| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,120 |
| تعداد مقالات | 21,944 |
| تعداد مشاهده مقاله | 93,922,180 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 28,515,992 |
مؤلفههای راهبردی در کاربست عملی روشهای تاریخ‌گذاری «مبتنی بر متن» و «کهن‌ترین منبع» | ||
| علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 8، دوره 55، شماره 1 - شماره پیاپی 110، تیر 1402، صفحه 159-181 اصل مقاله (731.96 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.79641.1415 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدیه کیان مهر1؛ بی بی سادات رضی بهآبادی* 2؛ نصرت نیل ساز3 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث ، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا (س) | ||
| 2علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا (س) | ||
| 3دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس | ||
| چکیده | ||
| در روشهای تاریخ‌گذاریِ روایات، غیر از قواعد کلی، برخی مؤلفه‌ها و نکات ظریف باید در کاربست هر شیوه به‌طور جدی مدنظر قرار گیرد؛ زیرا در غیر این صورت، اعتبار نتایج پژوهش خدشه‌دار می‌شود. در این نوشتار با بررسی آثار مختلف خاورشناسان و نیز تجربۀ عملی حاصل از تاریخ‌گذاریِ برخی روایات، مهم‌ترین مؤلفه‌ها در تاریخ‌گذاریِ مبتنی بر متن استخراج شده که عبارت است از: کشف منابع متقدم‌تر و نسخه‌های جدید، وجود نسخه‌های خطی و چاپی مختلف از یک اثر، نسخه‌های در دسترس شارحان کتب روایی و نویسندگان متأخر، نام مؤلفان کهن در سند روایات و تعدد عنوان یک اثر. مهم‌ترین مؤلفه‌ها در تاریخ‌گذاری بر اساس کهن‌ترین منبع نیز به این قرار است: انگیزه‌ها و روشهای جعل، مضامین حاکی از بافت تاریخی متن و نیز سیر تطور متن و عوامل مختلف آن در تاریخ‌گذاری بر اساس متن. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مؤلفههای تاریخ‌گذاری؛ کهن‌ترین منبع؛ تاریخ‌گذاری مبتنی بر متن؛ تطور متن؛ منبع‌یابی؛ تحریریابی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبة‌الله،شرح نهج البلاغة لابن‌أبی‌الحدید، به‌تحقیق ابراهیم محمد ابوالفضل،چاپاول، قم: آیتالله مرعشی‌نجفی، 1404ق.
ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابه، تهران: اسماعیلیان، بی‌تا.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن‌بن‌علی، الموضوعات، به‌تحقیق عبدالرحمنمحمدعثمان، چاپاول، مدینه: سلفیة، 1386ق.
ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن، تاریخ دمشق، به‌تحقیق عمروبن‌غرامة عمروی، بیروت: دار الفکر، 1415ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر، تفسیر القرآن العظیم، به‌تحقیق سامی‌بن‌محمد سلامة، چاپ‌دوم، بی‌جا: دار طیبة، 1420ق.
ابن‌منده، محمدبن‌اسحاق، الایمان، به‌تحقیق علی‌بن‌محمد فقیهی، چاپ‌دوم، بیروت: الرسالة، ١٤٠٦ق.
ابوریه، محمود، اضواء علی السنة المحمدیة او دفاع عن الحدیث، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1397ق.
ابوعبیده، معمربن‌مثنى، مجاز القرآن، به‌تحقیق محمدفؤاد سزگین، قاهره: خانجى، 1381ق.
اعظمی، محمدمصطفی، «نظام اسناد: وثاقت و اعتبار»، در: آقایی، سیدعلی، تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌‌ها و نمونه‌‌ها، چاپاول، تهران: حکمت، 1394.
البانی، محمدناصرالدین، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة و أثر‌‌ها السیئ فی الأمة، چاپاول، ریاض: دار المعارف، 1412ق.
آقا بزرگ طهرانى، محمدمحسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، قم: اسماعیلیان، 1408ق.
آقایی، سیدعلی، «تاریخ‌گذاری احادیث بر مبنای روش تحلیل ترکیبی اسناد-متن: امکانات و محدودیت‌‌ها»، صحیفۀ مبین، س17، ش50، 1390، صص102تا140.
آقایی، سیدعلی، «حدیث به‌مثابۀ دادۀ تاریخی: مروری بر رهیافت‌‌های محققان غربی به مسئلۀ وثاقت احادیث اسلامی»، آیینۀ پژوهش، س23، ش137 و 138، 1391، صص19تا29.
پاکتچی، احمد، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل‌سنت، چاپاول، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1392.
پاکتچی، احمد، فقه‌الحدیث با تکیه بر مسال لفظ، چاپ‌سوم، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1396.
ثعلبی، احمدبن‌محمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، چاپاول، عربستان: دار التفسیر، ١٤٣٦ق.
حاکم نیشابوری، محمدبن‌عبدالله، المستدرک على الصحیحین، به‌تحقیق مصطفى عبدالقادر عطا، چاپاول، بیروت: دار الکتب العلمیة، ١٤١١ق.
حر عاملى، محمدبن‌حسن،اثبات الهداة، چاپاول،بیروت: اعلمی، 1422ق.
خطیب بغدادی، احمدبن‌علی، الکفایة فی علم الروایة للخطیب البغدادی، مدینه: المکتبة العلمیة، 1357ق.
ذهبی، محمدبن‌احمد، سیر أعلام النبلاء، به‌تحقیق شعیب الأرناؤوط و دیگران، چاپ‌سوم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1405ق.
رحمتی، محمدکاظم و محمد قندهاری، «مروری بر بازسازی متون حدیثی با تأکید بر حدیث شیعه»، در: سلماننژاد، مرتضی و محمدهادی گرامی، رویکرد‌‌های نوین در حدیث‌پژوهی شیعه، چاپاول، 1397.
سبحانى، جعفر،بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع)، بی‌تا.
سلیمیان، خدامراد، روش نقد و بررسی روایات مهدویت، چاپاول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1396.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر، الدر المنثور، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
شاخت، یوزف، «سند شاهدی برای تاریخ‌گذاری‌حدیث»، ترجمۀ مهرداد عباسی، در: آقایی، سیدعلی، تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌‌ها و نمونه‌‌ها، 1394.
شولر، گریگور، شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌‌های اسلامی، ترجمۀ نصرت نیل‌ساز، چاپ‌دوم، تهران: حکمت، 1393.
شیری محمدآبادی، مرجان و نصرت نیل‌ساز، «تاریخ‌گذاری آغاز نزول وحی بر پیامبر اکرم(ص) در جوامع روایی اهل‌سنت»، مطالعات قرآن و حدیث، س15، ش30، 1401، صص147تا177.
شیری محمدآبادی، مرجان و نصرت نیل‌ساز، «واکاوی قواعد مشترک در شیوه‌‌های نقد حدیث مسلمانان و روشهای تاریخ‌گذاری روایات خاورشناسان»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، س26، ش67، 1399، صص251تا282.
طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد، المعجم الکبیر، به‌تحقیق حمدی‌بن‌عبدالمجید سلفی، چاپ‌دوم، قاهره: ابن‌تیمیة، 1405تا1406ق.
طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد، الأحادیث الطوال، به‌تحقیق حمدی‌بن‌عبدالمجید السلفی، چاپ‌دوم، موصل: الزهراء، 1404ق.
طبری، محمدبن‌جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، مکه: دار التربیة و التراث، بی‌تا.
فلاته، عمر، الوضع فی الحدیث، دمشق: مناهل العرفان، 1401ق.
قندهاری، محمد و علی راد، «احادیث طوال در میراث مکتوب سدۀ نخست هجری»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، ش67، 1399، صص67تا98.
کوک، مایکل، «تاریخ‌گذاری روایات آخر الزمان»، ترجمۀ فرهنگ مهروش و مرتضی کریمی‌نیا، در: موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی؛ خاستگاه و سیر تطور، به‌کوشش و ویرایش مرتضی‌کریمی‌نیا، 1394.
گورکه، آندریاس، «روش تاریخ‌گذاری اسناد- متن باتوجه‌به حلقۀ مشترک پژوهش موردی: روایات آخرالزمان»، ترجمه و تحقیق سعید شفیعی، در: سلماننژاد، مرتضی و محمدهادی گرامی، رویکرد‌‌های نوین در حدیث‌پژوهی شیعه، 1397.
مددی، سیداحمد، «گفتگو با آیتالله سیداحمد مددی»، در: عمادیحائری، سیدمحمد، بازسازی متون کهن حدیث شیعه، ، قم: دار الحدیث، 1388.
مدرسی‌طباطبائی، سیدحسین، میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین، ترجمۀ رسول جعفریان و علی قرایی، قم: نشر مورخ، 1386.
مفید، محمدبن‌محمد، تصحیح اعتقادات الإمامیة، چاپاول، قم: کنگرهٔ هزارهٔ شیخ مفید،1413ق.
مقدسی، عبدالغنی‌بن‌عبدالواحد، الکمال فی أسماء الرجال، به‌تحقیق شادی‌بن‌محمد آل‌نعمان، چاپاول، کویت: الهیئة العامة للعنایة، ١٤٣٧ق.
موتسکی، هارالد، «جمع و تدوین قرآن: بازنگری در دیدگاه‌‌های غربی در پرتو تحولات جدید روش‌شناختی»، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، هفت‌آسمان، س12، ش32، 1385، صص155تا196.
موتسکی، هارالد، «ارزیابی تاریخ‌گذاری احادیث»، ترجمۀ سیدعلی آقایی، در: آقایی، سیدعلی، تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌‌ها و نمونه‌‌ها، چاپاول، حکمت، تهران، 1394.
موتسکی، هارالد، «حدیث‌پژوهی‌در غرب: مقدمه‌ای در باب خاستگاه و تطور حدیث»، ترجمۀ مرتضی‌کریمی‌نیا، در: موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی، به‌کوشش‌مرتضی‌کریمی‌نیا، چاپ‌دوم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، قم، 1394.
موتسکی، هارالد، «مطالعات حدیثی به کجا می‌رود؟ »، ترجمۀ سیده زهرا مبلغ، در: آقایی، سیدعلی، تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌‌ها و نمونه‌‌ها، چاپاول، حکمت، تهران، 1394.
نعیم‌بن‌حماد، ابوعبدالله، الفتن، به‌تحقیق سمیر امین زهیری، چاپاول، قاهره: التوحید، 1431ق.
نیل‌ساز، نصرت، «تاریخ‌گذاری تفسیر منسوب به ابن‌عباس: نقد روش تحلیل ادبی ونزبرو و ریپین»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش6، 1385، صص27تا64.
نیل‌ساز، نصرت، «تبیین و ارزیابی نظریۀ سزگین دربارۀ شناسایی و بازسازی منابع جوامع روایی»، پژوهش‌‌های قرآن و حدیث، س47، ش2، 1393، صص321تا346.
نیل‌ساز، نصرت، «ماهیت منابع جوامع روایى اولیه از دیدگاه گرگور شوئلر»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، س44، ش88، 1391، صص133تا164.
نیل‌ساز، نصرت، خاورشناسان و ابن‌عباس: تحلیل انتقادی دیدگاه‌‌های خاورشناسان دربارۀ آثار تفسیری منسوب به ابن‌عباس، چاپاول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1393.
نیل‌ساز، نصرت، ابوالفضل رجائی‌فرد، «کارکرد فهرست‌‌های شیخ‌طوسی و نجاشی در تکمیل روش سزگین در بازیابی منابع آثار کهن روایی (مطالعۀ موردی: کتاب‌الزهد حسین‌بن‌سعید اهوازی)»، مطالعات فهم حدیث، ش1، 1396، صص131تا157.
-Juynboll، G. H. A، Muslim tradition: studies in chronology، provenance and authorship of early Hadith، ،second edition. (1st ed: 1983)، Cambridge university press، New York، 1985.
-Motzki، Harald، “The Murder of Ibn Abi-Huqayq: On The Origin and Reliability of some Maghazi-Reports”، The Biography of Muhammad in Islamic History and Civilization Studies and Texts، Brill، Liden-Boston-koln. vol. 78،2000،p170-239.
-Schacht، Joseph، The origins of Muhammadan jurisprudence، Oxford university press. (1st ed: 1950)، London، 1979.
-Schoeler، Gregor، The Biography of Muḥammad: Nature and authenticity، trns. Uwe Vagelpohl، And ed. James E. Montgomery، Routledge. (1st ed: 1996 in German)، Londen، 2011.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 7,311 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4,720 |
||