تأثیر حکمروایی خوب شهری در ارتقاء خدمات رسانی به سکونتگاه های غیر رسمی نمونه موردی (محله شهید رجائی مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 11، شماره 3، آذر 1403، صفحه 177-197   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.84963.1355

نویسندگان

مهدی صفری¹؛ کتایون علیزاده^{* 2}؛ حمید جعفری²

¹دانشجوی دکتر ی جغرافیا و برنامه ریزی شهری،‌ گروه جغرافیا ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

یکی از وظایف مدیران شهری تأمین خدمات مورد نیاز شهروندان در سطح شهر و ارتقاء این خدمات در مناطق مختلف شهری است. از جمله مناطق شهری که دارای کمترین امکانات رفاهی و خدماتی هستند ،مناطق حاشیه نشین شهرها می باشند. یکی از رویکردهای اخیر در زمینه مدیریت شهری که رفاه عموم شهروندان را در نظر دارد ، حکمروایی خوب شهری می باشد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر ارائه راهکارهایی برای ارتقاء خدمات در بخش تجهیزات شهری (مراکز پلیس و ایستگاه های آتش نشانی) بر اساس حکمروایی خوب شهری در محله شهید رجائی مشهد است. روش اصلی پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد. جامعه  آماری شهروندان محله شهید رجائی مشهد می باشند. که حجم نمونه بر اساس بلوک های آماری  سال 1395 و فرمول کوکران 384 نفر تعیین گردید. از بین شاخص های حکمروایی خوب شهری 6 شاخص (مشارکت، قانون مندی، جهت گیری توافقی، بینش راهبردی، تمرکز زدایی، عدالت) به عنوان متغیر مستقل و خدمات تجهیزات شهری (مراکز پلیس و ایستگاه های آتش نشانی) به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخت گردآوری شد. برای محاسبات آماری و تحلیل داده های پژوهش، از نرم  افزار Smart PLS استفاده شد و اطلاعات پژوهش به دو شیوه ­کتابخانه ای و میدانی گردآوری گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که شاخص های جهت گیری توافقی و بینش راهبردی و مشارکت به ترتیب بیشترین اثر را بر ارتقاء خدمات در بخش تجهیزات شهری (مراکز پلیس و ایستگاه های آتش نشانی) در سطح محله شهید رجائی مشهد دارند.

کلیدواژه‌ها

ارتقاء خدمات؛ حکمروایی؛ حکمروایی خوب شهری؛ سکونتگاه غیر رسمی؛ محله شهید رجائی مشهد

مراجع

1. ابراهیم زاده، ع.، و اسدیان، م. (1392). تحلیل و ارزیابی میزان تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران مورد شناسی؛ شهر کاشمر. جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، 6، 30-17.
2. اسماعیل نژاد، م.، و اسکندری ثانی، م. (1395). مکان‌یابی تأسیسات و تجهیزات شهری در راستای بهره‌وری از زمان طلایی مدیریت بحران مطالعه: ایستگاه ‌های آتش‌نشانی شهر بیرجند. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران ، 6(3)، 263-252
3. اصغری زمانی، ا.، علیزاده زنوزی، ش.، و غلامحسینی، ر. (1397). سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربری‌های خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه موردی؛ مناطق شهر مرند). آمایش محیط، 11(43)، 1-20.
4. پوراحمد، ا.، پیری، ا.، محمدی، ی.، پارسا، ش.، و حیدری، س. (1397). حکمروایی خوب شهری در محله های شهری (مورد مطالعه: شهر مریوان). فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 24، 98-81.
5. پوراحمد، ا.، و خلیجی، م.ع. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک ویکور (مطالعه موردی شهر بناب). برنامه ریزی فضایی، 4(2)، 1-16.
6. حکمت نیا، ح.، ملکی، م.، موسوی، م.ن.، و افشانی، ع. (1396). سنجش میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران (مطالعۀ موردی: شهر ایلام).پژوهش های جغرافیای انسانی، 49(3)، 607-619.
7. حکیمی، ه.، الهامی، ن.، و پورحسینی، م. (1397). ارزیابی و رتبه بندی توزیع خدمات شهری در سکونتگاه های غیررسمی مطالعه موردی؛ کالانشهر تبریز. فصلنامه شهـر پایـدار، 1(4)، 71-75.
8. حیدری، ر.، و رستمی، م. (1393). ارزیابی و ارائه الگوی بهینه مکانیابی به منظور تأسیس ایستگاه های آتشنشانی با استفاده از GIS(مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 2، 99-87.
9. رضائی، م.، و شمس الدینی، ع. (1398). تحلیلی بر رابطۀ حکمروایی خوب شهری و عدالت اجتماعی در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر فردوسیه – شهرستان شهریار). آمایش محیط، 12(45)، 48-25.
10. رفیعی کیا، ه. (1399). عارضه یابی سیستم عملکرد خدمات کلانتری و ارائه راهکارهای بهبود (مورد مطالعه: کلانتری های شهر تهران). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13(1) (پیاپی 49)، 21-46.
11. رهنما، م.ر.، و یعقوبی، م. (1401). توانمندسازی سکونتگاه غیر رسمی شهرک شهید رجایی مشهد. فصلنامه توسعه پایدار شهری و منطقه ای، 3(2)، 23-1.
12. زیاری، ی.ع.، و یزدانپناه، س. (1390). مکان یابی ایستگاه های آتشنشانی با استفاده از مدل AHP ، (مطالعه موردی شهر آمل). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 6(14)، 74-87.
13. سجادیان، ن.، سیدعلی پور، س.خ.، کشتکار، ل.، و مریدی، و. (1394). بررسی نظام توزیع فضایی و تحلیل مکان گزینی کلانتری های شهر اهواز با استفاده از تحلیل سلسله- مراتب فازی (FAHP) .پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 3(9)، 1-24.
14. شیخی، ح.، منصوری، س.، و نصراللهی، د. (1396). تحلیل فضایی نواحی شهر بروجرد از نظر برخورداری از خدمات شهری با الگوهای تصمیم‌گیری چند‌معیاره. برنامه ریزی فضایی، 7(2)، 1-20.
15. علوی، س. ع.، شاکری منصور، ا.، و گروسی، ع. (1397). سنجش توزیع فضایی فقر شهری با استفاده از مدل های تصمیم گیری در GIS (مطالعه موردی: مناطق 21 گانه شهر بابل). مجله علوم جغرافیایی، 14(82)، 197-181.
16. علوی، س.ع.، سالاروند، ا.، احمدآبادی، ع.، و بسحاق، م.ر. (1391). تحلیل فضا-مکانی عملکرد ایستگاههای آتشنشانی بر پایه مدیریت بحران با استفاده از روش تلفیقی MCDM و تحلیل شبکه. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت بحران، 2، 65-57.
17. غلامی، م.، شیبانی امین، ع.، صفرعلی زاده، ا.، و حسین زاده، ر. (1396). اولویت بندی مؤلفه های حکمروایی شایسته شهری از دیدگاه فعالان بخش مدیریت شهری (مورد مطالعه، شهر بوکان). جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 7(4)، 88-77.
18. فنی، ز.، روشن، ع. (1396). مکان گزینی ایستگاه های آتشنشانی با رویکرد پدافند غیرعامل مطالعه موردی: شهر بهبهان. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، 26(101)، 92-81.
19. قانونی، ح.، هاشمی، ع.، و کریمی خوزانی، ع. (1401). چهارچوب ارزیابی عملکرد کلانتری ها بر اساس طرح تحول کلانتری و پاسگاه. پژوهش های مدیریت انتظامی (مطالعات مدیریت انتظامی)، 17(1)، 135-177.
20. کیانی، ا.، و صفرزایی، ع. (1392) ، بررسی و ارزیابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی شهر زابل با روش مدل چندمعیاری (با تأکید بر اولویت‌های راهبردهای کاهش مخاطرات شهری). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 92(3)، 142-123.
21. محمدی، ع.ر.، هاشمی معصوم، آ.، و محمدی، چ. (1400). تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات شهری در سطح محلات شهری با رویکرد عدالت فضایی) مطالعه موردی؛ کاربری های تجاری شهر اردبیل، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(63)، 117-99.
22. ملکی، س.، آروین، م.، بذرافکن، ش. (1397). بررسی نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در تحقق شهر تاب آور (مطالعه موردی: شهر اهواز)، دانش شهرسازی، 2(4)، 18-1.
23. موسوی، م.ن.، امیدوارفر، س.، حسین زاده، ر.، و بایرام زاده، ن. (1401). تحلیل عدالت فضایی در توزیع کاربری های خدماتی در مناطق شهری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه-ارومیه). جغرافیا و مطالعات محیطی، 11(43 )، 162-177.
24. نجفی، م.، سید علیپور، س.خ.، و نوایی، ح. (1399) مکان گزینی مراکز انتظامی در نواحی حاشیه نشین (مطالعه موردی: شهر بومهن). فصلنامه علمی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، 1(4)، 1222-1205.
25. نصیری، ا. (1393). چالش های فقر شهری و ضرورت رویکرد راهبردهای اجتماع محور در سکونتگاه های غیر رسمی (مطالعه موردی: محله بی سیم شهر زنجان). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 27، 168-153.
26. نوری، س.، و محمدی، ع.ر. (1396). تعیین عرصه های مناسب مکان گزینی کلانتری ها برای بهبود امنیت فضا مطالعه موردی اردبیل. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، 6(3) (پیاپی 18)، 97-115.
27. نوری، م.، رضایی م.ر.، و یاراحمدی، م. (1400). تحلیل اهمیت – عملکرد شاخص‌های حکمروایی خوب در شهر میراث جهانی یزد. فصلنامه علمی – پژوهشی- برنامه ریزی شهری، 12(46)، 16-1.
28. هاشمی بیستونی، م.ر.، و شمس، م. (1398). تحلیل و ارزیابی شاخص های حکمروایی خوب شهری و تأثیر آن بر متغیر توسعه گردشگری در شهر بیستون. جغرافیایی فضای گردشگری، 9(33)، 35-15.

 

29. Asadzadeh, A., Fekete, A., Khazai, B., Moghadas, M., Esfandiar Zebardast, M. (2023). Capacitating urban governance and planning systems to drive transformative resilience. Sustainable Cities and Society, 96, 1-16
30. Fajle Rabbi, A., Sadia Alam, M., & Meher Nigar, N. (2020). Towards vertical spatial equity of urban facilities: An integration of spatial and aspatial accessibility, Journal of Urban Management, 77-92.
31. Linteloa, D.J.H.te., Gupte, J., McGregorb, A., Lakshmana, R., & Jahanc, F. (2018). Who fails, survives or grows in informal settlements in Bangladeshi cities, Cities, 72(B), 391-402.
32. Rigon, A. (2022). Diversity, justice and slum upgrading: An intersectional approach to urban development. Habitat International, 130, 102691.
33. Song, K., Chen,Y., Duan, Y., & Zheng, (2023). Urban governance: A review of intellectual structure and topic evolution. Urban Governance, 3(3), 169-185.