نظام مرکزمدار نشانه ای در شعر «آزادی» پل آلوار

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقاله 4، دوره 1، شماره 1، اسفند 1397   

نوع مقاله: پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rllf.v0i0.20085

نویسنده

دکتر ابراهیم سلیمی کوچی^*

دانشگاه اصفهان

چکیده

ریفاتر در نظریاتی که در باب خوانش نوع ادبی شعر ارائه می­کند، دو نوع خوانش متباین را از شعر ممکن می­داند: خوانش دریافتی و خوانش پس­کنشانه. مراد او از خوانش دریافتی، خوانشی است که در آن معنای اولیه از منشور دلالت­های رایج زبانی مورد توجه قرار می­گیرد و خوانش پس­کنشانه، خوانشی است که خواننده در آن مجال پیدا می­کند که به سامان­دهی ذهنی تداعی­های معنایی عمیق­تر مبادرت ورزد. در واقع خوانش دریافتی، به دریافت اولیه معنا منتهی می­شود و خوانش پس­کنشانه، کشف دلالت­های پوشیده و ژرف­ساختی متن را به ارمغان می­آورد. مقاله حاضر با انتخاب یکی از مشهورترین اشعار ادبیات معاصر جهان، یعنی شعر «آزادی»، سروده پل الوار، شاعر فرانسوی قرن بیستم، در نظر دارد اولاً تبیینی مبسوط از آنچه خوانش پس­کنشانه شعر نامیده می­شود، ارائه کند؛ ثانیاً؛ با کاربست خوانش پس­کنشانه به شعر «آزادی» پل آلوار، قابلیت‌های تأویل‌پذیری شعر او را مورد بررسی قرار داده و با تکیه بر مفاهیمی نظیر نظام مرکزمدار نشانه­ای، خوانشی بدیع و خلاق از این شعر ارائه کند. در خوانش پس‌کنشانه که از نظرگاه بررسی انباشت‌ها و منظومه‌های توصیفی این شعر صورت می­پذیرد، کشف وجوه نمادین، نمایه‌ای و شمایلی نشانه‌های موجود در شعر «آزادی» امکان‌پذیرتر می­شود. خوانش پس‌کنشانه شعر «آزادی» مؤید این مطلب است که بن‌مایه­های این شعر نظیر «گذشته مشترک»، «تاریخ مشترک» و «طبیعت آشنا» همچون بسیاری از دال‌های دیگر این شعر، رفته رفته آشکاربودن طبیعی و معمول خود را رها کرده و به هیئت نمادهای گسترده و رازناک درآمده­اند. می­توان گفت پل آلوار برای برساختن و انتقال معانی که درنظرداشته، از نظام نشانه‌ها مدد جسته و خواننده‌ای که در سودای درک و فهم عمیق‌تری از شعر اوست، راهی جز رمزگشایی از سلسله انباشت­ها و منظومه توصیفی این شعر ندارد.

کلیدواژه‌ها

پل آلوار؛ شعر «آزادی»؛ نظام مرکزمدار نشانه ای؛ خوانش پس کنشانه؛ ادبیات فرانسه

مراجع

احمدی، بابک. (1372). ساختار و تأویل متن، نشانه‌شناسی و ساختارگرایی. جلد اول. تهران: نشر مرکز.

احمدی، بابک. (1388). از نشانه‌های تصویری تا متن. تهران: نشر مرکز.

آلن، گراهام. (1380). بینامتنیت. تهران: نشر مرکز.

آلن، گراهام. (1385). رولان بارت. ترجمه پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.

بال، میکی و نایتز، ژان ژاک. (1381). «نشانه‌شناسی به مثابۀ نظریه‌ای در باب هنر». زیباشناخت. ترجمه فرزان سجودی. شماره 6.

پاینده، حسین. (1387). «نقد شعر «آی آدم‌ها» سرودۀ نیما یوشیج از منظر نشانه‌شناسی». فصلنامه نامه فرهنگستان. شماره 40. زمستان 1387. صص 95-113.

تودوروف، تزوتان. (1385). نظریۀ ادبیات. ترجمه عاطفه طاهایی. تهران: اختران.

حق‌شناس، علی محمد. (1382). زبان و ادبیات فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته. تهران: آگه.

رامین، علی. (1383). فلسفۀ تحلیلی هنر. تهران: فرهنگستان هنر.

سجودی، فرزان. (1382). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: نشر قصه.

سلدن، رامان. (1387). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.

صفوی، کورش. (1383). از زبان‌شناسی به ادبیات. جلد دوم شعر. تهران: سوره مهر.

کالر، جاناتان. (1372). فردینان دو سوسور. ترجمه کورش صفوی. تهران: هرمس.

کلی، مایکل. (1383). دایرةالمعارف زیبایی‌شناسی. مترجم مشیت علایی و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات هنری/گسترش هنر.

گیرو، پیر. (1380). نشانه‌شناسی. ترجمه محمد نبوی. تهران: انتشارات آگاه.

مکاریک، ایرنا ریما. (1384). دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: نشر آگه.

BARHES Roland. (1964). « Élements de semiologie », Communications no 4, Paris: Seuil.

CONNOR Steven. (2003). ‘‘Structuralism and Post-Structuralism: From the Centre to the Margin’’, Encyclopedia of Literature and Criticism, 2nd ed., Martin Coyle, et al. (eds.). London: Routledge.

ÉLUARD Paul. (1968). Œuvres complètes, Tome 1. Paris: Bibliothèque de la Pleiade.

JAUSS Hans Robert. (1987). Pour une esthetique de la reception, Paris: Gallimard.

KRISTEVA Julia. (1968). « Problème de la structuration du texte », La Nouvelle critique, special issue: Acte du colloque de Cluny, pp. 55-64.

____________. (1969). Semiotike: Recherche pour une semanalyse, Paris: Seuil.

LEFKOVITZ L. H. (1989). "Creating the world: Structuralism and Semiotics" in Contemporary Literary Theory, by G. Douglas Atkins & Laura Morrow, MacMillan.

MARANDA Pierre. (1980). "The Dialectic of Metaphor: An Anthropological Essay on Hermeneutics", The Reader in the Text: Essays on Audience and Interpretation, Susan Suleiman and Inga Crosman (eds.). Princeton: Princeton University Press, pp. 183-204.

RIFFATERRE Michael. (1983). Text Production, 1st ed. New York: Columbia University Press.

RIFFATERRE Michael (1984). Semiotics of Poetry, Bloomington: Indiana University Press.

RIFFATERRE Michael (1999). ‘‘Describing Poetic Structures: Two Approaches to Baudelaire’s ‘Les Chats’ ’’, Literary Theory, A Reader and Guide, Edinburgh: Edinburgh University Press, pp. 146-161.

ROSENBALTT Louise Michelle. (1994). The reader, the text, the poem: the transactional theory of the literary work, Southern Illinois Universities Press.