مطالعه و معرفی ماکروفسیلهای گیاهی توآرسین ـ باژوسین منطقة گراخک ـ شاندیز، شمال خاور ایران

رخساره‌های رسوبی

مقاله 5، دوره 2، شماره 2، اسفند 1388   

نوع مقاله: بدون عنوان

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v2i2.2393

نویسندگان

جواد سعادت نژاد^{* 1}؛ عباس قادری²؛ ناصر نعیمی قصابیان³

¹شرکت ملی نفت ایران (مدیریت اکتشاف)

²دانشگاه فردوسی مشهد

³مدیریت زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

چکیده

به منظور تعیین سن ردیف رسوبات آواری نهشته شده بر روی سنگهای دگرگونی موسوم به فیلیت مشهد در نقشۀ زمین شناسی چهارگوش 1:25000 شاندیز تعدادی از ماکروفسیلهای گیاهی جمع ­آوری گردید. در این میان 22 جنس و 39 گونه ماکروفسیل‌ گیاهی مطالعه، شناسایی و معرفی گردیده که شامل دم‌اسبیان، سرخسهای حقیقی، سرخسهای دانه‌دار و بازدانگان شامل سیکادها، ژینکوها و مخروطیان می‌باشند. همچنین تعداد هفت جنس از قبیل Carpolithes، Cycadocarpidium، Pachypteris، Phoenicopsis، Pseudoctenis، Ptilophyllum و Sphenarion و تعداد پنج گونه شامل Dictyophyllum nervulosum، Ginkgoites baieraformis، Neocalamites ishpushtensis، Nilssonia ingens و Nilssonia undulata برای نخستین ‌بار از زون بینالود گزارش می‌شوند. رسوبات آواری دوران دوم در این نقشه شامل 4 بخش (از پایین به بالا) طبقات کنگلومرایی Jc1 (بدون فسیل گیاهی)، طبقات کنگلومرایی Jc2 ، افق شیلی ـ ماسه سنگی sh.s و طبقات کنگلومرایی Jc3 می­باشند. بر مبنای ارزش چینه شناسی و تجمع دو جنس Coniopteris و Phoenicopsis در طبقات کنگلومرایی Jc2 و موقعیت چینه شناسی این طبقات و حضور گونه­ هایی از قبیل Cladophlebis denticulate، Dictyophyllum nervulosum، Ginkgoites baieraformis، Ginkgoites cordilobata، Klukia exilis، Nilssonia feriziensis و Nilssonia ingens در افق شیلی ـ ماسه سنگی sh.s، سن انتهای لیاس پسین (توآرسین) ـ دوگر پیشین (آالنین)  برای مجموع طبقات Jc2 و sh.s و با توجه به حضور گونه‌های شاخص یافت شده از افق کنگلومرایی Jc3 از قبیل Cladophlebis cf. feriziensis، Cladophlebis denticulata، Coniopteris hymenophylloides، Klukia exilis، Neocalamites ishpushtensis و Sagenopteris cf. iranica و حضور فراوان سه جنس Coniopteris، Klukia و Phoenicopsis در کنار یکدیگر و قرارگیری آن بر روی افق sh.s، سن دوگر پیشین (آالنین ـ باژوسین)  برای این طبقات پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ماکروفسیل گیاهی؛ لیاس پسین (توآرسین) ـ دوگر پیشین (آالنین ـ باژوسین)؛ گراخک ـ شاندیز؛ بینالود؛ ایران

مراجع

ابوطالبی، ع.، 1382. بررسی چینه سنگی رسوبات ژوراسیک زیرین ـ میانی منطقة شمال غرب مشهد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدة علوم پایه، گروه زمین شناسی، 125 ص.

آقانباتی، ع.، 1365. نقشة زمین‌شناسی چهارگوش 1:250000 مشهد. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

پورلطیفی، ع.، 1380. نقشة زمین‌شناسی چهارگوش 1:100000 طرقبه. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

ترشیزیان، ه.، 1380. نقشة زمین‌شناسی چهارگوش 1:100000 چناران. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

درویش زاده، ع.، 1370. زمین شناسی ایران. نشر دانش امروز، 901 ص.

خاتونی، م.، 1379. بررسی فلور و چینه شناسی سازند شمشک در شاندیز (شمال غرب مشهد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 222ص.

قائمی، ف.، 1378. نقشة زمین‌شناسی چهارگوش 1:100000 نیشابور. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

قائمی، ف.، طاهری، ج.، 1375. نقشة زمین شناسی چهارگوش 1:100000 مشهد، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

نبوی، م.ح.، 1355. دیباچه‌ای بر زمین شناسی ایران. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 109 ص.

نعیمی قصابیان، ن.، 1386. نقشة زمین شناسی چهارگوش 1:25000 شاندیز. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور

(زیر چاپ).

واسیلیف، ا. و.، 1363. فسیلهای مزوزوئیک مناطق ذغال‌دار ایران. جلد اول، قسمت دوم، آلبوم عکسها و اشکال فسیلهای گیاهی. ترجمه: مهدیان، ج.، شرکت ملی فولاد ایران، 97 صفحه، 47 آلبوم.

واعظ جوادی، ف.، پور لطیفی، ع.، 1381. زمین‌شناسی و سن فیلیتهای مشهد در گسترة دیزباد بالا در کوههای بینالود. فصلنامة علوم زمین، 44-43: 87-80.

واعظ جوادی، ف.، پور لطیفی، ع.، 1383. معرفی چند ماکروفسیل گیاهی از گلمکان، شمال خاور ایران. فصلنامة علوم زمین، 52-51: 107-98.

Alavi, M., 1991. Sedimentary and structural characteristics of the Paleo-Tethys remnants in northeastern Iran. Geol. Soc. America Bulletin, 103: 983-992.

Alavi, M., & Barale, G., 1970. Eَ tude preliminaire de la flore de la formation de Shemshak dans la region de Djam. Bulletin de la Societe Linneon de Lyon, 39(8): 241-252.

Barnard, P.D.W., 1967. Flora of the Shemshak Formation. Part 2: Liassic Plants from Shemshak and Ashtar. Riv. Ital. Paleont., 73(2): 539-589.

Bose, M.N., & Manum, S.B., 1990. Mesozoic conifer leaves with Sciadopitys-like stomatal distribution. A re-evaluation based on fossils from Spitsbergen, Greenland and Baffin Island. Norsk Polarinstittut Skrifter, 192: 1-81.

Boureau, E., Furon, R., & Rosset, L.F., 1950. Contribution a l’etude des flores Jurassiques d’Asie. Memoires du Museum National d’Histoire Naturell, 30(2): 207-242.

Bower, F.O., 1908. The origin of a land flora. Macmillan, London, xi+727 pp.

Braun, C.F.W., 1843. Beitrage zur Urgeschichte der Pflanzen. In: Munster, G., Graf zu, Beitrage zur Petrefacten-Kunde 6: 1-46, pls. 9-13. Bayreuth.

Brongniart, A., 1825. Observations sur les vegetaux fossils renfermes dans les Gres de Hoer en Scanie. Ann. Sci. nat., Paris, 4: 200-219.

Brongniart, A., 1828-1838. Histoire des Vegetaux fossiles, ou Recherches botaniques et geologiques sur les Vegetaux renfermes dans les divers couches du globe. Paris. 488 pp.

Brongniart, A., 1849- Tableau des genres de vegetaux fossiles consideres sous le point de vue de leur classification botanique et de leur distribution geologique. Paris. 127 pp.

Cleal, C.J., in Benton, M. J., 1993- The Fossil Record. Part: Plants., 779-808, London.

Cleal, C.J., & Rees, P.M., 2003. The Middle Jurassic flora from Stonesfield, Oxfordshire, UK. Palaeontology, 46(4): 739-801.

Cleal, C.J., & Rees, P.M., 2004. Lower Jurassic floras from Hope Bay and Botany Bay, Antarctica. Special papers in Palaeontology, 72: 5-90.

Corsin, P., & Stampfli, G., 1977. La Formation de Shemshak dans lَ Alborz oriental (Iran), Flore, Stratigraphie, Paleogeographie. Geobios, 10(4): 509-571.

Eichwald, E.D., 1865. Lethea Rossica ou Paleontologie de la Russie, II, Periode moyenne (Partie fossiles vegetaux): 1-71; Stuttgart.

Fakhr, M.S., 1975. Contribution a letude de la flore rheto-liassique de la formation de Shemshak de l Elburz (Iran). These, Uni. Piere et Marie Curie Paris VI; Pulbication du Laboratoirede Paleobotanique de lUniversite Paris VI, no. 2; 421 pp., 51 pls.

Florin, R., 1936. Die fossilen Ginkgophyten von Franz-Joseph-Land nebst Erorterungen uber vermeintliche Cordaitales mesozoischen Alters. 1. Spezieller Teil. 2. Allgemeiner Teil., Plaeontographica Abt. B, 81, 3-6: 71-173; 82, 1-4: 1-72; Stuttgart.

Halle, T. G., 1908. Zur Kenntnis der mesozoischen Equisetales Schwedens. K. svenska Vetensk Akad, Handl., Stochholm, 43: 1-56, 1-9 pls.

Harris, T.M., 1932. The fossil flora of Scoresby Sound East Greenland, Part 2: Description of seed plants incertae sedis together with a discussion of certain Cycadophyta cuticule. Meddelelser om Gronland, 85(3): 1-112.

Harris, T.M., 1961. The Yorkshire Jurassic flora, I. Thallophyta & Pteridophyta. Brit. Mus. Nat. Hist., London, 212 pp.

Harris, T.M., 1964. The Yorkshire Jurassic flora, II. Caytoniales, Cycadales & Pteridosperms. Brit. Mus. Nat. Hist., London, 191 pp.

Harris, T.M., 1969. The Yorkshire Jurassic flora, II. Bennettitales. Brit. Mus. Nat. Hist., London, 186 pp., 7 pls.;

Harris, T.M., Miller, J., & Millington, W., 1974. The Yorkshire Jurassic flora, IV. Ginkgoales & Czekanowskiales. Brit. Mus. Nat. Hist. London, 150 pp.

Heer, O., 1876. Beitrage zur Jura-Flora Ostsibiriens und des Amurlandes. Mem. Acad. Imp. Sci. St-Petersb. (7) 22: 1-122. (Flora Fossils arctica, 4, (2). Zurich).

Heer, O., 1878. Beitrage zur Fossilen Flora Sibiriens und des Amurlandes. Mem. Acad. Imp. Sci. St-Petersb. (7) 25, 6: 1-58.

Jacob, K., & Shukla, B.N., 1955. Jurassic plant from the Saighan series of northern Afghanestan and their palaeolclimatological palaeogeographical significance. Mem. Geol. Sur. India, Palaeon. Indica, New Ser., 33(2): 1-64.

Kilpper, K., 1964. Uber eine Rat-Lias Flora aus dem nordlichen Abfall des Alburz Gebriges in Nord Iran, I: Bryophyta – Pteridophyta. Palaeont. B., Stuttgart, 114(1-3), 1-78.

Kilpper, K., 1971. Uber eine Rat-Lias Flora aus dem nordlichen Abfall des Alburz Gebriges in Nord Iran, II: Ginkgophyten – Belaubungen. Palaeont. B., Stuttgart, 133: 89-102.

Krasser, F., 1891. Uber die fossile Flora der rhatischen persiens. Sits. ber. Acad. Wiss. Math. Naturw. KL., Wien, 100(1): 413-432.

Lindley, J., & Hutton, W., 1831-37. The fossil flora of Great Britain; or, figures and descriptions of the vegetable remains found in a fossil state in this country.

1 (1831-33), li + 223 pp., pls. 1-79. 2 (1833-35), xxviii + 208 pp., pls. 80-156.

3 (1835-37), 208 pp., pls. 157-230. London.

Macleod, S.E., & Hills, L.V., 1991. Late Jurassic to Early Cretaceous (Tithonian to pre-Albian) plant megafossil, Northern Bowser Basin. Rev. Palaeobot. Palynol., 70(1/2): 9-45.

Macleod, S.E., & Hills, L.V., 1991. Worldwide stratigraphy distribution of selected Jurassic-Cretaceus plant macrofossils and their significance to the northern Bowser, British Columbia, Canada. Rev. Palaeobot. Palynol., 70: 47-65.

Morris, J., in Grant, C. W., 1840- Memoir to Illustrate a Geological Map of Cutch, Trans. Geol. Soc. London (B), 5: 289-330.

Nathorst, A.G., 1876. Bidrag till Sveriges fossila Flora. II – Svenska Vetensk Akad. Handl., Stockholm, 14, 3: 1-82, pl. 1-16.

Nathorst, A.G., 1879. Om floran Skanes kolforande Bildningar. O. Floran vid Bjuf. Andra Haftet, Sver. Geol. Unders. S. C., 33: 55-82.

Nathorst, A.G., 1886. Om floran I Skannes kolforande bildningar. I. Floran vid Bjuf. – Sverig. Geol. Unders., S. C., 85: 95-131; Stockholm.

Oishi, S., 1940. The Mesozoic Floras of Japan, J. Fac. Sci. Hokkaido Univ., Sapporo, ser. 4 (Geol. & Min.), 5(2-4): 123-480.

Phillips, J., 1829. Illustrations of the geology of Yorkshire, or a description of the strata and organic remains of the Yorkshire Coast. xvi + 192 pp., York.

Presl, K. in Sternberg, C.von, 1838- Versuch einer geognostisch-botanischen Darstellung der Flora der Vorwelt. – 200 S.; Prag.

Raciborski, M., 1890. Uber die Osmundaceen und Schizaeceen der Juraformationen. Botanik Jourbuch, 13: 1-9.

Rees, P.M., 1993. Caytoniales in Early Jurassic floras from Antarctica. Geobios, 26: 33-42.

Sadovnikov, G., 1976. The Mesozoic flora of Alborz and Central Iran and its stratigraphic importance, Nat. Polad Co., Iran, 118 pp.

Schenk, A., 1887. Fossile Pflanzen aus der Alburs-Kette., Biblioth. Bot., 6: 12 S.; Stuttgart.

Schimper, W.P., 1869-74. Traite de Paleontologie Vegetale. – 1. 738 S. (1869), 2. 966 S. (1870-72), 3. 896 S. (1874), Atlas (1874); Paris.

Schlothem, E.F. von, 1820- Die Petrefactenkunde auf ihrem jetzigen Standpunkte durch die Beschreibung seiner Sammlung versteinerter und fossiler Uberreste des Their-und Pflanzenreichs der Vordwelt erlautert. Lxii + 437 pp., Atlas 29 pls. Gotha.

Schweitzer, H.J., & Kirchner, M., 1995. Die rhato-jurassischen Floren des Iran und Afghanis-tans. 8. Ginkgophyta. Palaeont., B., 237(1-3): 1-58.

Schweitzer, H.J. & Kirchner, M., 1996. Die rhato-jurassischen Floren des Iran und Afghanis-tans. 9. Coniferophyta. Palaeont., B., 238(4-6): 77-139.

Schweitzer, H.J. & Kirchner, M., 1998. Die rhato-jurassischen Floren des Iran und Afghanis-tans. 11. Cycadophyta I. Cycadales. Palaeont., B., 248(1-3): 1-85.

Schweitzer, H.J., & Kirchner, M., 2003. Die rhato-jurassischen Floren des Iran und Afghanis-tans. 13. Cycadophyta. III. Bennettitales. Palaeont., B., 264(1-6): 1-166.

Schweitzer, H.J., Kirchner, M., & van Konijnenburg-van Citteret, J.H.A., 2000. The Rhaeto-Jurassic flora of Iran and Afghanistans. 12. Cycadophyta. II. Nilssoniales. Palaeont., B., 254(1-3): 1-63.

Schweitzer, H.J., van Konijnenburg-van Citteret, J.H.A., & van der Burgh, J., 1997. The Rhaeto-Jurassic flora of Iran and Afghanistans. 10. Bryophyta, Lycophyta, Sphenophyta, Pterophyta-Eusporangiatae and Protoleptosporangiatae. Palaeont., B., 243(4-6): 103-192.

Seward, A.C., 1900. The Jurassic flora. I. The Yorkshire Coast. Catalogue of the Mesozoic plants in the Department of Geology, Brit. Mus. Nat. Hist.: 3. xii + 341 pp, 21 pls.; London.

Seward, A.C., 1911. The Jurassic flora of Sutherland. Trans. Roy. Soc. Edinb., 47: 643-709.

Seward, A.C. & Dale, E., 1901. On the structure and affinities of Dipteris, with notes on the geological history of the Dipteridinae. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series B, 194: 487-513.

Smiley, C.J., 1969. Cretaceous Floras of Chandler - Colville Region, Alaska: Stratigraphy and Preliminary Floristics. AAPG Bulletin, 53(3): 482-502.

Sternberg, C. von, 1825. Versuch einer geognostisch-botanischen Darstellung der Flora der Voewelt. Leipzig & Prag. 42 pp.

Stocklin, J., 1974. Northern Iran: Alborz Mountain, Mesozoic - Cenozoic orogenic Belt, data for orogenic studies. Geol. Soc. London, Sp. Pub. 4: 213 – 234.

Thomas, H.H., 1925. The Caytoniales, a new group of angiospermous plants from the Jurassic rocks of Yorkshire. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, B, 213: 299-363.

Vaez-Javadi, F., 2002. Plant Macrofosils from Shemshak Formationin Iva, Central Alborz. Proceeding of 6th Symposium of Geo. Soc. Iran. P. 666-668.(in Persian).

Vaez-Javadi, F., & Ghavidel-Syooki, M., 2002. Plant megafossil remains from Shemshak Formation of Jajarm area, NE Alborz, Iran. Palaeobotanist, 51: 57-72.

Vaez-Javadi, F., & Mirzaei-Ataabadi, M., 2006. Jurassic plant macrofossils from the Hojedk Formation, Kerman area, East-Central Iran. Alcheringa: 30: 63-96.

Watson, J., Lydon, S.J., & Harrison, N.A., 2001. A revision of the English Wealden Flora, III: Czekanowskiales, Ginkgoales & allied Coniferales., Bull. Nat. Hist. Mus. Lond. (Geol.) 57(1): 29-82.

Watson, J., & Sincock, C.A., 1992. Bennettitales of the English Wealden. Monograph of the Palaeontographical Soc. Lond.: 228 S.; (Publ. Nr.588, part of Vol. 145 for 1991).

Zeiller, R., 1905. Sur les plantes rhetiennes de la Perse recueillies par M. J. de Morgan., Bull. Soc. Geol. Fr.; 4. Ser., 5: 190-197; Paris.