راهکارهای‌ رفع تعارض در نظریه‌پردازی قرآنی

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 خرداد 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.61516.0

نویسنده

مصطفی کریمی^*

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

قرآن کتاب هدایت الهی است که آمده انسان‌ها را به سعادت رهنمون شود. بهره‌مندی از هدایت قرآن می‌طلبد، نظر آن در مسائل گوناگون را استخراج شود. برای به‌دست آوردن نظر قرآن، باید تمام آیات مربوط را با هم فهم کرد. در مواردی میان آیات مرتبط با مسئله پژوهش، تعارض احساس می‌شود، که باید ضمن شناسایی نوع تعارض، در صدد رفع تعارض برآمد. نگاشته پیش‌رو به هدف فراهم کردن زمینه شناسایی نوع تعارض و توان رفع تعارض برای محققان قرآنی این مسئله را بررسی می‌کند. روش گردآوری اطلاعات به شکل مطالعه منابع و کتابخانه‌ای بوده و پردازش توصیفی تحلیلی است. یافته‌های مهم تحقیق آن است که تعارض حقیقی و مستقری که بین آیات کاملاً تعادل در قوت دلالت و قرینه برقرار باشد در قرآن وجود ندارد؛ اما تعارض مستقری که یکی از آیات با قراین بیرونی ترجیح می‌یابد در قرآن یافت می‌شود و آیه‌ ترجیح‌دار مقدم می‌شود. تعارض غیرمستقر در قرآن هست؛ ولی با تأمل از بین مى‌رود. مانند تقدم آیه نص بر ظاهر، آیه خاص بر عام، عام غیر قابل تخصیص بر آیه قابل تخصیص، آیه مقید بر مطلق، آیه مطلقِ دارای قدر متیقن بر غیر آن، آیه عام بر مطلق، آیه حاکم بر محکوم، آیه وارد بر مورود.

کلیدواژه‌ها

«؛ نظریه‌پردازی قرآنی»؛ تعارض آیات»؛ تعارض ابتدائی»؛ تعارض مستقر»؛ ، «؛ راهکارهای رفع تعارض»