آسیب شناسی ژئوپلیتیکی تقسیمات کشوری ایران از منظر آمایش سرزمین

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 5، دوره 1، شماره 3، آبان 1395، صفحه 155-186   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v3i3.59052

نویسندگان

مصطفی رشیدی¹؛ عباس علی پور^{* 2}؛ روح اله حسین وند شکری¹؛ مصطفی سعیدزاده¹

¹دانشگاه تهران

²دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

تقسیمات سیاسی فضای یک کشور به‌مثابۀ قالب سیاسی و مدیریتی فضای ملی است. در واقع تقسیمات فضای ملی جایگاه هر بخش از پهنۀ سرزمینی را در ساختار فضایی کشور مشخص می کند. لذا تقسیمات کشوری باید براساس اصول و چهارچوب ها و واقعیت های جغرافیایی جهت کارآمدی هر چه بهتر تنظیم گردد و یک الگوی راهبردی جغرافیایی براساس قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها را به دست دهد. این توجه به منطق جغرافیایی در ترسیم مرزهای سیاسی درون سرزمینی، برگرفته از نگاه سازماندهی و آمایش سرزمین در سطح فضای ملی، منطقه ای و محلی است. ازاین‌رو در مقاله حاضر سعی بر آن است تا به آسیب شناسی ژئوپلیتیکی تقسیمات کشوری در ایران براساس منطق و واقعیت های جغرافیایی و در واقع با رویکرد سازماندهی و آمایش-سرزمین پرداخته شود. سؤال اساسی این پژوهش این است که: از منظر جغرافیا و آمایش سرزمین، تقسیمات کشوری ایران دچار چه ضعف هایی است؟ پیامدها و آسیب های ژئوپلیتیکی آن در فضای سرزمینی کشور چگونه است؟ در بخش یافته های تحقیق نگارندگان به مسئله عدم انطباق تقسیمات کشوری فعلی ایران بر نواحی جغرافیایی (طبیعی و انسانی) و نیز عدم توجه به مؤلفه‌های شکلی در سازماندهی سیاسی فضا و تقسیمات کشوری از جمله عوامل شکل و وسعت و استقرار نامتوازن مراکز استان ها پرداخته و چنین نتیجه گیری نموده اند که این آسیب ها به طور مستقیم بر توسعه، امنیت و توازن فضایی در کشور اثر منفی می گذارد. لازم به ذکر است که این مقاله از نوع تحقیقات کاربردی است و به شیوه ای تحلیلی-توصیفی نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

آسیب شناسی؛ تقسیمات کشوری؛ آمایش سرزمین؛ ژئوپلیتیک؛ ایران

مراجع

1. Afzali, Rasul., Rashidi, Mostafa., & Mottaghi, Afshin. (2012). Dominant Geopolitical Structure Analyses on Mutual Relationships of Iran and Azerbaijan Republic from the 1991- 2010 with Constructivism Geography Approach, Human Geography Researches Quarterly, (80), 1-19. [In Persian]

2. Ahmadipour, Zahra., & Mirzaeitabar. Meysam (2011). Place Feeling Role in the Political Organization of Space, Environmental Planning Quarterly, Vol.4 (12), 47-62. [In Persian]

3. Ahmadipour, Zahra., Mirshekaran, Yahya., & Hourcade, Bernard. (2014). Political Organization of Space in Extensive Structures, Geopolitics Quarterly, 10 (3), 176-199. [In Persian]

4. Alijani, Bohloul. (1998). What is Geography and Geographers who?, Journal of Teaching Geography, 47. [In Persian]

5. Cetiran Consulting Engineers. (1977-1978). The Studies of Iranian Basic Plan of Land Use, The Study of Long-Term Strategy of Land Use plan, Under the supervision of Iranian Kingdom Organization for Planning and Budget, Tehran: Center for Planning and Land Use. [In Persian]

6. Database of State laws and Regulations: http:/ /www.dastour.ir /Brows/? lid=24595.

7. Gholami, Bahador., Ahmadi, Seyedabas., & Khaledi, Hossein. (2015). Political Organization of Space and Challenges in The Area of Iran (Case Study: Ilam and West Azerbaijan, Modares Journal of Spatial Planning Quarterly, 19 (2), 89-120. [In Persian]

8. Hafeznia, Mohammadreza., Ghasri, Mohammad., Ahmadi, Hamid., & Hosseini, Hossein. (2006). Ethnicity and Political Organization of Space: (Case: West and North West of Iran), Geopolitics Quarterly, 2, 5-23. [In Persian]

9. Hataminejad, Hossein., Hosseini, Seyedmohammad., & Hosseini, Seyedali. (2010). The Status and Role of Geography in Spatial Planning, Journal of Teaching Geography, 25 (1), 46-51. [In Persian]

10. Hosseini, Seyedhadi., & Sediqi, Abolfazl. (2015). The spatial Planning Analysis of Mashhad Therapeutical Spaces with Passive Defense Approach, Spatial Planning Quarterly, 6 (2), 335-361. [In Persian]

11. http://alihme.wikispaces.com/file/view/divisions.pdf

12. Iran Meteorological Organization. (2011). Meteorological Characteristics of Provinces, Tehran: Department of Provinces Meteorology, Country Meteorological Organization, Ministry of Roads and Urban Development. [In Persian]

13. Iranian Wiki Cultural Atlas. (2012). Human and Natural Geography of Provinces, Qom: Management System and the Islamic Propaganda of Deputy of Culture and Propaganda, The Islamic Propaganda Bureau of Qom Seminary. [In Persian]

14. Islamic Parliament Research Center. (No Date). Constitutional constitution, Available at: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/133414. [In Persian]

15. Islamic Revolution Documents Center. (FirstPub:1937- Republishing 2011). Iran Map 76 Years Ago Date of Retrieving: 2014/06/21, Available at: http:/ /www.irdc.ir/ fa/ content/16757/default.aspx. [In Persian]

16. Karimipour, Yadollah. (2002). Introduction to Iran Administrative Divisions, Vol. 1, Tehran: Iranian Association of Geography.

17. Kavianirad, Morad., Azarkhah, Yadollah., & Sheykhiani, Abdolmahdi. (2016). Explaining the Effects of Geographical Scale on Formation of the Phenomenon of Regionalism in South East Iran, Political Geography Quarterly, 1 (1), 1-25. [In Persian]

18. Mottaghi, Afshin., & Rashidi, Mostafa. (2015). Geography, Constructivism and Constructivist Explanation of Geopolitics Introduction to Constructivist Geopolitics Approach, Geography and Development Iranian Journal, 39, 107-126. [In Persian]

19. Muir, Richard. (1997). Political Geography: A New Introduction, London: Macmillan.

20. Pishgahifard, Z., Rashidi, Mostafa., Shabanifard, M., & Abdollahpour, M.R (2010). Geopolitical Constructs Understanding and Survey with Constructivism Geography Approach Case Study: IRI and Its Confronting Challenges in Central Asia, Journal of Social Sciences, Vol. 6, No. 3, PP.459-467.

21. Pourmousavi, Seyedmousa., Mirzadeh Kouhshahi, Mehdi., Rahnama Gharakhanbaglou, Jahanbakhsh. (2008). The Political Organization of Space and Cultural and Functional Areas in Iran, Geopolitics Quarterly, 4 (3), 75-101. [In Persian]

22. Rahnemaei, Mohamadtaghi. (1993). The Iran’s Environmental Potentials, Tehran: Center for Urban Studies and Architecture of Iran. [In Persian]

23. Rashidi, Mostafa. (2014). The Geopolitical Pathology of Planning in the Iranian Territorial Space With Spatial Planning Approach and Providing Strategic Model, Doctoral Dissertation in Political Geography, Tehran: Geography Faculty, University of Tehran. [In Persian]

24. Sarvar, Rahim. (2005). Applied Geography and Spatial Planning, Tehran: SAMT Publications. [In Persian]

25. Shakouhi, Hossein. (2003). New Thoughts in Philosophy of Geography, Vol. 1, Tehran: Gitashenasi Publications. [In Persian]

26. Short, John.R. (1982). An Introduction to Political Geography, London: Routledge & Kegan Paul.

27. Statistical Yearbook of the Provinces. (2011-2012). Ministry of Interior, Planning Deputy of Provincial Governments, Bureau of Statistics, Information & GIS.

28. Tajik, Mohammadreza. (2002). An Introduction to Strategies of The Islamic Republic of Iran's National Security, Vol.1, Approaches and Strategies, Tehran: The Culture of Dialogue Publications.

29. Taylor, Alastair. (1975). A System Approach to the Political Organization of Space, Social Science Information, University of Alberta, Published by Sage Pub.14.7.

30. The Management and Planning Organization of Iran. (2014). The Iran’s Sixth Development Plan, The Documentations of Sixth Economic, Social and Cultural plan, Tehran: Management and Planning Organization of The Presidential Administration. [In Persian]