شناسایی و سنجش اهمیت شاخص‌های سیاست‌گذاری فضایی مدیریت ریسک سیلاب روستایی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 49، فروردین 1403، صفحه 63-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.76633.1222

نویسندگان

سید محمد موسوی پارسایی^{* 1}؛ مرتضی توکلی²؛ مهدی پورطاهری³

¹دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی‌، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران،ایران

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تربیت مدرس ، تهران،ایران

³استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تربیت مدرس ، تهران،ایران

چکیده

سیاست­گذاری فضایی در خصوص مدیریت ریسک سیلاب به یک سری اعمالی گفته می­شود که برای دستیابی به یک راه‌حل منطقی در کاهش آسیب­های ناشی از سیلاب همچنین کاستن از گسترش سیلاب است. سیاست­گذاری فضایی مدیریت ریسک سیلاب روستاها در تقاطع بسیاری از ملاحظات مدیریتی قرار دارد و به همین هنگام تدوین سیاست­­های فضایی مدیریت ریسک سیلاب باید به شاخص­های متعدد اعم از محیط‌زیستی، اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی، مدیریتی – نهادی و کالبدی (کاربری اراضی) که هر یک دارای تعداد زیادی گویه می­باشند توجه نمود در همین راستا پژوهش حاضر به بررسی اهمیت هریک از این شاخص­های پنج­گانه در تدوین سیاست­گذاری فضایی مدیریت ریسک سیلاب در روستاها پرداخته است. با توجه به نوع هدف پژوهش که مقوله اهمیت شاخص­ها در سیاست­گذاری فضایی است، جامعه آماری پژوهش را متخصصین امر اعم از اعضا هیئت‌علمی متخصص در این راستا فارغ­التحصیلان و دانشجویان دکتری با عنوان رساله مرتبط و مسئولین امر می‌باشند به همین منظور تعداد 70 نمونه انتخاب شده است. پرسشنامه مرتبط از منظر آن‌ها دارای سطح روایی مطلوب و میزان پایایی با مقدار ضریب آلفای کرون­باخ 97/0 است که سطح بسیار مطلوبی را نشان می­دهد با توجه به نوع شاخص­ها و تعداد نمونه سعی بر آن گردید تا از طریق آزمون­های آماری آنوا^[1] و جهت تکمیل عملکرد آن از آزمون آماری تعقیبی دانکن^[2] استفاده شده است که نتایج این بررسی حاکی از آن است که شاخص محیط‌زیستی کمترین میزان اهمیت را با مقدار 9484/2 در طیف یک به همراه شاخص اقتصادی با مقدار 1056/3 قرار گرفته است. شاخص­های اجتماعی – فرهنگی با مقدار 2381/3 و مدیریتی – نهادی با مقدار 3105/3 هم سایه در طیف دو شده­اند و این دو شاخص (اجتماعی – فرهنگی و مدیریتی – نهادی) و تنها شاخصی که به‌صورت مجزا در طیف آخر قرار گرفته و در طیف­های ماقبل جایگاهی ندارد شاخص کالبدی (کاربری اراضی) است که تنها با مقدار 4186/3 در گروه سوم قرار گرفته است و بیشترین زیرمجموعه را به خود اختصاص داده است که این امر نشان از اهمیت بیشتر این شاخص در بحث سیاست­گذاری فضایی مدیریت ریسک سیلاب روستاها بوده است.
 

کلیدواژه‌ها

شاخص‌ها؛ سیاست‌گذاری؛ فضایی؛ مدیریت ریسک؛ سیلاب؛ روستا مقدمه

مراجع

- بدری، سیدعلی؛ رضوانی، محمدرضا؛ خدادادی، پروین؛ 1400. طراحی الگوی چالش‌های تدوین سیاستگذاری فضایی مناطق روستایی کشور، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست وششم، شماره 99 https://dorl.net/dor/20.1001.1.26455471.1399.7.1.2.9

- حاجی بیگلو، محبوبه؛ شیخ واحد، بردی؛ 1398. تحلیل مدیریت ریسک سیلاب براساس مفاهیم خطر، مواجهه و آسیب‌پذیری با ارائه چارچوب­ها و مدل­ها، نشریه آب و توسعه پایدار، سال پنجم، شماره 1،
صص 73-82.

  https://doi.org/10.22067/jwsd.v5i1.62313

- Associated Programme on Flood Management (APFM)., 2017. Selecting measures and designing strategies for integrated flood management - a guidance document. Associated Programme on Flood Management.

- Bormann Helge, Kebschull Jenny, Ahlhorn Frank., 2021. Challenges of Flood Risk Management at the German Coast, Water Resources Quality and Management in Baltic Sea Countries pp 141-155.

- Mohit Prakash Mohanty, Vittal H, Vinay Yadav, Subimal Ghosh, Goru Srinivasa Rao, Subhankar Karmakar., 2021. A new bivariate risk classifier for flood management considering hazard and socio-economic dimensions, Journal of Environmental ManagementVolume 255. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2019.109733.

- Hamid Reza Pourghasemia Seyed Vahid Razavi Termehb Narges Kariminejadc Haoyuan Hongd Wei Chene., 2020. An assessment of metaheuristic approaches for flood assessment, Journal of HydrologyVolume 582. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2019.124536.

- D. D. Sinha, A. N. Singh, U. S. Singh., 2020.

- Klijn F, Samuels P, van Os A., 2008. Towards flood risk management in the EU: State of affairs with examples from various European countries. Int J River Basin Manage 6: 307-321.

- de Bruijn, K., F. Klijn, M. Caroline, M. Marjolein, and W. Henk., 2008. Long-term strategies for flood risk management: scenario definition and strategic alternative design. Floodsite report T14-08-01.

- Concept Paper., 2004. Technical Document No. 1, WMO & GWP.

- Tanner and Rentschler., 2015. The Added Value of System Robustness Analysis for Flood Risk Management Illustrated by a Case on the IJssel River, Natural Hazards and Earth System Sciences, 15, PP. 213–223.

- Dore, J., and L. Lebel., 2010. Deliberation and scale in mekong region water governance. Environmental Management 46(1):60–80.

- UNISDR., 2015. Making development sustainable: the future of disaster risk management. Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction. United Nations Office for Disaster Risk Reduction, Geneva, Switzerland. https://doi.org/10.18356/bd3a73ea-en.

- Mostert, E., M. Craps, and C. Pahl-Wostl., 2008. Social learning: The key to integrated water resources management? Water International 33(3):293–304.

- Young, O.,2006. Vertical interplay among scale-dependent environmental and resource regimes. Ecology and Society 11(1).

- Cash, D. W., W. N. Adger, F. Berkes, P. Garden, L. Lebel, P. Olsson, L. Pritchard, and O. Young., 2006. Scale and cross-scale dynamics: governance and information in a multilevel world. Ecology and Society 11(2):8.

- Berry Gersonius, Chris Zevenbergen, Sebastian van Herk., 2008. Managing flood risk in the urban environment: linking spatial planning, risk assessment, communication and policy, Adaptive and Integrated Water Management pp 263-275.

- Van Buuren, A., G. J. Ellen, and J. F. Warner., 2016. Path dependency and policy learning in the Dutch delta: toward more resilient flood risk management in the Netherlands? Ecology and Society 21(4):43. https://doi.org/10.5751/ES-08765-210443.

- Jing Ran, Zorica Nedovic-Budic., 2016. Integrating spatial planning and flood risk management: A new conceptual framework for the spatially integrated policy infrastructure, Computers, Environment and Urban Systems 57 (2016) 68–79.

- IPCC of East Azerbaijan Province., 2019. Available online: https://azsharghi.mporg.ir/ (accessed on 15 September 2020).

- Said, F.X.D.; Kpinpuo, S.D.; Hinson, R.E.,2019. Sustainable development in Ghana’s gold mines: Clarifying the stakeholder’s perspective. J. Sustain. Min, 18, 84–88.

- Kaewkitipong, J., Challies, E., Jager, N.W., Kochskaemper, E., Adzersen, A., 2018. The environmental