The Sociocultural Contexts for Women’s Inclination Toward Emerging Patterns of Religiosity (Case study: Mysticism, Success and Yoga Classes in Tehran)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

Article 2, Volume 21, Issue 3 - Serial Number 49, November 2024, Pages 29-54   

Document Type: Case Study

DOI: 10.22067/social.2023.82155.1340

Authors

Mohammad Taghi Karami Ghahi¹; Ali Khanmohammadi^{* 2}; Samira Nouri³

¹Professor, Department of Women's Studies, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba'i University,Tehran, Iran

²Ph.D. Candidate, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

³M.A. in Cultural Studies, Department of Cultural Studies, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

Abstract

Religiosity represents one of the most significant dimensions of women’s lived experiences. This realm is exceedingly shaped by the transformative wave of global cultural shifts, encompassing the revolution in information technology, individualism, secularization, religious radicalism, social differentiation, integration into global culture, the rise of new lifestyles, and widespread migration. These changes have given rise to novel patterns of religiosity. The everyday life of Iranians, from antiquity to the present, has been intertwined with Abrahamic religions, Zoroastrianism, Manichaeism, and various mystical traditions. This pluralistic religious culture has been influenced by global cultural transformations. Women living in Iran’s metropolises are among the most devout demographic groups. This study employs the grounded theory method with Strauss’s approach to map the religiosity of women in Tehran during this era of change. The analysis focuses on four components of the coding paradigm, underlined by the positivist psychology and Buddhist spirituality in these emerging patterns of religiosity. Causal conditions include religious behavior, social identity, tolerance, psychological types, and peaceful pathways or places. Contextual and intervening conditions included the cultural background of families, participants’ use of cultural products, and their leisure activities. The strategy Tehran women adopt—attending virtual courses and classes—often stems from encouragement by close friends and family and serves as a response to medical or social risks. The anticipated outcomes reported by interviewees include self-improvement, self-awareness, enhanced resilience, patience, success, tranquility, spirituality, and positive thinking. Through mechanisms of “innovation” and “heresy,” Tehran women engage in reconstructing or rethinking their identities, particularly in confronting challenges such as illness.
 
 

Keywords

Emerging patterns of religiosity; positivist psychology; reconstructing; rethinking; risk

References

1. آزاد ارمکی، ت.، و نبوی، س. ح. (۱۳۹۲). نخستین صورت سازه فرهنگی «غرب» و «تجدد» در ایران معاصر. مسائل اجتماعی ایران، 4(۱)، 31-7.
2. اعظم آزاده، م.، و توکلی، ع. (1386). ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﻳﻰ، ﺟﻤﻊ ﮔﺮﺍﻳﻰ ﻭ دینداری. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 3(9)، 126-101.
3. انجمن روان‌شناسی اسلامی. (1398). بیانیه ماموریت و اهداف. بازیابی در 18 آبان 1399، از http://islamicpa.com/?page_id=5915#.
4. باستانی، س.، شریعتی مزینانی، س.، و خسروی، ب. (1389) مروجان رفتارهای دینی (مطالعۀ موردی جمع‌های با رویکرد روان‌شناسی و عرفان). نامۀ علوم اجتماعی، 17(36)، 123-87.
5. باستانی، س.، شریعتی، س. و خسروی، ب. (1397). مصرف کالاهای معنوی، راهی برای افزایش سرمایه‌ی فرهنگی (نگاهی دیگر به معنویت‌های جدید در ایران). علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 15(2)، 303-269.
6. برگر، پ.، و لاکمن، ت. (1375). ساخت اجتماعی واقعیت (رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت) (چاپ اول) (ف. مجیدی، مترجم) تهران. علمی و فرهنگی.
7. توسلی، غ. ع.، و مرشدی، ا. (1385). بررسی سطح دینداری و گرایش‌های دینی دانشجویان مطالعۀ موردی (دانشگاه صنعتی امیر کبیر). جامعه‌شناسی ایران، 7(4)، 118-96.
8. توکلی طرقی، م. (1396) تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ (ویراست دوم) تهران: پردیس دانش.
9. حسن‌پور، آ.، و معمار، ث. (1394). مطالعة وضعیت دین‌ورزی جوانان با تأکید بر دینداری خودمرجع (ارائة یک نظریة زمینه‌ای). تحقیقات فرهنگی ایران، 8(3)، 131-99.
10. حمیدیه، ب. (1392). جنبش‌های نوپدید معنوی: دین یا عرفان؟. ادیان و عرفان، 46(1)، 50-29.
11. حیدری، آ. (1396). روانشناسی، حکومت‌مندی و نولیبرالیسم. مطالعات جامعه‌شناختی (نامۀ علوم اجتماعی سابق)، 24(1)، 39-9.
12. حیدری، آ. (1397). تنظیمات ایرانی حکومت‌مندی و برآمدن دولت مدرن در ایران. جامعه‌شناسی ایران، 19(1)، 148-126.
13. حیدری، آ. (1399). واژگونه‌خوانی استبداد ایرانی. تهران: مانیا هنر.
14. دانیالی، ع.، و آقائی، خ. (1399). جوهرزدایی: تقلیل دین به عرفان‌های نوظهور (مطالعۀ موردی: تحلیل گفتمان انتقادی برنامه‌های پرگار از شبکۀ بی‌بی‌سی فارسی). مطالعات فرهنگ–ارتباطات، 21(49)، 92-67.
15. دوفصلنامۀ پژوهش‌نامۀ روان‌شناسی اسلامی. (1398). دربارۀ نشریه. بازیابی در 18 آبان 1399، از http://psychology.riqh.ac.ir/journal/about
16. ریاحی، م. ا. (۱۳۹۲). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با میزان گرایش به عرفان‌های نوظهور در بین جوانان. مطالعات معنوی، 1(7)، 70-39.
17. سازمان سنجش کشور. (1398). دفترچۀ راهنمای انتخاب رشته آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1398. کدرشته محل های تحصیلی گروه علوم انسانی. مجموعه روانشناسی (کد ضریب1). تهران: سازمان سنجش کشور.
18. سازمان ملی جوانان. (1381). وضعیت، نگرش و مسایل جوانان ایران. تهران: سازمان ملی جوانان.
19. سراج‌زاده، س. ح. (1377). نگرش‌ها و رفتارهای دینی نوجوانان و دلالت آن بر سکولارشدن. نمایة پژوهش، 1(7،8)، 118-105.
20. سراج‌زاده، س. ح. (1385). چالش‌های دین و مدرنیته (مباحثی جامعه‌شناختی در دین‌داری و سکولارشدن). تهران: طرح نو
21. شجاعی‌زند، ع. ر. (1395). مدلی برای مطالعۀ «دین‌گریزی» در ایران. راهبرد فرهنگ، 9(35)،
    30-7.
22. شریعتی مزینانی، س.، باستانی، س.، و خسروی، ب. (1386). ﺟﻮاﻣﻌﻲ در ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋی اﺟﺘﻤﺎع ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪه معنویت‌های ﺟﺪﻳﺪ در اﻳﺮان (از ﺧﻼل ﻣﻄﺎﻟﻌۀ ﻣﻮردی دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺟ‌مع‌های ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ-روان‌ﺷﻨﺎﺳﻲ). مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 3(8)، 195-177.
23. شیانی، م.، موسوی، م. ط.، و مدنی قهفرخی، س. (1388). سرمایۀ اجتماعی جوانان در ایران. جامعه‌شناسی ایران، 10(3)، 84-57.
24. طالبان، م. ر. (1388). چارچوبی مفهومی برای پیمایش دین‌داری در ایران. اسلام و علوم اجتماعی، 1(2)، 28-7.
25. طالبی، ا. (1392). معنویت‏گرایی نوین به مثابه گفتمان. علوم اجتماعی، 20(62)، 252-213.
26. طالبی، ا.، و رمضانی تمیجانی، ص. (1395). گونه‌شناسی معنویت‌گرایان جدید. راهبرد فرهنگ، 9(35)، 233-203.
27. عالم‌زاده، م.، و رستگاری، ث. (1393). دین‌داری جوانان، ایده‌آل‌ها و واقعیت‌ها بررسی محدودیت‌های گفتمان‌های دینی در تحلیل دین‌داری جوانان (شهر تهران). مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)، 21(2)، 188-159.
28. غفاری، غ. ر. (1393) سنجش سرمایه اجتماعی کشور. تهران: دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد.
29. فاضلی، ن. ا. (1394). تجربۀ تجدد (رویکردی انسان‌شناختی به امروزی‌شدن فرهنگ ایران). تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
30. فرجی، م.، و کاظمی، ع. (1388). بررسی وضعیت دین‌داری در ایران (با تأکید بر داده‌های پیمایش‌های سه دهه گذشته). تحقیقات فرهنگی ایران، 2(2)، 95-79.
31. فوکو، م. (۱۳۸۷). مراقبت و تنبیه)تولد زندان) (ن. سرخوش، و ا. جهاندیده، مترجمان) تهران: نی.
32. فوکو، م. (1391). تولد زیست سیاست (درس‌گفتارهای کلژ دوفرانس79-1978) (ر. نجف‌زاده، مترجم) تهران: نی.
33. فوکو، م. (1392). تولد پزشکی بالینی (ف. ولیانی، مترجم) تهران: ماهی.
34. کلاکی، ح.، و نیازخانی، م. (1389). مدل اندازه‌گیری دینداری جوانان. مطالعات فرهنگ–ارتباطات، 11(12)، 123-89.
35. کلنر، ه.، برگر، ب.، و برگر، پ. (1381). ذهن بی‌خانمان (نوسازی و آگاهی) (م. ساوجی، مترجم) تهران. نی.
36. گودرزی، م. (1393). موج دوم ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان. تهران: شورای سیاستگذاری پژوهش‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
37. گودرزی، م . (1382). موج دوم ارزش ها و نگرش های ایرانیان. تهران: دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.
38. گیدنز، آ. (1377). پیامدهای مدرنیت (چاپ اول) (م. ثلاثی، مترجم) تهران. مرکز.
39. گیدنز، آ. (1385). تجدد و تشخص (جامعه و هویت شخصی در عصر جدید) (چاپ چهارم) (ن. موفقیان، مترجم) تهران. نی.
40. مرادی، ف.، رهبر، ع.، و توی، خ. (1399). پزشکی و قدرت از عهد ناصری تا دورة رضاخان؛ تبارشناسی سوژة ایرانی. پژوهشنامۀ علوم سیاسی، 15(3)، 141-72.
41. مرکز پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه. (1383). پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های جوانان. تهران: سازمان ملی جوانان.
42. مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق علیه السلام. (1386). پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های جوانان. تهران: سازمان ملی جوانان .
43. مرکز مطالعات جوانان دانشگاه علامه طباطبایی. (1389). پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های جوانان. تهران: وزارت ورزش و جوانان.
44. مرکز مطالعات کودکان، نوجوانان و جوانان دانشگاه الزهرا (س). (1386). پیمایش ملی بررسی وضعیت، مسائل و مشکلات دختران و زنان جوان. تهران: سازمان ملی جوانان.
45. مصداقی، ژ. (1376). گزارش فرهنگی کشور در سال 1375. تهران: دفتر طرح‌های ملی. پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.
46. مصداقی، ژ. (1378). گزارش فرهنگی کشور در سال 1376. تهران: دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.
47. مصداقی، ژ. (1379). گزارش فرهنگی کشور در سال 1377. تهران: دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.
48. مظاهری سیف، ح. ر. (1390). جریان‌شناسی انتقادی عرفان‌های نوظهور (جلد 1). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
49. مؤسسۀ میثاق دانش روز. (1381). گزارش فرهنگی کشور در سال 1379. تهران: دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.
50. مؤسسۀ میثاق دانش روز. (1382) گزارش فرهنگی کشور در سال 1380. تهران: دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی
51. موسوی، م. (1386). سنجش سرمایۀ اجتماعی جوانان در ایران. تهران: سازمان ملی جوانان.
52. مهدوی، س. م.، ادریسی، ا.، و رحمانی خلیلی، ا. (1389). شناسایی میزان دین‌داری و مقایسۀ آن در گروه‌های متفاوت شهروندان تهرانی. مطالعات فرهنگ–ارتباطات، 11(11)، 165-139.
53. میرسپاسی، ع. (1398). تأملی در مدرنیتۀ ایرانی (بحثی دربارۀ گفتمان‌های روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران). تهران: ثالث.
54. میلانی ، ع. (1387). تجدد و تجددستیزی در ایران (مجموعه مقالات). تهران: اختران.
55. نجفی، م.، نعیمیان، ذ.، رمضان‌نرگسی، ر.، مصباح، ع.، مشکی، م.، و سلمانیان، ح. (1387). تشیع و مدرنیته در ایران معاصر. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
56. Berger, P. L. (1980). Facing up to Modernity. Philosophy and Phenomenological Research, 40(4), 600-602.
57. Berger, P. L., & Muir, R. (1980). The heretical imperative: Contemporary possibilities of religious affirmation. New York: Anchor Press.
58. Tavakoli Targhi, M. (2001). Refashioning Iran: Orientalism, Occidentalism and historiography. London: Palgrave Macmillan.