بررسی اثر الگوهای دورپیوند بر خشکسالیهای فراگیر زمستانة استان سیستان و بلوچستان

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 2، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 4، خرداد 1384   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v3i4.3036

نویسنده

محمود خسروی^*

عضو هیأت علمی گروه جغرافیا- دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

هدف این نوشتار بررسی دلایل نوسانات بارش و شدّت خشکسالیهای زمستانة استان سیستان و بلوچستان در ارتباط با الگوهای دورپیوند نیمکرة شمالی است. در این جهت ابتدا داده‌های اقلیمی ایستگاههای هواشناسی منطقه جمع آوری شد و با استفاده از آنها شاخص استاندارد بارش زمستانه(SPI) محاسبه و با استناد به آن شدّت و گسترة خشکسالیهای شدید زمستانة منطقه تعیین شد.شاخصهای دورپیوند فعّال نیمکرة شمالی در فصل زمستان و همچنین شاخص چند متغیّرة انسو(MEI) با شاخص (SPI) مقایسه گردید. با استفاده از آزمونهای همبستگی و مدلهای رگرسیونی چندمتغیّره گام به گام و عقب‌رو مشخص گردید. این الگوها در مجموع 55 درصد از تغییرات شاخص (SPI) را تبیین می‌نمایند و الگوی اسکاندیناوی که معنی‌دارترین همبستگی را با شاخص(SPI) دارد، به عنوان مؤثرترین الگوی تبیین کننده شدت خشکسالی تعیین شد. در شرایط خشکسالی نیز الگوی آرام شمالی (NP) مؤثرترین الگو شناخته شد.آزمونهای فرض(T، U و ویلکاکسون ) تفاوت بارش طی فازهای مثبت و منفی الگوهای قطبی- اورآسیا(POL)، اسکاندیناوی و حارّه‌ای نیمکرة شمالی(TNH) معنی دار نشان داد. مدلها نشان می‌دهد که با کاهش هر واحد از شاخص‌های قطبی-اورآسیا(POL) و اسکاندیناوی به ترتیب حدود 18 و22 درصد بر شدّت خشکسالی افزوده می‌شود.
ازطریق نقشه‌های ترکیبی و مقاطع طولی وعرضی در برابر ارتفاع جو، الگوهای سینوپتیک حاکم در نیمکرة شمالی همزمان با شرایط ترسالی و خشکسالی شدید بررسی شد. نتایج نشاندهندة تغییر مسیر مشخص در مسیرهای سیکلونی، رودبادها و مراکز فشار همزمان با بروز خشکسالیهای سیستان و بلوچسنان در مقیاس سینوپتیکی نیمکرة شمالی است.
کلمات کلیدی: خشکسالی فراگیر، ارتفاع ژئوپتانسیل، مدل رگرسیونی گام به گام،الگوی اورآسیا، الگوی اسکاندیناوی، شاخص چندمتغیّره انسو، شاخص استاندارد بارش

کلیدواژه‌ها

خشکسالی فراگیر؛ ارتفاع ژئوپتانسیل؛ مدل رگرسیونی گام به گام؛ الگوی اورآسیا؛ الگوی اسکاندیناوی؛ شاخص چندمتغیّره انسو؛ شاخص استاندارد بارش