بررسی عبارات معترضۀ (و) در زبان فارسی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 11، دوره 11، شماره 2، دی 1398، صفحه 255-280  

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2019.39332

نویسندگان

رضا کاظمیان ¹؛ محمد عموزاده ²

¹رضا کاظمیان، دانشجوی دکتری زبانشناسی دانشگاه اصفهان

²استاد گروه زبانشناسی دانشگاه اصفهان و دانشگاه سون یات سن

چکیده

مطالعۀ عبارات معترضۀ زبان فارسی و به‌ویژه عبارات معترضۀ «و»، از موضوعات جدید محسوب می­‌شود، لذا پژوهش حاضر بر آن است تا مطالعه‌ای نظام‌مند بر روی عبارات معترضۀ «و» بر اساس چهارچوب توصیفی‑تحلیلی کاوالوا (2007) ارائه دهد. این پژوهش با بحث در خصوص محل قرارگیری و ویژگی معمول این عبارات نظیر سیاّل بودن آغاز گشته و سپس دیگر ویژگی‌های آنها از قبیل قابلیت حذف، پیروی از حذف به قرینه و عدم قرارگیری در دامنۀ وابسته‌سازان را مورد بررسی قرار داده است. بررسی‌ داده‌­ها مشخص نمود که جایگاه عبارات معترضۀ «و» در زبان فارسی اساساً سیّال و نسبتاً مستقل از دیدگاه نحوی بوده که می‌­توانند به‌راحتّی حذف گردند. در ادامه نیز به تفاوت‌های موجود میان عبارات معترضۀ «و» و عبارات حاوی نقش‌نمای گفتمان «و» پرداخته شد و مشخص گردید علی‌رغم وجود برخی ویژگی‌های مشترک میان آنها تنها می‌توان قائل به رابطه‌ای یک‌طرفه میان آنها شد؛ به این معنا که عبارت معترضۀ «و» را می‌توان نوعی عبارت حاوی نقش‌نمای گفتمان در نظر گرفت، اما در مقابل نمی‌توان تمامی عبارات حاوی نقش‌نمای گفتمان «و» را به‌عنوان عبارات معترضۀ «و» تلّقی نمود. این پژوهش همچنین نشان داد که با اعمال تغییرات و اصلاحاتی جزئی می‌توان چهارچوب مورد استفادۀ (کاوالوا، 2007) را الگویی مناسب برای بررسی داده‌های زبان فارسی به‌حساب آورد. لازم به یادآوری است که داده‌های مورد نیاز این پژوهش از دو پیکره‌‌ی گفتاری و نوشتاری گردآوری شده است. پیکره‌ی گفتاری آن توسط نگارندگان از برنامه‌های تلویزیونی تهیه‌ گردیده و داده‌های نوشتاری نیز از پیکره‌ی «تاک بنک» موجود بر روی «پلتفورم اسکچ اینجین» استخراج شده است.

کلیدواژه‌ها

عبارات معترضه؛ عبارات معترضۀ «و»؛ نقش‌نماهای گفتمان؛ نقش‌نمای گفتمان «و»

مراجع

1- احمدی گیوی، ح.، و انوری، ح. (1363). دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی.

2- باطنی، م. ر. (1356). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.

3- خانلری، پ. (1363). دستور زبان فارسی. تهران: توس.

4- مشکوه‌الدینی، م. (1396). دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی. تهران: سمت.

5- Ackema, P., & Neeleman, A. (2004). Beyond Morphology – Interface Conditions on Word Order. Oxford: Oxford University Press.

6- Altmann, H. (1981). Formen der “Herausstellung” im Deutschen. Rechtsversetzung, Linksversetzung, Freies Thema und verwandte Konstruktionen [Linguistische Arbeiten 106]. Tübingen: Niemeyer.

7- Astruc, L. (2005). The Intonation of Extra-Sentential Elements in Catalan and English. PhD Dissertation, University of Cambridge.

8- Biber, D., & Johnsson, S., & Leech, G., & Conrad, S., & Finegan, E. (1999). Longman Grammar of Spoken and Written English. Harlow: Pearson.

9- Blakemore, D. (2005). and-parentheticals. Journal of Pragmatics, 37(8), 1165–1181.

10- Bolinger, D. (1989). Intonation and its Uses. Melody in Grammar and Discourse. London: Edward Arnold.

11- Burton-Roberts, N. (2006). Parentheticals. In Encyclopaedia of Language and Linguistics (2nd edition, Vol. 9), Keith Brown (ed.-in-chief), 179–182. Amsterdam: Elsevier.

12- Chafe, W. (1994). Discourse, consciousness, and time. Chicago and London: The University of Chicago Press.

13- Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge MA: The MIT Press.

14- Corver, N., & Thiersch, C. (2002). Remarks on parentheticals. In Progress in Grammar. Articles at the 20th Anniversary of the comparison of Grammatical Models Group in Tilburg, van Oostendorp, M. and Anagnostopoulou, E. (eds), online publication, http://www.meertens.knaw.nl/books/progressingrammar/> (last accessed on 25 March 2006).

15- Crible, L. (2018). Discourse Markers and (Dis)fluency. Forms and Functions across Languages and Registers. In Pragmatics and Beyond New Series. Amsterdam: John Banjamins.

16- Crystal, D. (1969). Prosodic Systems and Intonation in English. Cambridge: Cambridge University Press.

17- D’Avis, F. J. (2005). Uber Parenthesen. In: Deutsche Syntax: Empirie und Theorie, F. J. d’Avis (ed), 259–279. Goteborg: Acta Universitatis Gothoburgensis.

18- Dehe, N., & Kavalova, Y. (2007). Parentheticals An Introduction. Dehe, N and Kavalova, Y. Parentheticals. 1-22, Amsterdam: John Benjamins.

19- Dehé, N., &  Wichmann, A. (2010). The multifunctionality of epistemic parentheticals in discourse: Prosodic cues to the semantic-pragmatic boundary. Functions of Language, 17(1), 1–28.

20- De Vries, M. (2007). Invisible constituents? Parentheses as B-merged adverbial phrases. Dehé, N and  Kavalova, Y. Parentheticals. 203-34Amsterdam: John Benjamins.

21- Emonds, J. (1973). Parenthetical clauses. In You Take the High Node and I’ll Take the Low Node, C. Corum, T. Cedric Smith-Stark and A. Weiser (eds), 333–347. Chicago IL: Chicago Linguistic Society.

22- Emonds, J. (1976). A Transformational Approach to English Syntax. Root, Structure-Preserving, and Local Transformations. New York NY: Academic Press.

23- Emonds, J. (1979). Appositive relatives have no properties. Linguistic Inquiry, 10(2), 211–243.

24- Espinal, M. T. (1991). The representation of disjunct constituents. Language, 67(4), 726–762.

25- Fleischer, W., & Michel, G. (1975). Stilistik der Deutschen Gegenwartssprache. Leipzig: VEB Bibliographisches Institut.

26- Fraser, B. (1990). An approach to discourse markers. Journal of Pragmatics, 14(3), 383-398.

27- Fraser, B. (2015). The combining of Discourse Markers–A beginning. Journal of Pragmatics, 86, 48-53.

28- Haegeman, L. (1988). Parenthetical adverbials: The radical orphanage approach. In Aspects of Modern Linguistics: Papers Presented to Masatomo Ukaji on his 60th Birthday, S. Chiba, A. Shuki,A. Ogawa, Y. Fuiwara, N. Yamada, O. Koma and T. Yagi (eds), 232–254. Tokyo: Kaitakushi.

29- Haider, H. (2005). Parenthesen–Evidenz aus Bindungsverhaltnissen. In Deutsche Syntax: Empirie und Theorie, F. J. d’Avis (ed), 281–293. Goteborg: Acta Universitatis Gothoburgensis.

30- Hoffmann, L. (1998). Parenthesen. Linguistische Berichte, 175, 299–328.

31- Kaltenböck, G., Heine, B. and Kuteva, T. (2011).  On thetical grammar. Studies in Language, 35(4): 848–93.

32- Kavalova, Y. (2007). And–Parenthetical clauses. Dehe, N. and Kavalova, Y. Parentheticals. 145-172, Amsterdam: John Benjamins.

33- Local, J. (1992). Continuing and restarting. In The Contextualization of Language, P. Auer and A.di Luzio (eds), 273–296. Amsterdam: John Benjamins.

34- McCawley, J. D. (1982). Parentheticals and discontinuous constituent structure. Linguistic Inquiry, 13(1), 91–106.

35- Matsumoto, K. (1999). And-prefaced questions in institutional discourse. Linguistics, 37(2), 251–74.

36- Paya, M. (2003). Prosody and pragmatics in parenthetical insertions in Catalan. Catalan Journal of Linguistics, 2, 207–227.

37- Peterson, P. (1999). On the boundaries of syntax. In The Clause in English, P. Collins and Lee, D. (eds), 229–250. Amsterdam: John Benjamins.

 

38- Pittner, K. (1995). Zur Syntax von Parenthesen. Linguistische Berichte, 156, 85–108.

39- Ross, J. R. (1973). Slifting. In The Formal Analysis of Natural Languages. Proceedings of the First International Conference, M. Gross, M. Halle and M.-P. Schutzenberger (eds), 133–169. TheHague/Paris: Mouton.

40- Safir, K. (1986). Relative clauses in a theory of binding and levels. In Linguistic Inquiry, 17(4): 663–689.

41- Schiffrin, D. (2008). Discourse Markers: Language, Meaning, and Context. In The Handbook of Discourse Analysis (eds D. Schiffrin, D. Tannen and H.E. Hamilton).

42- Sorjonen, M. L. (2001). Responding in Conversation: A Study of Response Particles in Finnish. Philadelphia: JohnBenjamins

43- Sperber, D., & Wilson, D. (1986/1995). Relevance: Communication and Cognition. Oxford: Blackwell.

44- Taglicht, J. (1998). Constraints on intonational phrasing in English. Journal of Linguistics, 34(1),181–211.

45- Ziv, Y. (2002). This, I believe, is a processing instruction: Discourse linking via parentheticals. In Proceedings of Israel Association for Theoretical Linguistics 18, Bar Ilan University, Y. N. Falk (ed).