تأملی در باب تمایز اخلاق و تربیت اخلاقی از منظر آیت الله مصباح یزدی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 مهر 1404

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2025.92307.1418

نویسندگان

حسین حاجی زاده^{* 1}؛ حسن محیطی اردکانی²

¹دانشجو دکترا رشته مدرسی معارف گرایش اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم

²استادیار دانشگاه معارف اسلامی قم، ایران

چکیده

برخی از پژوهشگران کوشیده‌اند با استناد به دیدگاه‌های آیت‌الله مصباح یزدی، میان «علم اخلاق» و «علم تربیت اخلاقی» تفکیک قائل شوند و برای این منظور مفاهیمی همچون «حد نصاب اخلاقی» و «حد نصاب تربیت اخلاقی» را به کار گرفته‌اند. مقاله حاضر با رویکردی انتقادی، به بررسی و ارزیابی این برداشت‌ها می‌پردازد تا میزان انطباق آنها با مبانی نظری و اخلاقی آیت‌الله مصباح روشن شود. این پژوهشگران همچنین به تحلیل ارزش‌های اخلاقی و تربیتی در نظر آیت‌الله مصباح پرداخته و نشان داده‌اند که برخی از اعمال نیک غیرمسلمانان، مانند سخاوت، از نظر تربیتی دارای ارزش مقدماتی هستند، اما از منظر اخلاقی مطلق فاقد ارزش نهایی می‌باشند. نقدهای وارده بر آثار شامل ابهام در تفکیک دقیق میان «علم اخلاق» و «علم تربیت اخلاقی» و عدم ارائه شواهد مستند و کافی برای اثبات این تفکیک از آثار آیت‌الله مصباح است. همچنین، به نظر می رسد انتساب برخی استدلال‌ها و شواهد، مانند تحلیل جملات اخلاقی و ارزش اعمال کفار به آیت الله مصباح یزدی نیازمند تحلیل عمیق تر و دقیق تر مبانی اخلاقی ایشان است.، این مقاله با هدف ارائه تحلیل دقیق‌تری از دیدگاه‌های آیت‌الله مصباح در زمینه اخلاق اسلامی و تربیت اخلاقی، به نقد و ارزیابی نظریه‌های مطرح‌شده پرداخته و پیشنهادهایی برای بازنگری و تکمیل استدلال‌ها ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

آیت‌الله مصباح‌یزدی؛ تمایز تربیت اخلاقی و اخلاق؛ ارزش‌های اخلاقی و تربیتی؛ حدنصاب اخلاقی