شناسایی و کمی‌سازی اثرات علت و معلولی در رابطه‌ی همزیستی قارچ میکوریز آربوسکولار و ذرت با استفاده از رهیافت مدل‌سازی معادلات ساختاری

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 21، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 38، تیر 1394، صفحه 420-433   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v13i2.40356

نویسندگان

محسن جهان^* ؛ مهدی نصیری محلاتی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با توجه به ضرورت تعیین میزان همزیستی میکوریزایی و درجه‌ی تأثیر آن بر ویژگی‌های اگرواکولوژیکی گیاهان زراعی و شناخت دیگر عوامل پنهان دخیل در این روابط، و از سوی دیگر، نبود روشی مطمئن، سریع و مؤثر در این زمینه، این پژوهش برای پاسخگویی به موارد مطرح شده با نگاهی نو و با هدف تعیین روابط علّت و معلولی و نیز متغیرهای پنهان در چگونگی این تأثیر، به‌کمک رهیافت مدل‌سازی معادلات ساختاری، انجام شد. پس از تحلیل عاملی تأییدی داده‌های حاصل از آزمایش به دو عامل، متغیرهایی که بر روی هر یک از دو عامل بیشترین بار را داشتند، مشخص شدند. سپس، با در نظر گرفتن مبانی اکوفیریولوژیک رشد و نمو گیاهان زراعی و به‌منظور ادامه‌ی تحلیل، عامل اول (سازه‌ی پنهان اول، شامل: شاخص سطح برگ، درصد کلونیزاسیون ریشه، ماده‌ی خشک، قطر ساقه و عدد اسپد) تسخیر منابع و عامل دوم (سازه‌ی پنهان دوم، شامل: فتوسنتز بیشینه، طول مخصوص ریشه، دمای کانوپی، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، تعداد بلال، تنفس خاک، نسبت فلورسانس کلروفیل متغیر به بیشینه و درصد فسفر بافت گیاهی) تبدیل منابع نام‌گذاری شدند. نتایج این بررسی نشان داد که متغیرهایی چون شاخص سطح برگ، قطر ساقه، ماده‌ی خشک، عدد اسپد، ارتفاع بوته و دمای کانوپی بیشترین تأثیر علّی در شکل‌گیری عملکرد ذرت در مزرعه در شرایط تلقیح با قارچ میکوریزا را داشتند. به‌طور کلی، به‌نظر می‌رسد که فواید مستقیم همزیستی میکوریزایی عمدتاً از طریق مشارکت سی‌و‌پنج درصدی در تسخیر منابع بروز یافت.

کلیدواژه‌ها

اثرات مستقیم؛ تحلیل عاملی؛ تحلیل مسیر؛ روابط علت معلولی؛ ضرایب مسیر

مراجع

1- Allen, M. F. 2001. Modeling arbuscular mycorrhizal infection: is % infection an appropriate variable? Mycorrhiza 10: 255-258.

2- Allen, M. F., W. Swenson, J. I. Querejeta, L. M. Egerton-Warburton, and K. K. Treseder. 2003. Ecology of Mycorrhizae: A Conceptual Framework for Complex Interactions among Plants and Fungi. Annual Review of Phytopathology 41: 271-303.

3- Barea, J. M., M. J. Pozo, R. Azcon, and C. Azcon-Aguilar. 2005. Microbial co-operation in the rhizosphere. Journal of Experimental Botany 56: 1761-1778.

4- Brundrett, M. C., and L. K. Abbott. 2002. Arbuscular mycorrhizas in plant communities. In: Microorganisms in Plant Conservation and Biodiversity. Sivasithamparam, K., Dixon, K.W., and Barrett, R.L. (Eds.). Kluwer Academic Press. ISBN: 1402007809. pp. 151-193.

5- Cramer, D. 1998. Fundamentals statistics for Social Research. London, Routledge.

6- Cronbach, L. 1951. Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika 16: 297-334.

7- Dodd, J. C. 2000. The role of arbuscular mycorrhizal fungi in agro-natural ecosystems. Outlook on Agriculture, 29: 63-70.

8- Giovannetti, M., and B. Mosse. 1980. An evaluation of techniques for measuring vesicular arbuscular mycorrhizal infection in roots. New Phytologist 84: 489-500.

9- Gosling, P., A. Hodge, G. Goodlass, and G. D. Bending. 2006. Arbuscular mycorrhiza fungi and organic farming. Agriculture, Ecosystems and Environment 113: 17-35.

10- Harrison, M. J. 2005. Signaling in the arbuscular mycorrhizal symbiosis. Annual Review of Microbiology, 59: 19-42.

11- Kormanik, P. P., and A. C. McGraw. 1982. Quantification of vesicular-arbuscular mycorrhizae in plant roots. Available Online at: http://md1.csa.com/partners/viewrecords.php?requester=gs&collection=ENV&recid=596492.

12- Kormanik, P. P., and A. C. McGraw. 1982a. In: Methods and principles of mycorrhizal research. Schenk, N.C. (Ed.). The American Phytopathological Society, St. Paul, MN. pp. 37-45.

13- Miller, R. M., and J. D. Jastrow. 2000. Mycorrhizal fungi influence soil structure. In: Arbuscular Mycorrhizas: Physiology and Function. Kapulnik, Y., Douds, D.D. (Eds.). Kluwer Academic, Dordrecht, pp. 3-18.

14- Morphy, J., and J. P. Riley. 1962. Phosphorus analysis procedure. In: Methods of soil analysis: part 2, Chemical and Microbiological Properties. Page, A. L. (Ed). 1982. Second Edition. Madison, Wisconsin USA. pp. 413-427.

15- Rajapakse, S., and C. Miller. 1992. Methods for studying vesicular-arbuscular mycorrhizal root colonization and related root physical properties. In: Methods in microbiology, Volume 24. Norris, J.R., Read, D.J., and Varma, A. K. (Eds). Academic Press Ltd., USA. pp. 302-316.

16- Read, D. J. 1991. Mycorrhizas in ecosystems. Experientia 47: 376-391.

17- Remy, W., T. N. Taylor, H. Hass, and H. Kerp. 1994. Four hundred million year old vesicular-arbuscular mycorrhiza. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 91: 11841-11843.

18- Roth, G., and P. H. Goyne. 2004. Measuring plant water status. In: Waterpak. Dugdale, H., Harris, G., Neilsen, J., Richards, D., Roth, G., and Williams, D. (Eds). 2004. Cotton CRC, CSIRO, Narrabi, Australia. pp. 157-Available online at: http://web.cotton.crc.org.au/content/Industry/publications/Water and Irrigation/Waterpak.

19- Smith, S. E., and D. J. Read. 1997. Mycorrhizal Symbiosis. 2nd Edn. Academic Press, San Diego, California, USA. 605 p.

20- Sylvia, D.M., and N.C. Schenck. 1983. Application of superphosphate to mycorrhizal plants stimulates sporulation of phosphorus-tolerant vesicular-arbuscular mycorrhizal fungi. New Phytologist 95: 655-661.

21- Taylor, T. N., W. Remy, H. Hass, and H. Kerp. 1995. Fossil arbuscular mycorrhizae from the Early Devonian. Mycologia 87 (4): 560-573.

22- Tennant, D. 1975. A test of a modified line intersect method of estimating root length. Journal of Ecology 63: 995-1001.