سنجش رابطۀ دسترسی به امکانات و خدمات شهری، امنیت و بهداشت محله و کیفیت زندگی زنان در شهر تهران (با تأکید بر نیاز‌های ویژۀ زنان منطقۀ 2 تهران)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 4، دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 1، اسفند 1393، صفحه 65-76   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v1i1.23541

نویسندگان

فریبا سیدان؛ اکرم سلطانپور اشتبینی^*

دانشگاه الزهرا، تهران

چکیده

کیفیت زندگی،مفهومی چند‌جانبه و چند‌بعدی است که تنها جنبه‌های مادی زندگی را در بر نگرفته؛ بلکه سنجش واندازه‌گیری آن،درگرودسترسی به عوامل وامکانات مختلف فرهنگی، اجتماعی،اقتصادی ومحیطی است.دراین مقاله،رابطۀ بین کیفیت زندگی زنان و دسترسی به امکانات و خدمات شهری،سطح بهداشت و امنیت محله، با تأکید بر نیاز‌های ویژۀ آن‌ها، موردسنجش قرارگرفته است. این پژوهش، مطالعه‌ای پیمایشی بوده و جامعۀ آماری شامل 383 نفر از زنان متأهل ساکن نواحی نه‌گانۀ شهرداری منطقۀ 2تهران است که با شیوۀ تصادفی نسبتی مطابق انتخاب شده‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی ازروابط معنادار و همبستگی بین دسترسی به امکانات و خدمات شهری و شاخص‌های آن،سطح بهداشت و امنیت محله، با کیفیت زندگی زنان است، همچنین نتایج آزمون تحلیل واریانس، نشان داد با تفاوت ناحیۀ محل سکونت و تفاوت دسترسی به امکانات و خدمات، امنیت و بهداشت موردنیاز، کیفیت زندگی زنان نیز متفاوت می‌شود، همچنین متغیر‌های دسترسی به امکانات و خدمات و امنیت محله، دارای بیشترین قدرت تبیین پراکنش کیفیت زندگی زنان بوده-اند و 39/0 درصد آن را تبیین می‌کنند. ازاین رو، نتایج پژوهش نشان می‌دهد با توجه به حضور وسیع زنان در عرصه‌های عمومی و فضاهای شهری، با در‌نظر‌گرفتن رویکردهای نوینی در برنامه‌ریزی و طراحی و شهر‌سازی نوین، با مقولۀ سازمان‌دهی شهری با برنامه‌ریزی «برای زنان» و «با زنان» و تأمین نیازهای ویژۀ آن‌ها در دسترسی به امنیت، بهداشت، امکانات و خدمات شهری در محله‌ها، موجبات ارتقای کیفیت زندگی زنان فراهم می‌شود.

کلیدواژه‌ها

امکانات و خدمات شهری؛ نیازهای زنان؛ بهداشت؛ امنیت محله؛ کیفیت زندگی

مراجع

1. افشارنیا،اودارستانی فراهانی،م. (1388). فضاهای شهری مناسب زنان.همایش ملی زن و معماری. تهران: آموزشکدۀ فنی‌حرفه‌ای دخترانۀ سما.

2. امیرابراهیمی،م. (1381). شهر در حصار. فصل‌نامۀ معماری و شهرسازی. دورۀ نهم. شمارۀ 64-63: صص 22-11 .

3. امین شکروی،ف والحانی،ف.وکاظم‌نژاد،ا.ووجدانی‌نیا،م. (1388). ارتباط فعالیت‌های جسمی منظم (پیاده‌روی) با کیفیت زندگی زنان. فصل‌نامۀ پایش. 4 (8). صص 407-413.

4. باندز،م. (1390). نظریۀ اجتماعی شهری. ترجمۀ رحمت‌الله صدیق سروستانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

5. بحرینی، ح. (1385). فرآیند طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

6. بمانیان،م.ورفیعیان،م.وضابطیان،ا. (1387). امنیت تردد در فضاهای شهری و سنجش مشارکتی آن‌ها در بخش مرکزی شهر تهران. تحقیقات زنان. 4 (2). صص 39-56.

7. بیات،م. (1390). بررسی کیفیت زندگی زنان در شهر مشهد. مجموعه مقالات سومین نشست اندیشه‌های راهبردی زن و خانواده. جلد دوم. انتشارات دبیرخانۀ نشست اندشیه‌های راهبردی جمهوری اسلامی، تهران. صص 575-588.

8. پاپلی یزدی، م. و رجبی سناجردی، ح. (1389). نظریه‌های شهر و پیرامون آن. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

9. پاکزاد،ج. (1358). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. چاپ اول. تهران: نشرشهیدی.

10. زبردست، ا. و بنی‌عامریان،م. (1388). برررسی ارتباط میان شاخص‌های عینی و ذهنی بعد خدمات عمومی کیفیت زندگی شهری در شهر جدید هشتگرد. نامۀ معماری و شهرسازی. دوفصل‌نامۀ دانشگاه هنر. 3 (2). صص 5-22.

11. شورت،ج. (1390). نظریۀ شهری. ترجمۀ کرامت‌الله زیاری و حافظ مهدی نژاد و فریاد پرهیز. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

12. عابدزاده، م. و تائبی، م. و صابری، ف و سادات، ز. (1388). بررسی کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در زنان یائسۀ شهر کاشان. دو فصل‌نامۀ طب جنوب. 1 (12). صص 81-88..

13. علیخواه، ف و نجیبی ربیعی، م. (1385). زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری. فصل‌نامۀ رفاه اجتماعی. سال پنجم. شمارۀ 22. صص 109-132.

14. غیاثوند، ا. (1388) .تأثیر سرمایۀ اجتماعی کیفیت زندگی ساکنان محله‌های شهر. فصل‌نامۀ مهندس مشاور. 45. صص 22-28.

15. قانون‌ برنامه پنج‌سالۀ‌ چهارم‌ توسعۀ جمهوری ‎اسلامی‌ ایران. (1385-1389). شمارۀ 66911/96 مورخ 16/7/ 1383.

16. کاظمی،م. (1388). رویـکردی تحلیلی به مقولۀ جنسیت و تأثیر آن در کیفیت فـضا (نمونۀ مورد مطالعه: پارک فجر تبریز). فصل‌نامۀ هویت شهر. 47 (3): صص 47-58.

17. کرمان ساروی، ف. منتظری، ع. بیات، م. (1390). مقایسۀ کیفیت زندگی زنان شاغل و خانه‌دار. فصل‌نامۀ پایش. سال 11. شمارۀ اول. صص 111-116.

18. کلمنتس، ک. (1384). به سوی جامعه‌شناسی امنیت. ترجمۀ محمد علی قاسمی. فصل‌نامۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی. 2 (8). صص 281-310.

19. کوکبی،افشین. (1386). معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری. فصل‌نامه هویت شهر. سال اول. شمارۀ اول 1: صص 87-75.

20. لینچ، ک. (1386). تئوری شکل خوب شهر. ترجمۀ حسین بحرینی. تهران: دانشگاه تهران.

21. الماسی فر،ن وانصاری،م. (1389). بررسی امنیت محیطی در پارک‌های منطقه‌ای به عنوان بخشی از فضاهای شهری از دیدگاه زنان بر پایۀ رویکرد cpted. فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی مدیریت شهری. دورۀ 8. شمارۀ25. صص 21-34 .

22. مختاری، م.ونظری،ج.(1389). جامعه‌شناسی کیفیت زندگی. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.

23. معین، م. (1375). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

24. مهدی‌زاده، ج. (1387). در جستجوی شهرهای انسانی‌تر. فصل‌نامۀ تحلیلی- پژوهشی علوم اجتماعی جستارهای شهرسازی. سال 7. شمارۀ 24-25. صص 6-19.

25. نجات، س؛ منتظری، ع؛ هلاکوئی نائینی،ک؛ ومجد،ک و ومجدزاده، ر (1385). استاندارد‌سازی پرسش‌نامۀ کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL-BREF). ترجمۀ و روان‌سنجی گونۀ ایرانی. مجلۀ دانشکدۀ بهداشت و انستیتو پژوهش‌های بهداشتی. 4 (4). صص 1-12.

26. Cott, N. (1986). Roots of bitterness: Documents of the social history of American women. Boston: Northeastern University Press.

27. Coutard, O. (2000). Quality of Life in the Paris Area and New Challenges to the Regional Transport policy. Second international conference on quality of life in cities (ICQOLC 2000) (Singapour, 8–10 March, 2000).

28. Dunning, H., Williams, A., Abonyi, S., & Crooks, V. (2008). A mixed method approach to quality of life research: a case study approach. Social indicators research. Springer, 85(1), 145-158.

29. Fadda, G., & Jron, P. (1999). Quality of life and gender: a methodology for urban research. Environment and Urbanization, 11 (2), 261-270.

30. Frye, V., Putnam, S. O., & Campo, P. (2007). Viewpoint whither gender in urban health. Elsevier, 14(3), 616-622.

31. Gardner, C. B. (1995). Passing by: Gender and public harassment. Los Angeles: University of California Press.

32. Hanson, S., & Pratt, G. (1995). Gender, work and space. New York and London: Routledge.

33. King, C. R., & Hinds, P. S. (2003). Quality of life: From nursing and patient perspectives: theory, research, practice. Sudbury, Mass: Jones and Bartlett Publishers.

34. Koskela, H. (1997). Bold Walk and Breaking. Women's spatial confidence versus fear of violence. Gender, place and culture, 4(3), 301-319.

35. Koskela, H., Pain, R. (1999). Revisiting fear and place: omen's fear of attack and the built environment. Geoforum, 31(2), 301-319.

36. Lotfi, S., & Koohsari, M. J. (2009). Analyzing accessibility dimension of urban quality of life: Where urban designers face duality between subjective and objective reading of place. Social Indicators Research, 94(3), 417-435.

37. Montazeri, A., Goshtasebi, A., Vahdaninia, M., & Gandek, N. B. (2005). The short form of health survey (SF-36). Translated and validated in Iranian. Quality of life research, 14(13), 875-882.

38. Mtani, A., & Lubuva, J. (2004). Urban space and security: A case of the dares salaam, safety audits for women. Dar es Salaam, Tanzana, 10(1), 13-17.

39. Olive, J., Huxley, P., Bridges, K., & Mohammad, H. (1996). Quality of life and mental health services. London: Routledge.

40. Quality Of Life in Twelve of New Zealand’s Cities. (2007). Accessible at: www.bigcities.govt.nz. Short, J. (2011). Urban theory (K. Ziyari, H. Mahdinejad, & F. Parhiz). Tehran: Tehran University.

41. The fourth five-year develop

42. pment plan of the Islamic Republic of Iran. (2006-2010). No. 96.66911 dated 16/7/2004.

43. Valentine, G. (1992). Images of danger: Women's sources of information about the spatial distribution of male violence. Area, 24, 22-29.

44. Quality of life Group. (1996). WHOQOL-BREF introduction. Administration and scoring, field trial version. World Health Organization, Geneva.

45. Zebardast, E. (2008). The housing quality of life and life satisfaction in the spontaneous settlement of Tehran metropolitan Fring .Social Indicators Research, 90(