بررسی فرایند قلمرو سازی کشورهای ساحلی در دریای عمان و محاسبه قلمروهای دریایی

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 4، دوره 1، شماره 1، اردیبهشت 1395، صفحه 113-141   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v1i1.42202

نویسندگان

عمران راستی^* ؛ علی اشرفی

دانشگاه بیرجند

چکیده

دریاها و اقیانوس‌ها بیش از 70 درصد سطح سیاره زمین را شامل می‌شوند؛ بر این اساس در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده‌اند. مهم‌ترین اقدامات رسمی و قانونی برای قاعده‌مند نمودن ادعاهای متعدد و متفاوت کشورهای ساحلی در زمینه ادعای کنترل و مالکیت انحصاری دریای ساحلی و سرزمینی، به قرن بیستم بر می‌گردد. کشورهای ساحلی بر اساس کنوانسیون‌های مهمی چون کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، اقدام به تصویب قوانین مناطق دریایی، تعیین و تحدید مرزهای دریایی و فلات قاره و ... نموده‌اند. در بین دو پهنه آبی جنوب ایران، قلمروسازی و تعیین و تحدید مرزهای دریایی و فلات قاره در خلیج‌فارس بیش از دریای عمان مورد توجه بوده است و حتی پژوهش‌های کمتری نیز در زمینه قلمروسازی در دریای عمان صورت گرفته است. این پژوهش با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از اسناد و قوانین دریایی و تحلیل کارتوگرافیکی، در پی آن است تا با بررسی قوانین مناطق دریایی و فرایند قلمروسازی کشورهای ساحلی در پهنه دریای عمان و ترسیم مرزهای تعیین و تحدید شده بر روی نقشه و استفاده از روش خط میانه در محدوده‌های تعیین حدود نشده، نقشه قلمروهای دریایی کشورهای ساحلی را در دریای عمان ترسیم نموده و مناطق مختلف دریایی هر یک از چهار کشور ساحلی این دریا را محاسبه نماید. نتایج تحلیل کارتوگرافیکی و محاسباتی نشان‌دهنده این است که در دریای عمان که همه محدوده آن بعد از خط مبدأ کشورها در زمره منطقه انحصاری- اقتصادی است، کشورهای ایران و عمان بیشترین قلمروهای دریایی و پاکستان که کمترین ساحل را در دریای عمان دارد، کمترین قلمروهای دریایی را در دریای عمان دارا می‌باشد. همچنین نتایج نشان داد که فرایند قلمروسازی و تحدید حدود مرزها در دریای عمان فرایندی کند بوده است؛ به‌طوری‌که از 14 قطعه مرز دریایی و فلات قاره که باید در پهنه این دریا تعیین و تحدید شوند، تنها 2 قطعه تعیین و تحدید شده است و می‌توان گفت کند بودن این فرایند و توجه کمتر کشورهای ساحلی به مرزبندی در دریای عمان متأثر از برخی عوامل جغرافیایی و اقتصادی و البته تحت‌الشعاع فرایند قلمروسازی خلیج‌فارس بوده است.

کلیدواژه‌ها

دریای عمان؛ مرز دریایی؛ جغرافیای سیاسی دریاها؛ قلمروسازی؛ قلمروهای دریایی؛ خط مبدأ