بررسی تحمل به یخ‌زدگی گیاه همیشه‌ بهار (Calendula officinalis) در مرحله رشد رویشی و زایشی

علوم باغبانی

مقاله 7، دوره 28، شماره 3، آذر 1393، صفحه 369-378   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v0i0.42859

نویسندگان

احمد نظامی^{* 1}؛ سید محمدجواد موسوی¹؛ سمیه نظامی¹؛ ابراهیم ایزدی دربندی¹؛ مریم یوسف ثانی¹؛ فاطمه کیخا آخر²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²Assistant Professor, Department of Plant Genetic and Production, Faculty of Agriculture, Jahrom University, Jahrom, Iran

چکیده

همیشه بهار گیاهی نسبتاً متحمل به سرما می‌باشد، ولی در برخی سال‌ها به دلیل شدت سرمای زمستان خسارت شدیدی به گیاه وارد می‌شود. لذا این مطالعه با هدف ارزیابی اثر تنش یخ‌زدگی بر گیاه همیشه بهار به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی دو تاریخ کاشت (تابستان و پاییز) و 12 دماهای یخ‌زدگی (صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10-، 12-، 14-، 16-، 18-، 20-،22- درجه سانتی‌گراد) بودند. بذر گیاهان در تابستان (کشت اول) و پاییز (کشت دوم) در خزانه کشت شد و پس از رسیدن گیاهان به مرحله شش تا هشت برگی به گلدان‌های اصلی انتقال یافتند. پس از گذراندن دوره خوسرمایی در شرایط طبیعی، تنش یخ‌زدگی با استفاده از فریزر ترموگرادیان اعمال گردید. به‌منظور تعیین ثبات غشاء پلاسمایی درصد نشت الکترولیت‌ها از برگ گیاهان پس از یخ‌زدگی اندازه‌گیری شد و درصد بقاء بوته های همیشه بهار و رشد مجدد آن‌ها نیز سه هفته پس از قرار داشتن در شرایط بازیافت تعیین گردید. درصد نشت الکترولیت‌ها در برگ گیاهان کشت پاییزه به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از برگ گیاهان کاشت تابستان بود. بررسی درصد بقاء گیاهان در پایان دوره بازیافت نشان داد که گیاهان کشت پاییز درصد بقاء بیش‌تری از گیاهان کاشت تابستانه داشتند، اما از نظر ارتفاع، تعداد ساقه فرعی و اجزای زایشی، وزن خشک کل، وزن خشک اجزاء رویشی و زایشی گیاهان کشت تابستان برتر از آن‌ها در کشت پاییز بودند. اگرچه گیاهان دو تاریخ کاشت از نظر دمای 50 درصد کشندگی بر اساس درصد نشت الکترولیت‌ها (LT50el) تفاوت معنی‌داری با یکدیگر نداشتند، اما از لحاظ دمای 50 درصد کشندگی بر اساس درصد بقاء (LT50su) و وزن خشک تفاوت معنی‌داری بین گیاهان کاشت تابستان و پاییز مشاهده گردید و LT50su و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک گیاه (RDMT50) به‌ترتیب در کاشت تابستان 6/18- و 3/11- درجه سانتی‌گراد و در کاشت پاییز 4/19- و 7/13- درجه سانتی‌گراد بود.

کلیدواژه‌ها

ارتفاع بوته؛ درصد بقاء؛ ساقه فرعی؛ نشت الکترولیت؛ وزن خشک

مراجع

- باقری ع.، نظامی ا.، و سلطانی م. 1379. اصلاح حبوبات سرما دوست برای تحمل به تنش‌ها. انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. مشهد.

2- توکل م.س. 1387. فنولوژی و استقرار گیاهان دارویی و معطر در باغ گیاهشناسی ملی ایران. انتشارات موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور. تهران.

3-جوادموسوی م.، نظامی س.، ایزدی دربندی ا.، نظامی ا.، یوسف ثانی م. و کیخاآخر ف. 1390. مطالعه اثرات تنش یخ زدگی بر گیاه مینای چمنی (Bellis perennis) در شرایط کنترل شده. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع غذایی)، 25 (2): 380-388.

4- خلیقی ا. 1376. گلکاری. انتشارات گلشن. تهران.

5-دوازده امامی س.، سفیدکن ف.، جهانسوز م.ر.، و مظاهری د. 1387. مقایسه عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کمی و کیفی اسانس و مراحل فنولوژیکی در کشت پاییزه، بهاره و تابستانه بادرشبویه (Dracocephalum moldavica L.). فصلنامةعلمی-پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 24 (3): 263-270.

6- نظامی ا.، کیخاآخر ف.، جوادموسوی م.، ایزدی دربندی ا.، نظامی س و یوسف ثانی م. 1390. اثر تنش یخ زدگی بر گیاه بنفشه Viola gracilis L.)) تحت شرایط آزمایشگاهی. مجله بوم شناسی، 3 (4): 430-438.

7-Adkins J.K., Dirr M.A., and Lindstorm O.M. 2002.Cold hardiness potential of ten Hydrangea taxa. Journal of Environment and Horticulture, 20(3): 171–174.

8-Anderson J.A., Michael P., and Taliaferro C.M. 1988.Cold hardiness of Midiron and Tifgreen. Horticultural Science, 23: 748-750.

9-Annicchiarico P., and Iannucci A. 2007. Winter survival of pea, faba bean and white lupin cultivars in contrasting Italian locations and sowing times, and implications for selection. Journal of Agricultural Science, 145: 611–622.

10-Azzaz N.A., Hassan E.A., and Elemarey F.A. 2007. Pysiological, anatomical, and biochemical studies on pot marigold (Calendula officinalis L.) plants. African Crop Science Conference Proceedings, 8: 1727-1738.

11-Byard S., Wisniewski M., Li J., and Karlson D. 2010.Interspecific analysis of xylem freezing responses in acer and betula. Horticultural Science, 45 (1): 165-168.

12-Cardona C.A., Duncan R.R., and Lindstrom O. 1997.Low temperature tolerance assessment in paspalum. Crop Science, 37: 1283-1291.

13-Ebrahimi A., Moaveni P., and Aliabadi Farahani H. 2011.Effects of planting dates and compost on mucilage variations in borage (Borago officinalis L.) under different chemical fertilization systems. International Journal of Biotechnology, 2(1): 194-197.

14-Gusta L.V., Fowler D.B., and Tyler N.J. 1982.Factors influencing hardening and survival in winter wheat. In: Li P. H., and Sakai A. (eds.). Plant Cold Hardiness and Freezing Stress.Academic press. New York.

15-Gusta L.V., O’Connor B.J., Gao Y.P., and Jana S. 2001. A re-evaluation of controlledfreeze-test and controlled environment hardening conditions to estimate the winter survival potential of winter wheats. Canadian Journal of Plant Science, 81:241-246.

16-Huyghe C.1991. Winter growth of autumn-sown white lupin (Lupinus albus L.): main apex growth model. Annals of Botany, 67: 429-434.

17-Iles J.K., and Howard Agnew N. 1993. Determining cold hardiness of Heuchera sanguine Engelm.‘chatterbox’ using dormant crowns. Horticultural Science, 28(11):1087–1088.

18-Junttila O., and Robberecht R. 1993. The influence of season and phenology on freezing tolerance in Silen acaulis L., a subarctic and arctic cushion plant of circumpolar distribution. Annals of Botany, 71: 423-426.

19-Kim D.C., and Anderson N.O. 2006.Comparative analysis of laboratory freezing methods to establish cold tolerance of detached rhizomes and intact crowns in garden chrysanthemums (Dendranthema- grandiflora Tzvelv.). Scientia Horticulturae, 109: 345–352.

20-Link W., Balko C., and Stoddard F.L. 2008. Winter hardiness in faba bean: Physiology and breeding. Field Crops Research, 115: 287–296.

21-Nezami A., Manjula S.B., and Gusta L.V. 2012. An evaluation of freezing tolerance of winter chickpea (Cicer arientinum L.) using controlled freeze tests. Canadian Journal of Plant science, 92: 155-161.

22-Nishida T., Kitagawa M. and Yamamoto Y. 2004: Effect of sowing date on overwintering and freezing tolerance of horsenettle (Solanum carolinense L.) seedlings. Grassland Science, 50(2): 139-146

23-Pennycooke J.C., Cox S., and Stushnoff C. 2005.Relationship of cold acclimation, total phenolic Content and antioxidant capacity with chilling tolerance in petunia (Petunia × hybrida). Environmental and Experimental Botany, 53: 225–232.

24-Perry L.P., and Herrick T. 1996. Freezing date and duration Effects on regrowth of three species of container-grown herbaceous perennials. Journal of Environment and Horticulture, 14 (4): 214-216.

25-Pietsch G.M., Anderson N.O., and Li P.H. 2009.Cold tolerance and short day acclimation in perennial Gaura coccinea and G. drummondii. Scientia Horticulturae, 120: 418–425.

26-Rashed Mohasel M.H., Nezami A., Bagheri A., Hajmohammadnia K., and Bannayan M. 2009. Evaluation of freezing tolerance of two fennel (Foeniculum vulgar L.) ecotypes under controlled conditions. Journal of Herbs, Spices & Medicinal Plants, 15:131–140.

27-Roland L.J., Dhanaraj A.L., Naik D., Alkharouf N., Matthews B. and Arora R. 2008. Study of cold tolerance in blueberry using EST libraries, cDNA microarrays, and subtractive hybridization. Horticultural Science, 43(7): 1975-1981.

28-Stitt M., and Hurry V. 2002. A plant for all seasons: alterations in photosynthetic carbon metabolism during cold acclimation in Arabidopsis. Physiology and Metabolism, 5:199-206.

29-Teutonico R.A., Palta J.P., and Osborn T.C. 1993.In vitro freezing tolerance in relation to winter survival of rapeseed cultivars. Crop Science, 33: 103-107.