آشکارسازی تغییرات مناطق آب و هوایی ایران طی دوره‌ 1965 تا 2015

جغرافیا و مخاطرات محیطی

دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 49، فروردین 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.77275.1246

نویسندگان

هنگامه شیراوند¹؛ زرین طحان²؛ سید اسعد حسینی^{* 3}

¹کارشناس مرکز ملی اقلیم شناسی و مدیریت بحران

²کارشناس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی

³کارشناس هواشناسی/اداره هواشناسی سقز، سقز، ایران

چکیده

هدف این مطالعه بررسی تغییرات مناطق آب و هوایی ایران طی دوره‌های 10 ساله از سال 1965 تا 2015 می‌باشد. بدین منظور از داده‌های دما، رطوبت، بارش، باد و ساعت آفتابی 411 ایستگاه همدید کشور و پایگاه داده‌ای اسفزاری نیز استفاده شد. بخش اول به کمک 1434 ایستگاه از ابتدای سال 1961 تا 2004 و بخش دوم از سال 2004 تا 2015 به کمک 960 ایستگاه تشکیل شد. ابتدا به کمک تحلیل عاملی، عوامل‌ مؤثر بر آب و هوای ایران بررسی و سپس به کمک تحلیل خوشه‌ای طبقه‌بندی آب و هوایی صورت گرفت. به منظور اعتبارسنجی مناطق شناسایی شده از تحلیل سیلهوته (SI) بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که طی دوره‌های مختلف، طبقات آب و هوایی ایران دچار تغییرات قابل توجهی شده‌اند. بیشترین تغییرات مکانی مربوط به منطقه بسیار گرم و خشک، گرم و خشک و سرد خشک بوده که طی دوره‌های مختلف به طور مکرر تغییر پیدا کرده‌اند. شدیدترین تغییرات منطقه‌ای در دوره 10 ساله دوم (1985-1976) نسبت به دوره 10 ساله اول (1975-1965) و دوره 10 ساله پنجم (2015-2006) نسبت به دوره 10 ساله چهارم (2005-1996) مشاهده شده است. همچنین بر اساس نتایج حاصل در دوره‌های اخیر بر وسعت مناطق بسیار گرم خشک و گرم خشک افزوده شده و بر عکس از وسعت مناطق سرد و خشک و معتدل مرطوب کاسته شده است. نتایج حاصل از تحلیل سیلهوته نیز نشان داد که در بیش از 92 درصد از پهنه کشور، نقاط به درستی در گروه خود قرار گرفتند که بیانگر اعتبارسنجی بالای مناطق شناسایی شده است.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ طبقات آب و هوایی؛ تغییرات دوره‌ای؛ شاخص سیلهوته؛ تحلیل خوشه‌ای

مراجع