1استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، ایران
2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، ایران
چکیده
ادبیات از نقض ارتباطها و هنجارگریزیها شکل میگیرد و ساختار روایت و القا گفتمان آثار روایی تا حدود زیادی وابسته به همین هنجارگریزیها و خروج از معیارهاست. در همین راستا و برای بررسی بخشی از این آشناییزداییها، نظریه «اصول همکاری» از جانب محقق زبانشناس و فیلسوف بریتانیایی «هربرت پل گرایس» (1913- 1988) مورد اهتمام است؛ او در نظریه خود از چهار اصل «کمیّت»، «کیفیت»، «ارتباط» و «روش» سخن میگوید که گوینده ملزم به رعایت آن در گفتار و نوشتار است. با این وجود عدم رعایت این موارد در متن نشانگر ضعف و خروج اثر از دایره ادبیت نیست؛ بلکه به نظر گرایس در این صورت معانی ضمنی و تلویحی را به ارمغان دارد که کشف و بررسی آنها برای شناخت و نقد گفتمان و بنمایههای اثر ، مؤثر و کارا است. این مقاله با اتکاء بر روش توصیفی – تحلیلی و با کاربست این نظریه بر روی رمان «ساعت بغداد» (2016) شهد الراوی سعی میکند معانی پنهان و لایهای زیرین گفتمانی و معنایی اثر را کشف و بررسی کند. مقاله ساعت بغداد از شهد الراوی، نویسنده زن جوان عراقی، پیرامون موضوع جنگ و اشغال در دهههای اخیر در عراق به نگارش درآمده و نویسنده با دغدغههای اجتماعی و سیاسی، زندگی شهروندان زن جامعه خویش را بازگو میکند. نتایج پژوهش نشان میدهد نویسنده هر کدام از این چهار اصل را در مقاطعی از رمان برای تجسم دقیق گفتمان جنگ و شخصیتپردازی کارآمد از دختران عراقی درگیر اشغال عراق بعد از سال 2003 نقض کرده است.
رجبی، زهرا .(1397). «بررسی و تجلیل گفتگوهای سوره یوسف (ع) در قرآن بر اساس نظریه گرایس»، پژوهش های زبان شناختی قرآن. سال هفتم، شماره دوم، صص 35-50. Doi:10.22108/nrgs.2019.115628.1393
صیادی نژاد، روح الله و حسن شاهی، سعیده. (1398). «بررسی تلویح گفتار در نمایشنامه «گنجشک گوژپشت محمد الماغوط»، نشریه زبان و ادبیات عربی، دوره یازدهم. شماره 2. صص 35-50. Doi:10.22067/jall.v11i2.50048
محمدی، اویس. (1402). «خوانشی روانکاوانه از الصبار بر اساس نظریۀ شخصیت فروید»،نشریه زبان و ادبیات عربی ، دوره پنجم،شماره2، صص 41-56. Doi:/10.22067/jallv15.i2.2302-1230
16. Grice, H. P. (1975), Utterer's Meaning, Sentence Meaning and Word Meaning. In foundations of language, international Journal of Lanuguage and Philosophy, Vol. 4, D. Reidel Publishing Company: Dordrecht-Holland.
17. Grice, H. P (1975), "Logic and Conversation". In Syntax and Semantics, Vol.3 Speech Acts. Eds, Peter Cole and Jerry L. Morgan, New York, San Francisco and London: Academic Press.
18. Leech, G. (1983), Principles of pragmatics,London: Longman.
19. Levinson, S.C (1983), Pragmatics, Cambridge: Cmbridge University Press.