History and Literary Form: A Reflection on the Morphology of Beyghami's Darabnameh

جستارهای نوین ادبی

Volume 56, Issue 2 - Serial Number 221, September 2023, Pages 83-103   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/jls.2023.82886.1438

Author

Foad Moloudi^*

Assistant Professor, Literary Studies Department, Institute for Research and Development in the Humanities, Tehran, Iran

Abstract

Darabnameh or Firouzshahnameh written by Mohammad Beyghami (9th century AH), following Samak Ayyar, is the most important and detailed text of "Ayari-Pahlavani" in the history of Persian literature. "Ayari-Pahlavan texts" are narrative and long prose texts which are narrative texts on the actions of Aiyar and Pahlavan. At one level, it seems that this long story is the continuation of the same series of narratives in verse and prose about the Darab family, which has been discussed many times in the tradition of Shahnameh writing, prose narration, and Persian and Arabic historiography. But reflecting on the form of this long story reveals two hidden issues: First of all, the whole form of Darabnameh is based on the same narrative model of Samak Ayar and not Darabnameh of Tarsusi and other stories related to the Darab family. The second and more important issue is that probably the narrative form of Beyghami’s Darabnama which is based on the work and deeds of the main shah/pahlvan in the main plot, and the secondary shah/pahlvans in the parallel sub-plotes, is probably the concrete form of the Parthian “Moluk al-Tawaef” system and their pahlavani culture. Accordingly, it can be said that despite the lack of historical data of the ancient historians about the Parthians, the "literary form" has been able to carry the generality of the Parthian world and transmit it through history. In this case, the bravery of Firouzshah and his companions is not only a narrative fiction to heal the historical wounds of the era of Alexander the Great, but more important, the memory of the bravery of the Parthians in defeating Alexander in Iran, and their efforts to preserve Iranshahr.

Keywords

Darabnameh; Ayari-Pahlavani text; literary form; a priori idea; Parthians

References

آیدنلو، سجاد. (1390). «فرضیه‌ای دربارۀ مادر سیاوش». در کتاب به فرهنگ باشد روان تندرست. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. صص 96 ـ 116.

ابن الندیم، محمد بن اسحاق. (1381). الفهرست. ترجمه و تحشیۀ محمدرضا تجدد. تهران: انتشارات اساطیر.

امیدسالار، محمود. (1390)، مدخل «داراب‌نامه»، در کتاب «فردوسی و شاهنامه‌سرایی: برگزیدۀ مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی»، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 1079 ـ 1094.

بندهشن. (1395). فرنبغ دادگی. گزارنده: مهرداد بهار. چاپ پنجم، تهران: انتشارات توس.

بیرونی، ابوریحان. (1363). آثارالباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.

بیغمی، مولانا شیخ حاجی محمد بن شیخ احمد بن مولانا علی بن حاجی محمد. (1339). داراب‌نامه. جلد اول. با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح‌الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

بیغمی، مولانا شیخ حاجی محمد بن شیخ احمد بن مولانا علی بن حاجی محمد. (1341). داراب‌نامه. جلد دوم. با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح‌الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

بیغمی، محمد بن احمد. (1388). فیروزشاه‌نامه (دنبالۀ داراب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی). به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری. تهران: نشر چشمه.

بیغمی، محمد. (1397). بهمن‌شاه‌‌نامه (ادامۀ روایت داراب‌نامه، مجلد چهارم). تصحیح و تحقیق میلاد جعفرپور و حسین اسماعیلی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

---------. (1400). بهمن‌شاه‌ نامه (ادامۀ روایت داراب‌نامه، مجلد پنجم). تصحیح و تحقیق میلادجعفرپور و حسین اسماعیلی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

تاریخ بلعمی (تاریخنامۀ طبری). (1380). گردانیدۀ منسوب به بلعمی. تصحیح و تحشیۀ محمد روشن. مجلد اول. 5 جلد. چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.

ثعالبی، عبدالمک بن محمد بن اسماعیل ثعالبی نیشابوری. (1368). غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم. ترجمۀ محمد فضایلی. پارۀ نخست: ایران باستان. تهران: نشر نقره.

جعفرپور، میلاد. (1396). معرفی نسخ نویافتۀ حماسۀ بهمن‌شاه‌نامه و فواید آن. دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه. سال 5. شمارۀ 14. خرداد و تیر 1396.

حمزۀ اصفهانی، حمزه بن الحسن. (1346). سنی ملوک الأرض و الأنبیاء (تاریخ پیامبران و شاهان). ترجمۀ جعفر شعار. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

خالقی مطلق، جلال. (1388). «یکی داستان است پر آب چشم». در کتاب گل‌رنج‌های کهن. به کوشش علی دهباشی. تهران: نشر ثالث.

------------. (1397). «نظری دربارۀ هویت مادر سیاوش». در کتاب سخن‌های دیرینه. به کوشش علی دهباشی. تهران: نشر سخن.

دینکرد چهارم. (1393). آذرفرنبغ پسر فرخزاد، آذرباد پسر امید. آوانویسی، ترجمه و واژه‌نامه از مریم رضایی. تهران: نشر علمی.

دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود. (1346). اخبارالطوال. ترجمۀ صادق نشأت. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

سرکاراتی، بهمن. (1378). پری، «تحقیقی در حاشیۀ اسطوره‌شناسی تطبیقی». در کتاب سایه‌های شکارشده. تهران: قطره. صص 1 ـ 26.

صفا، ذبیح‌الله. (1387). حماسه‌سرایی در ایران. (از قدیمی‌ترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری). چاپ چهارم، تهران: انتشارات فردوس.

طرسوسی، ابوطاهر محمد بن حسن بن علی بن موسی. (1344). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا. دو جلد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

فرامرز بن خداداد بن عبدالله الکاتب الأرجانی. سمک عیار. با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. 5 جلد (جلد اول: 1347؛ جلد دوم: 1348؛ جلد سوم: 1350؛ جلد چهارم: 1351؛ جلد پنجم: 1353). تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

فردوسی، ابوالقاسم. (1375). شاهنامه (طبع انتقادی). به کوشش جلال خالقی مطلق. مجلد پنجم. کالیفرنیا: انشارات مزدا با همکاری بنیاد میراث ایران.

------------. (1387). شاهنامه (متن انتقادی)، چاپ مسکو. زیر نظری. ا. برتلس. تصحیح آ. برتلس و دیگران. به کوشش سعید حمیدیان. مجلد ششم. تهران: نشر قطره.

گازرانی، ساقی. (1397). روایت‌های خاندان رستم و تاریخ‌نگاری ایرانی. ترجمۀ سیما سلطانی. تهران: نشر مرکز.

گلدمن، لوسین. (1382). نقد تکوینی. ترجمۀ محمدتقی غیاثی. تهران: نگاه.

---------. (1390). «جامعه‌شناسی ادبیات»، در کتاب درآمدی بر جامعه‎شناسی ادبیات. گزیده و ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان مهر. صص 49 ـ 65.

مجمل التواریخ و القصص. (1383). از مؤلف ناشناس. به تصحیح ملک الشعرای بهار. به کوشش علی اصغر عبداللهی. تهران: دنیای کتاب.

مختاریان، بهار. (1390) «تهمینه (تهمیمه) کیست؟ پژوهشی در اسطوره‌شناسی تطبیقی». در کتاب به فرهنگ باشد روان تندرست. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. صص 289 ـ 318.

مزداپور، کتایون. (1371). «افسانۀ پری در هزار و یک شب». در کتاب شناخت هویت زن ایرانی در گسترۀ پیش‌تاریخ و تاریخ به کوشش شهلا لاهیجی و مهرانگیز کار. تهران: روشنگران. صص 290 ـ 348.

---------. (1383). «نشانه‌های زن ـ سروری در چند ازدواج ایرانی در شاهنامه». در کتاب داغ گل سرخ و چهارده گفتار دربارۀ اسطوره. تهران: اساطیر.

مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. (1344). مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. جلد اول. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

همرمایستر، کای. (1399). سنت زیباشناسی آلمانی. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. چاپ دوم. تهران: ماهی.