه حفاظت شده توران با ترکیب روش‌های ماتریس آثار متقابل، فرایند تحلیل سلسله مراتبی و فرایند تحلیل توسعه‌ای. محیط شناسی، 39(4 (پیاپی 68))، 45-54.https://sid.ir/paper/2959/fa

قبادی، مرتضی؛ احمدی پری، معصومه؛ صالحی، اسماعیل؛ 1394. ارزیابی و پهنه­بندی ریسک سیلاب سکونتگاه­های انسانی در راستای توسعه پایدار با بهره­گیری از Fuzzy AHP در محیط GIS و مدل DPSIR (مطالعه موردی: منطقه آبعلی). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط­زیست. شماره 18، 351-63

 https://jest.srbiau.ac.ir/article_9837_9fc4caa25b22da673d2120f9fcffe0ae.pdf.

قنبری، ابوالفضل؛ پاشانژاد سیلاب، احسان؛ 1397. تحلیل فضایی آسیب­پذیری محیطی در منطقه کرانه شرقی دریاچه ارومیه. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. شماره 5، 40-23 https://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2635-fa.pdf.

قنبری، سجاد؛ نعمتی، ذبیح اله؛ 1397. بررسی مطلوبیت مکانی و ارزیابی اقتصادی زنبورداری در منطقه ارسباران و مشکلات پرورش دهندگان زنبورعسل. علوم دامی (پژوهش و سازندگی). شماره 31، 92-83 https://10.22092/ASJ.2017.116339.1573.

گنجعلی، سعید؛ حاجی زاده، احمد؛ قاسمی، حمید؛ حسینی قمی، میرمحسن؛ غنی پور، داود؛ بهزادیان، شهریار؛ 1393. بررسی تغییرات تراکم جمعیت کل و بز (Capra aegagrus) در سه حوزه سرشماری منطقه حفاظت­شده ارسباران. فصلنامه محیط­زیست جانوری. شماره 7، 28-21

http://www.aejournal.ir/article_11932_2486f1c9b3eefe73c5330850802371b9.pdf.

مبارکی، امید؛ اسلامی، مهدی؛ 1393. شناسایی و تحلیل قابلیت­های توریسم منطقه ارسباران. جغرافیا و آمایش شهری. شماره 17، 148-131 https://10.22111/GAIJ.2016.2275.

مولایی، مرتضی، یزدانی، سعید، و شرزه ای، غلامعلی. (1388). برآورد ارزش حفاظتی اکوسیستم جنگلی ارسباران با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط. اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)، 3(2)، 37-64.

https://sid.ir/paper/124509/fa.

 

Abman, R.,1999. Rule of law and avoided deforestation from protected areas, Ecological Economics, 146: 89-282, https://10.1016/j.ecolecon.2017.11.004

Adger, W N., Brooks, N., Bentham, G., Agnew, M., Eriksen, S., Adger, W., Brooks, N.N., Kelly, M., Bentham, G., 2004. New indicators of vulnerability and adaptive capacity, 89: 34-75, https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=6ff42b2e526e40f7d1a82db8cfa8057b4ca7355c.

Aretano, R., Semeraro, T., Petrosillo, I., De Marco, A., Pasimeni, M R., Zurlini, G., 2015. Mapping ecological vulnerability to fire for effective conservation management of natural protected areas, Ecological Modelling, 295: 75-163, https://10.1016/j.ecolmodel.2014.09.017

Carlson, M., Browne, D., Callaghan, C., 2019. Application of land-use simulation to protected area selection for efficient avoidance of biodiversity loss in Canada’s western boreal region, Land Use Policy, 82: 21-31, https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2019.01.015.

De Lange, HJ., Sala, S., Vighi, M., Faber, JH., 2010. Ecological vulnerability in risk assessment—A review and perspectives, Science of the total environment, 408: 79-3871, https://10.1016/j.scitotenv.2009.11.009

Leverington, F., Hockings, M., Costa, K.L., 1989. Management effectiveness evaluation in protected areas: Report for the project Global study into management effectiveness evaluation of protected areas, The University of Queensland, Gatton, 54: 89-103, https://portals.iucn.org/ library/sites/ library/files/documents/2010-092.pdf.

Li, A., Wang, A., Liang, S., Zhou, W., 2006. Eco-environmental vulnerability evaluation in mountainous region using remote sensing and GIS—A case study in the upper reaches of Minjiang River, China, Ecological Modelling, 192: 87-175, https://link.springer.com/ article/10.1007/ s11676-007-0019-7.

Li, X., Lao, C., Liu, Y., Liu, X., Chen, Y., Li, S., Ai, B., He, Z., 2013. Early warning of illegal development for protected areas by integrating cellular automata with neural networks, Journal of Environmental Management, 130,16-106, https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2013.08.055.

Lima, E., Ranieri, V., 2018. Land use planning around protected areas: Case studies in four state parks in the Atlantic forest region of southeastern Brazil, Land Use Policy, 71: 58-453, https://10.1016/j.landusepol.2017.12.020.

Semeraro, T., Mastroleo, G., Aretano, R., Facchinetti, G., Zurlini, G., Petrosillo, I., 2016. GIS Fuzzy Expert System for the assessment of ecosystems vulnerability to fire in managing Mediterranean natural protected areas, Journal of Environmental Management, 168: 94-103, https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2015.11.053.

Tverijonaite, E., Ólafsdóttir, R., Thorsteinsson, T., 2018. Accessibility of protected areas and visitor behaviour: A case study from Iceland, Journal of outdoor recreation and tourism, 24: 1-10, https://doi.org/10.1016/j.jort.2018.09.001.

Van Dam, RA., Mapalo, A., Peiying, L., Finlayson, CM.,Watkins, D., 2002. Vulnerability assessment of two major wetlands in the Asia-Pacific region to climate change and sea level rise1, Research Institute: 150: 138-196, https://www.agriculture.gov.au/ sites/default/files/ documents/ssr166. pdf#page=156.

Vergilio, M., Fonseca, C., Calado, H., Borges, P., Elias, R., Gabriel, R., Martins, A., Azevedo, E., Cardoso, P., 2016. Assessing the efficiency of protected areas to represent biodiversity: a small island case study, Environmental Conservation, 43: 49-337, https://doi.org/ 10.1017/ S037689291600014X.