کانسار مس دوگان (جنوب شاهرود): کانه‌زایی مس- مولیبدن پورفیری در کمان ماگمایی ترود- چاه شیرین

زمین شناسی اقتصادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 فروردین 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.2023.80581.1063

نویسندگان

محدثه اسکندری¹؛ مریم شیبی^{* 1}؛ فردین موسیوند²؛ برند لهمن³

¹دانشگاه صنعتی شاهرود

²گروه پترولوژی و زمین شناسی اقتصادی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

³Technische Universität Clausthal

چکیده

کانسار مس-مولیبدن دوگان در جنوب شاهرود و در کمربند ماگمایی شمال ایران مرکزی واقع شده است. در این منطقه، توده‌ای نیمه عمیق با ترکیب میکرودیوریتی به درون سنگهای آتشفشانی ائوسن تزریق و موجب کانه‌زایی شده است. کانه‌زایی بصورت رگه-رگچه‌ای و دانه پراکنده بوده و از لحاظ کانی شناسی، کانسنگ از کانیهای اولیه پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، مولیبدنیت و کانیهای ثانویه مانند کالکوسیت، اکسید-هیدروکسیدهای آهن و مالاکیت تشکیل شده است. پهنه‌بندی دگرسانی در کانسار دوگان به صورت حلقوی و متحدالمرکز بوده و از پتاسیک در بخش مرکزی تا دگرسانی فیلیک و سپس دگرسانی‌ پروپیلیتی در حواشی سیستم تغییر می‌کند. دگرسانی آرژیلیک در بخشهای بالایی و سطحی پهنه فیلیک مشاهده می‌شود. براساس مطالعات میانبارهای سیال، سیالات مولد دگرسانی پتاسیک غنی از مایع و مقدار اندکی بخار (L+V) بوده؛ درجه حرارت بالا (398 تا 513 درجه سانتی‌گراد) و شوری زیاد (بیش از 50 درصد وزنی NaCl) دارند. از نظر ژئوشیمی، نمونه‌های آذرین مورد مطالعه در قلمرو ماگماهای کالک‌آلکالن حاشیه فعال قاره‌ای قرار گرفته و ماهیت آداکیتی دارند. ماهیت نیمه عمیق سنگهای میزبان (میکرودیوریت) و تشکیل آنها در کمان ماگمایی، حضور دگرسانی پتاسیک در مطالعات سطحی و عمقی، شوری و دمای بالای سیالات گرمابی، نوع رخداد کانه‌زایی (پراکنده و رگه-رگچه‌ای)، پتانسیل بالای مس و مولیبدن و پهنه‌بندی دگرسانیهای موجود همگی حاکی از رخداد یک سیستم پورفیری است. بطورکلی، محدوده معدنی دوگان از نظر محیط تکتونیکی تشکیل، جنس سنگ میزبان، بافت و ساخت، کانی شناسی و پهنه‌بندی دگرسانی شباهتهای زیادی با کانسارهای مس-مولیبدن پورفیری نشان می دهد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: کانه‌زایی مس و مولیبدن؛ دگرسانی پتاسیک؛ ژئوشیمی؛ میانبار سیال؛ سیستم پورفیری؛ دوگان؛ ترود- چاه‌شیرین

مراجع