تحلیل الگوی رفتاری آمریکا و انگلیس در بحران آذربایجان در چارچوب نظریه نظام جهانی

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، خرداد 1403، صفحه 125-143   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2024.85193.1456

نویسندگان

جواد حق گو¹؛ محمد رادمرد^{* 2}

¹دانشیار دانشگاه تهران

²استادیار دانشگاه مازندران، نویسنده مسئول

چکیده

بحران آذربایجان از جمله رویدادهایی است که بررسی تحولات آن از اهمیت وافری برخوردار است. آغاز و پایان غائله آذربایجان را می‌توان در سه سطح مورد بحث قرار داد: سطح فردی و تاکید بر اقدامات کسانی چون پیشه‌وری و قوام، سطح ملی؛ نقش ظلم‌های دولت پهلوی اول به مردم آذربایجان به عنوان عامل شروع بحران و رویکردهای نهادهای ملی(ارتش، مجلس و دولت) در پایان دادن به آن؛ و نهایتا سطح بین‌المللی که در آن باید به نقش قدرت‌های مهم متفق در جنگ جهانی دوم به عنوان عامل مهم آغاز و پایان بحران تاکید کرد. بر این اساس این مقاله نیز تلاش می‌کند تا این واقعه را در چارچوب نظم بین المللی و رویارویی قدرت‌های بزرگ مورد واکاوی قرار دهد. در این چارچوب سوالی که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد از این قرار است: شباهت و تفاوت رفتار ایالات متحده و انگلیس در بحران آذربایجان را چگونه می‌توان تحلیل کرد؟ این پژوهش تاکید دارد با توجه به اینکه جنگ جهانی دوم برهه‌ای است که هژمون پیشین جای خود را به هژمون جدید می‌دهد، در چارچوب نظریه نظام جهانی والرشتاین و باتاکید بر مفهوم هژمون می‌توان به تحلیل شباهت‌ها و یا تفاوت‌‌های الگوی رفتاری دو قدرت بزرگ دنیا در این رویداد پرداخت. در این چارچوب این مقاله با رویکردی مقایسه‌ای و گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای این رویداد مهم را مورد تحلیل قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

بحران آذربایجان؛ انگلستان؛ آمریکا؛ شوروی؛ هژمون

مراجع

Abrahamian, E. (2002). Iran Between Two Revolutions, Tehran: Markaz. (in Persian).
Abrahamian, E. (2012). A history of modern Iran, Translated by Mohammad Ebrahim
Fattahi, Tehran: Ney. (in Persian).
Aghabakhshi, A., & Afsharirad, M. (2004). A dictionary of political science, Tehran:
Chapar. (in Persian).
Ahmadi, H. (1997). structuralism in international relations theory; From Wallerstein to
Waltz, Politics quarterly, Vol.37, No.1063, 113-139. (in Persian).
Amini, A. (2002). Political and social developments of Iran during the Pahlavi era,
Tehran: Sedaye moaser. (in Persian).
Azimi, F. (1994). Iran the crisis of democracy, Translated by Abdoreza Hushang
Mahdawi & Bizhan Nowruzi, Tehran: Alborz. (in Persian).
Bill, J. (1992). The eagle and the lion: the tragedy of American - Iranian relation,
Translated by Foruzandeh Berelian, Tehran: Fakhteh. (in Persian)
Braudel, F. (2009). dynamique du capitalism, Translated by Mehran Payandeh et al,
Tehran: Ameh. (in Persian).
Fawcett, L. (1993). Iran and the cold war: The Azerbaijan crisis of 1946, Translated by
Kaveh Bayat, Tehran: mfa Publication. (in persian).
Foran, J. (2001). Fragile resistance: Social transformation in Iran from 1500 to the
revolution, Translated by Ahmad Tadayon, Tehran: Rasa. (in Persian).
Gasiorowski, M. (1992). U.S. Foreign policy and Shah, Translated by Fereydun Fatemi,
Tehran: Markaz. (in Persian).
Goldfrank, W. (2000). paradigm regained? The roles of wallerstein, s world-systems
method, journal of world system research, No. XI, pp. 95-150.
Hopkirk, P. (1999). The great game: the struggle for empire in central Asia, Translated by
Reza Kamshad, Tehran: Nilufar. (in Persian).
Jami. (2006). The past is the beacon of the future, Tehran: Qoqnoos. (in Persian).
Lalavy, M. (2008). England and the crisis in Azerbaijan, Journal of historical studies, No.
22, pp. 145-155. (in Persian).
Maghsudi, M. (2000). Social political developments in Iran 1941-1979, Tehran: Rozaneh.
(in Persian).
Moshirzadeh, H. (2006). World System Theory: Capabilities and Limitations of a Radical
Perspective, Politics quarterly, No. 71, pp. 253-276. (in Persian).
Rahmanian, D. (2019). Iran between two coups, Tehran: Samt. (in Persian).
Saei, A. (2009). Criticism and evaluation of world system theory: Proponents and critics,
Journal of Political Studies, No. 5, pp. 1-25. (in Persian).
Shawkat, H. (2008). Political life of Qawam al-Sultanah, Tehran: Akhtaran. (in Persian).
Smith, A. (2010). Dependency Theories and the Icelandic Pension Crisis, Journal of
Alternative Perspectives in the Social Sciences, Vol. 2, No. 1, pp. 446-454.
Smith, D. (2007). , Translated by Hashem aghajari. Tehran:The rise of historical sociology
Morvarid. (in Persian).
So, A. (2013). Social change and development: modernization, dependency, and -world
, Translated by Mahmud Habibi, Tehran: risstudies. (in Persian).systems theories
Stewart, R. (1991). Sunrise at abadan the British and Soviet invasion of Iran, 1941,
Translated by Abdoreza houshang mahdawi & Kaveh bayat. Tehran: Moein. (in Persian).

Sutton, E & Laurence, P. (1993). Persian oil: a study in power politics, Translated by
Reza Raeistousi, Tehran: Saberin. (in Persian).
Wallerstein, I. (2003). U.S. Weakness and the Struggle for Hegemony, MONTHLY
REVIEW, Vol. 53, Issue. 03.
Wallerstein, I. (2006). The Curve of American Power, New Left Review, pp. 77-94, at:
https://newleftreview.org/issues/ii40/articles/immanuel-wallerstein-the-curve-of-american-
power
Wallerstein, I. (2008). World-systems analysis: an introduction, Translated by Hossein
Askarian, Tehran: Abrar. (in persian).
Wallerstein, I. (2010). The world system after 1945, Eurozine, at:
https://www.eurozine.com/the-world-system-after-1945/