تحلیل شواهد قرآنی حذف در کتاب سیبویه و تاثیر آن بر مفسران (مطالعه موردی: زجاج، زمخشری، طبرسی و فخر رازی)

زبان و ادبیات عربی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 مرداد 1402   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.2023.73143.1079

نویسندگان

زهرا احمدلو¹؛ ابوالفضل رضایی^{* 2}؛ محمد إبراهیم خلیفه شوشتری³

¹دانشجوی دکترا دانشگاه شهید بهشتی

²دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

³شهید بهشتی تهران

چکیده

سیبویه برای استحکام بخشی تحلیل‌های نحوی و وضع اصول نحوی از شواهد قرآنی بسیاری یاری گرفته است. این پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی به بررسی تحلیل شواهد قرآنی در باب (حذف) در الکتاب می‌پردازد. سپس به صورت تطبیقی به بررسی میزان و چگونگی تاثیر تعلیل‌های سیبویه بر روی مفسرانی چون زجاج، زمخشری، طبرسی و فخرالدین رازی اشاره می‌شود. از جمله اهداف این پژوهش بیان میزان پذیرش یافته‌های نحوی سیبویه نسبت به شواهد قرآنی از جانب مفسران است. بررسی‌های انجام شده، نشان می‌دهد، این مفسران بزرگ، به طور مستقیم (با ذکر نام) یا به صورت غیر مستقیم از تعلیل‌های این دانشمند بزرگ نحوی بهره برده‌‌اند. در تاثیر پذیری غیر مستقیم در اکثر موارد به واسطه‌ی زجاج و یا زمخشری، دیدگاه سیبویه مورد پذیرش قرار گرفته است. از جمله نتایج این مقاله این است که سیبویه در تحلیل شواهد قرآنی توجه به قواعد نحوی و شیوه‌ی بیان رایج در بین عربها و بافت کلام داشته است. یافته‌ها نشان داد که تاثیر پذیری مفسران از این عالم نحوی بیشتر به صورت غیر مستقیم است و همچنین تحلیل‌های سیبویه در بیشتر موارد از جانب مفسران پذیرفته شده و در برخی موارد با نقد تند به خصوص از جانب فخر رازی و یا با نقد ملایم مواجه شده است. از دیگر نتایج این مقاله اشاره به روی‌کرد عقل‌گرایی در برخی از تحلیل‌های سیبویه و چهار مفسر است.ین تحلیل‌های سیبویه در بیشتر موارد از جانب مفسران پذیرفته شده و در برخی موارد با نقد تند به خصوص از جانب فخر رازی و یا با نقد ملایم مواجه شده است. از دیگر نتایج این مقاله اشاره به روی‌کرد عقل‌گرایی در برخی از تحلیل‌های سیبویه و چهار مفسر است

کلیدواژه‌ها

سیبویه؛ زجاج؛ زمخشری؛ طبرسی؛ فخرالدین رازی

مراجع