بررسی تطبیقی «مسایل کلام سیاسی» از دیدگاه جوادی آملی و مجتهد شبستری

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 آبان 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2023.81840.1232

نویسنده

علی آقاجانی^*

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

عبدالله جوادی آملی و محمد مجتهد شبستری از اندیشه ورزان مهم کلام سیاسی از مهم ترین حوزه های مطالعات دینی که امکان تولید اندیشه دینی دارد محسوب می شوند که در پرداختن به مسایل معاصر کلام سیاسی و تولید اندیشه، فعالانه مشارکت جسته اند. مقاله بر پایه روش تطبیقی به بررسی و کشف آرای این دو در مهم ترین مسایل کلام سیاسی و اکتشاف تشابهات و تفارق ها پرداخته است. بر این اساس توجه به مسایل سیاسی نوپدید، انسجام نسبی در مجموعه کلام سیاسی، ارتباط ساحت دین با ساحت سیاست،مرجعیت علمی و دینی امامان، قسیم وحی دانستن عقل و اعتبار ذاتی آن، اهمیت بنیادین چگونه حکومت کردن، امکان سازواری اسلام و دموکراسی ، عدم تحمیل و اجبار، مشارکت مردم در فرایند امور سیاسی، حق نظارت بر عملکرد حاکمان، عدم تحمیلی بودن عقیده، آزادی، عدالت، امنیت، و مالکیت ابعاد مختلف حقوق بشر، مشترکات آن هاست. اما تفاوت های این دو بیشتر است و در دو پارادایم/گفتمان متفاوت تنفس می کنند. در حالی که جوادی آملی به حفظ و تقویت میراث کلامی سیاسی سخت معتقد است شبستری این میراث را در دوره جدید یکسره غیر مفید می انگارد. شبستری را به طور حتم می توان در گروه کلام حداقلی اندیشان گنجاند. اما جوادی آملی را در دسته کلام حداکثری اما با رویکرد خاص خود، می توان دسته بندی کرد. او بر خلاف شبستری همه مسایل را به صورت سلسله مراتبی به خدا پیوند می دهد و قصد قربت را لازم می شمرد.

کلیدواژه‌ها

مسائل کلام سیاسی؛ جوادی آملی؛ مجتهد شبستری؛ بررسی تطبیقی؛ اسلام و دموکراسی