ارزیابی و مکان‌یابی کاربری پارک‌های شهری منطقۀ 9 شهرداری مشهد با استفاده از تحلیل شبکه (Network Analysis)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 2، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 3، اسفند 1394، صفحه 1-14   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v2i2.21202

نویسندگان

محمّد اجزاء شکوهی؛ فرزانه رزّاقیان^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف این مقاله شناسایی معیارهای مؤثر در مکان‌یابی پارک‌های منطقۀ 9 شهرداری مشهد در سه مقیاس همسایگی، محلی و ناحیه‌ای با تأکید بر اصول الگوی تخصیص کمینة فاصله، و در نهایت بررسی پتانسیل منطقه به‌لحاظ ساخت این نوع پارک‌هاست؛ لذا با استفاده از روش اسنادی و میدانی، پس از بررسی کمبودها و تحلیل وضعیت فعلی منطقه، شش معیار برای بررسی محدوده‌های مناسب جهت احداث پارک انتخاب شده است که عبارت‌اند از: مراکز ثقل جمعیتی، فاصله از مراکز آموزشی، فاصله از مراکز فرهنگی، دسترسی به شبکه‌های ارتباطی، فاصله از پارک‌های موجود و دسترسی به زمین‌های مستعد. همچنین از سیستم اطلاعات جغرافیایی به‌عنوان ابزار تلفیق، تحلیل و نمایش داده‌های مکانی در فرایند مکان‌یابی، استفاده و فضاهایی که نیازمند برنامه‌ریزی بوده، مشخص شده است. نتایج نشان می‌دهد که سرانۀ پارک‌های منطقه برابر 3/1 متر مربع بوده و برای رسیدن به استاندارد پیشنهادی طرح جامع (62/2 متر مربع)، بایستی حدود 8/52 هکتار به مساحت پارک‌های منطقه افزوده شود. بنابراین جهت رفع کمبود منطقه با استفاده از تحلیل شبکه در محیط GIS، حدود 61 هکتار از اراضی بایر در دو اولویت اول و دوم، مناسب جهت احداث پارک پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

الگوی تخصیص کمینة فاصله؛ کاربری پارک‌ها؛ مکان‌یابی؛ منطقۀ 9؛ GIS

مراجع

1. احمدیه، م. (1385). شهر، فضای سبز، زیبایی. فصلنامة جستارهای شهرسازی، 5(17و18)، 86-93

2. اکبرپور سراسکانرود، م.، و نوروزی، م. (1388). ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز منطقۀ 9 شهرداری تهران. نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 11(14)، 75-103

3. اعتماد، گ.، بهزادفر، م.، و صالحی‌میلانی، س. (1387). مکان‌ها و مکان‌سازی، استانداردهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری. تهران: انتشارات جامعه مهندسان مشاور ایران

4. امیری‌فرد، ح. (1371). اثر پوشش چمن و مصالح ساختمانی بر تغییرات دمای محیط (میکروکلیمات) در مناطق گرمسیر. مجموعة مقالات سمینار فضای سبز، تهران: انتشارات سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران

5. بهرام‌سلطانی، ک. (1387). مجموعة مباحث و روش‌های شهرسازی، محیط زیست، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران

6. خلیل‌نژاد، م. (1384)، دین و نظام طبیعت. ماهنامۀ پیام سبز، سال چهارم، شماره 31: 58-65

7. رحمانی، م. ج. (1382). بررسی روند تصمیم‌گیری در مکان‌یابی پارک‌ها و فضای سبز عمومی و تأثیر آن بر ایمنی آن‌ها. مجلۀ سبزینۀ شرق، 3(6)، 12-17

8. رضویان، م.ت. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، تهران: انتشارات منشی

9. رزاقیان، ف. (1389). نقش آمایش شهری در هویت‌یابی فضایی-کالبدی محور بلوار پیروزی مشهد پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بین المللی چابهار

10. رزاقیان، ف.، رهنما، م. ر.، توانگر، م.، و آقاجانی، ح. (1391). تحلیل اکولوژیکی پارک‌های شهری، مطالعه موردی: شهر مشهد. مجلۀ محیط‌شناسی دانشگاه تهران،سال 38، شماره4 ، زمستان: 155-168

11. رهنما، م. ر.، رزاقیان، ف.، و آقاجانی، ح. (1391). پژوهشی پیرامون امکان‌سنجی ایجاد و مدیریت پایگاه داده‌های مکانی شهرداری منطقۀ نُه مشهد (طرح پژوهشی). گروه برنامه‌ریزی شهری، جهاد دانشگاهی مشهد

12. رهنما، م.ر.، رزاقیان، ف.، توانگر، م.، و آقاجانی، ح. (1388). تحقیقی پیرامون اکوپارک‌های شهری، (طرح پژوهشی). گروه برنامه ریزی شهری، جهاد دانشگاهی مشهد

13. زیاری، ک. ا. (1390). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری،تهران: انتشارات دانشگاه تهران

14. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1380). ضوابط طراحی فضای سبز شهری، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

15. سعیدنیا، الف. (1383). کتاب سبز شهرداری‌ها. جلد 9، فضای سبز شهری،تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور

16. سعیدنیا، الف.، (1383)، کتاب سبز شهرداری‌ها، جلد 12، طراحی فضاها و مبلمان شهری، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور

17. شهرداری مشهد. (1390). سالنامه آماری شهر مشهد، مشهد: انتشارات معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ شهرداری مشهد

18. شهرداری مشهد. (1390). معاونت محیط زیست و خدمات شهری شهرداری مشهد، مشهد، انتشارات شهرداری مشهد

19. علی‌محمدی، ع.، و الماس‌پور، ف. (1381). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تجزیه و تحلیل شبکه، توزیع فضایی و مکان یابی داروخانه‌ها، مطالعۀ موردی منطقۀ 6 تهران. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، دوره 17، شماره 4، شماره پیاپی 67: 50-62

20. فرج‌زاده‌‌اصل، م. (1384). سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی توریسم، تهران: انتشارات سمت

21. قدوسی، م. (1381). پارک‌های شهری دیروز، امروز ، فردا، انتشارات شهرداری‌ها، سال دوم، شماره 21: 55-70

22. کریم‌زادگان، ح. (1382). مبانی اقتصاد محیط زیست،تهران: انتشارات نقش مهر

23. محمدی، ع.، و اسکندری، ا. (1385). ضرورت توجه به سرانه‌های فضای سبز و ارتباط آن با افزایش جمعیت شهری، فصلنامه آبادی، سال شانزدهم، شماره 16، شماره پیاپی 51: 67-64

24. مجنونیان، ه. (1374)، مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای سبز و تفرجگاه‌ها، تهران: سازمان پارک‌ها و فضای سبز تهران

25. میکائیلی، ع. ا.، و کیازاده، ز. (1387). تدوین ضوابط طراحی اکوپارک (مطالعة موردی: اکوپارک پردیسان تهران). علوم و تکنولوژی محیط زیست،دوره دهم، شماره 4: 4112-126

26. نظریان، ا. (1381). جغرافیای شهری ایران. تهران، ایران: انتشارات پیام نور

27. Bonnes, M., Carrus, G., Bonaiuto, M., Fornara, F., & Passafaro, P. (2004). Inhabitants’ environmental perceptions in the city of Rome within the framework for urban biosphere reserves of the UNESCO programme on man and biosphere. Annals of the New York Academy of Sciences, 1023, 175–186

28. Bugliarello, G. (2006). Urban sustainability: Dilemmas, challenges and paradigms. Technology in Society, 28(1–2), 19-26

29. Mackey, E. C. (2001). Natural heritage trends. London, England: Scottish Natural Heritage Publication

30. Razzaghian, F., & Rahnama, M. R. (2012). Ecological analysis of urban parks: (Case study: Mashhad Metropolitan). International Journal of Applied Science and Technology, 2(7), 261-267