معناشناسی اصول چهارگانه گرایس در رمان ساعت بغداد شهد الراوی

زبان و ادبیات عربی

دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 35، اسفند 1402، صفحه 96-111   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv15.i4.2401-1371

نویسندگان

عزت ملاابراهیمی^{* 1}؛ پروانه صالحی فارسانی²

¹استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، ایران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

ادبیات از نقض ارتباط­ها و هنجارگریزی­ها شکل می­گیرد و ساختار روایت و القا گفتمان آثار روایی تا حدود زیادی وابسته به همین هنجارگریزی­ها و خروج از معیارهاست. در همین راستا و برای بررسی بخشی از این آشنایی­زدایی­ها، نظریه «اصول همکاری» از جانب محقق زبان­شناس و فیلسوف بریتانیایی «هربرت پل گرایس» (1913- 1988) مورد اهتمام است؛ او در نظریه خود از چهار اصل «کمیّت»، «کیفیت»، «ارتباط» و «روش» سخن می­گوید که گوینده ملزم به رعایت آن در گفتار و نوشتار است. با این وجود عدم رعایت این موارد در متن نشانگر ضعف و خروج اثر از دایره ادبیت نیست؛ بلکه به نظر گرایس در این صورت معانی ضمنی و تلویحی را به ارمغان دارد که کشف و بررسی آنها برای شناخت و نقد گفتمان و بن­مایه­های اثر ، مؤثر و کارا است. این مقاله با اتکاء بر روش توصیفی – تحلیلی و با کاربست این نظریه بر روی رمان «ساعت بغداد» (2016) شهد الراوی سعی می­کند معانی پنهان و لایه­ای زیرین گفتمانی و معنایی اثر را کشف و بررسی کند. مقاله ساعت بغداد از شهد الراوی، نویسنده زن جوان عراقی، پیرامون موضوع جنگ و اشغال در دهه­های اخیر در عراق به نگارش درآمده و نویسنده با دغدغه­های اجتماعی و سیاسی، زندگی شهروندان زن جامعه خویش را بازگو می­کند. نتایج پژوهش نشان می­دهد نویسنده هر کدام از این چهار اصل را در مقاطعی از رمان برای تجسم دقیق گفتمان جنگ و شخصیت­پردازی کارآمد از دختران عراقی درگیر اشغال عراق بعد از سال 2003 نقض کرده است.

کلیدواژه‌ها

زبان‌شناسی؛ اصول همکاری؛ پل‌گرایس؛ شهد الراوی؛ ساعت بغداد

سایر فایل های مرتبط با مقاله

in + ref6.pdf

مراجع

1. آقاگل زاده، فردوس. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی، چ1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
2. ابراهیم، عبدالله.(2005). موسوعة السرد العربیة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
3. التلاوی، محمد نجیب.(2000). وجهة النظر فی روایات الاصوات العربیة، دمشق: منشورات اتحاد کتاب العرب.
4. حامد أبو زید، نصر. (2008). اشکالیات القراءة وآلیات التأویل. الطبعة الثامنة، المغرب: المرکز الثقافی العربی، دار البیضاء.
5. الراوی، شهد. (2016). ساعة بغداد، لبنان: دارالحکمة.
6. الزجاج، ابراهیم بن السری.(1408). معانی القرآن واعرابه، تحقیق: عبدالجلیل شلبی، بیروت: عالم الکتب.
7. صانعی‌پور، محمدحسن.(1390). مبانی تحلیل گفتمان در قرآن کریم، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
8. صفوی، کورش. (1392). معنی‌شناسی­کاربردی، چ2، تهران: انتشارات همشهری.
9. عزام، محمد. (2005). شعریة الخطاب السردی،  دمشق: منشورات اتحاد کتاب العرب.
10. قائمی‌نیا، علیرضا.(1389). بیولوژی نص نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن، چ1، تهران: سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
11. مک‌کاریک، ایرنا ریما. (1385). دانش‌نامۀنظریه‌هایادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، چ2، تهران: آگه.
12. لاینز، جان.(1391). درآمدی بر معناشناسی زبان، ترجمه کورش صفوی، چ1، تهران: علمی.
13. رجبی، زهرا .(1397). «بررسی و تجلیل گفتگو­های سوره یوسف (ع) در قرآن بر اساس نظریه گرایس»، پژوهش های زبان شناختی قرآن. سال هفتم، شماره دوم، صص 35-50.  Doi:10.22108/nrgs.2019.115628.1393
14. صیادی نژاد، روح الله و حسن شاهی، سعیده. (1398). «بررسی تلویح گفتار در نمایشنامه «گنجشک گوژپشت محمد الماغوط»، نشریه زبان و ادبیات عربی، دوره یازدهم. شماره 2. صص 35-50. Doi:10.22067/jall.v11i2.50048
15. محمدی، اویس. (1402). «خوانشی روانکاوانه از الصبار بر اساس نظریۀ شخصیت فروید»،نشریه زبان و ادبیات عربی ، دوره پنجم،شماره2، صص 41-56. Doi:/10.22067/jallv15.i2.2302-1230
16. 16. Grice, H. P. (1975), Utterer's Meaning, Sentence Meaning and Word Meaning. In foundations of language, international Journal of Lanuguage and Philosophy, Vol. 4, D. Reidel Publishing Company: Dordrecht-Holland.
17. 17. Grice, H. P (1975), "Logic and Conversation". In Syntax and Semantics, Vol.3 Speech Acts. Eds, Peter Cole and Jerry L. Morgan, New York, San Francisco and London: Academic Press.
18. 18. Leech, G. (1983), Principles of pragmatics,London: Longman.
19. 19. Levinson, S.C (1983), Pragmatics, Cambridge: Cmbridge University Press.