دوکفه‌ای‌های رودیست (خانواده رکوئینیده) در رسوبات کرتاسه پیشین جنوب غرب قاین، شرق ایران؛ مطالعه ارتباط دیرینه زیست جغرافیایی آنها

رخساره‌های رسوبی

مقاله 5، دوره 3، شماره 2، اسفند 1389، صفحه 52-67   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v3i2.7548

نویسندگان

احمدرضا خزاعی^{* 1}؛ سیدناصر رئیس السادات¹؛ شهرام اسدی²

¹دانشگاه بیرجند

²دانشگاه پیام نورمرکز بیرجند

چکیده

به منظور مطالعه رودیستهای کرتاسه پیشین در شرق ایران، برشی از رسوبات این دوره در جنوب غرب قاین انتخاب و اندازه‌گیری شده است. ضخامت برش مورد مطالعه 81 متر می‌باشد. توالی سنگی اندازه‌گیری شده شامل کنگلومرا، ماسه سنگ و سنگ آهکهای توده‌ای محتوی سنگواره‌های فراوان دوکفه‌ایهای رودیست، شکم‌پایان و اوربیتولینا می‌باشد. مطالعه سیستماتیک نمونه‌های رودیست به شناسایی 2 جنس و 4 گونه شامل Pseudotoucasia catalaunica، Pseudotoucasia santanderensis، Pseudotoucasia sp. وToucasia carinata انجامیده است. با توجه به گونه‌های رودیست مورد مطالعه، گونه‌های اوربیتولینای گزارش شده و موقعیت چینه شناسی واحدها، سن آپتین پسین برای این برش پیشنهاد می‌شود. گونه‌های شناسایی شده در این منطقه با انواع گزارش شده در قلمرو تتیس به ویژه حاشیه شمالی آن قابل مقایسه بوده و نشان از ارتباط فونی بین این نواحی دارد.

کلیدواژه‌ها

رودیست؛ آپتین؛ دیرینه زیست جغرافیا؛ قاین؛ شرق ایران

مراجع

بابازاده، س.ا.، رئیس السادات، س.ن.، و احراری، ف.، 1388. یافته‌های جدید در بایواستراتیگرافی اربیتولینها در ناحیه قومنجان، جنوب غرب قاین (شرق ایران). سومین همایش تخصصی زمین شناسی دانشگاه پیام نور، اصفهان، صص. 237ـ240.

خسروتهرانی، خ.، 1377. زمین شناسی ایران. انتشارات پیام نور، 327 ص.

خسروتهرانی، خ.، وزیری مقدم، ح.، 1372. چینه شناسی کرتاسه زیرین در نواحی غرب و جنوب غربی یزد. فصلنامه علوم زمین، 7: 36 ـ 45.

سیدامامی، ک.، 1375. چینه‌شناسی، دیرینه زیست جغرافیا و دیرینه جغرافیای ردیف سنگی کرتاسه میانی (بارمین ـ آلبین) در ایران مرکزی. فصلنامه علوم زمین، 21 ـ22: 50 ـ 69.

Astre, G., 1932. Les faunes des Pachydontes de la province Catalane entre Sègre et Fraser. Bulletin de la Societe d'Histoire naturelle de Toulouse, 64: 31-154.

Berthiaux, A., Christmann, P., Fauvelet, E., Hatrival, J.N., Vaslet, D., & Vahdati Daneshmand, A., 1990. Quadrangle geological map of Qayen, Scale: 1/250000. Geological Survey of Iran.

Blayac, J., 1900. Sur le Cretace inferieur du bassin de l'Oued Cherf (Algerie). Travaux du Laboratoire de Geologie de la Faculte des Sciences de l'Universite de Grenoble, 5: 19-27.

Calzada, S., & Mar Urquiola, M., 1995. Algunos nerineidos del Cretacico de Castellon. Batalleria (Barcelona), 5: 59-63.

Cestari, R., & Sartorio, D., 1995. Rudists and facies of the Periadriatic domain. Agip S.p.A., Milano, 207 p.

Chahida, M.R., & Djafarian, M., 1976. Zwei Rudistenvorkommen in der kreide des zentralen Iran. Aus den Sitzungsberichten der Osterr. Akademie der Wissenschaften Mathem. - naturw. Kl., 185/17: 295-306.

Chikhi-Aouimeur, F., 1983. Etude paleontologique des quelques rudistes de l'Aptien superieur du Djebel Ouenza (Algerie nord-orientale). Geologie mediterraneenne, 10: 33-48.

Czabalay, L., 1985. Paleoecological, biostratigraphic and paleogeographic analysis of the mollusc fauna of the Zirc Limestone Formation. Schriftenreihe der Erdwissenschaftlichen Kommissionen, Österreichische Akademie der Wissenschaften, 7, 119-147.

Czabalay, L., 1992. Correlation des faunes de pachyodontes de l'Urgonien (Hongrie, Mt. Villany, Mt. Mecsek). Geologica Romana, 28: 273-290.

Domergue, C., Dumon, E., Lapparent, A.F., & Lossel, P., 1952. Sud et extrême-sud tunisiens. XIXème Congrès geologique international, Monographies regionales, 7: 38 pp.

Douville, H., 1889. Sur quelques rudistes du terrain cretace inferieur des Pyrenees. Bulletin de la Societe geologique de France, 17: 627-635.

Emberger, J., 1954. Note sur la stratigraphie et la paleontologie de l'Aptien de Bordj Oultem, region de Bou Sâada (Dep. d'Alger), Algerie. Bulletin de la Societe Geologique de France, 4: 145-150.

Fauvelet, E., & Eftekhar-nezhad, J., 1990. Explanatory text of Qayen,Quadrangle map 1:250,000. Geological Survey of Iran, 200 p.

Fenerci-Masse, M., Masse, J.P., Arias, C., & Vilas, L., 2006. Archaeoradiolites, a new genus from the upper Aptian of the Mediterranean region and the origin of the rudist family Radiolitidae. Palaeontology, 49: 769-794.

Fliert, J. van de, 1952. Liste de rudistes du Cretace du Constantinois. XIXème Congrès geologique international, Monographies regionales, 1, 13, 47-52.

Haq, B.U., Hardenbol, J., & Vail, P.R., 1987. Chronology of fluctuating sea levels since the Triassic. Science, 235: 1156-1167.

Hayami, I., 1975. A systematic survey of the Mesozoic Bivalvia from Japan. The University of Tokyo Bulletin, 10.

Hughes, G.W., 1998. Middle East Aptian rudist-foraminiferal-algal associations and their possible modern Persian Gulf analogue. Geobios, 22: 147-158.

Jankicevic, J., 1979. The Urgonian of the middle part of the Yugoslavian Carpatho-Balkanid area (East Serbia). Geobios, Memoire Special, 3: 177-182.

Kemper, E., 1987. Das Klima der Kreide-Zeit. Geological Journal, 96: 5-185.

Laviano, A., Sirna, G., & Facchini, G., 1998. Rudist facies distribution in the central,-Southern Apennines and Apulia, Italy. Geobios, 22: 169-180.

Lupu, D., 1992. Les faciès' rudistes du Cenomanien de Hateg (Carpathes meridionales, Roumanie). Geologica Romana, 28: 351-358.

Malchus, N., 1998. Aptian (Lower Cretaceous) rudist bivalves from NE Spain: Taxonomic problems and preliminary results. Geobios, Memoire Special, 22: 181-191.

Malchus, N., Pons, J.M., & Salas, R., 1995. Rudist distribution in the lower aptian shallow platform of la mola de xert, Eastern Iberian range, NE Spain. Revista Mexicana de Ciencias Geologicas, 12: 224-235.

Masse, J.P., Arias, C., & Vilas, L., 1998a. Lower Cretaceous Rudist faunas of Southeast Spain, an overview. Geobios, 22: 193-210.

Masse, J.P., Skelton, P.W., & Sliskovic, T., 1984. Glossomyophorus costatus nov.gen. nov.sp., new Aptian rudist (Caprotinidae) of central and eastern Mediterranean. Geobios, 17: 723-732.

Masse, J.P., 1995. Lower Cretaceous rudist biostratigraphy of Southern France, a refrence for mesogean correlatios. Revista Mexicana de Ciencias Geologicas, 12: 236-256.

Masse, J.P., 1996. Lower Cretaceous rudist biostratigraphy of southern France. A reference for Mesogean correlations. Rev. Mex. Cienc. Geol., 12 (2): 236-256.

Masse, J.P., Borgomano, J., & Al Maskiry, S., 1997. Stratigraphy and tectono-sedimentary evolution of a late Aptian-Albian carbonate margin: the northeastern Jebel Akhdar (Sultanate of Oman). Sedimentary Geology, 113: 269-280.

Masse, J.P., Özer, S., & Fenerci, M., 1999. Barremian-Aptian rudist faunas from the Western Black Sea region, Turkey. Erlanger geologische Abhandlungen, Fifth International Congress on Rudists, Abstracts and field trip guides, 3, p. 34.

Masse, J.P., Fenerci-Masse, M., Korbar, T., & Velic, I., 2004. Lower Aptian Rudist Faunas (Bivalvia, Hippuritoidea) from Croatia. Geologia Croatica, 57: 117–137.

Masse, J.P., & Gallo Maresca, M., 1997. Late Aptian Radiolitidae (rudist bivalves) from the Mediterranean and Southwest Asiatic regions: taxonomic, biostratigraphic and palaeobiogeographic aspects. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 128: 101- 110.

Masse, J.P., Gallo Maresca, M., & Luperto Sinni, E., 1998b. Albian rudist faunas from southern Italy: taxonomic, biostratigraphic, and palaeobiogeographic aspects. Geobios, 31: 47-59.

Masse, J.P., Fenerci-Masse, M., & Özer, S., 2002. Late Aptian rudist faunas from the Zonguldak region, Western Black Sea, Turkey (taxonomy, biostratigraphy, palaeoenvironment and palaeobiogeography). Cretaceous Research, 23: 523-536.

Masse, J.P., Fenerci-Masse, M., Vilas, L., & Arias, C., 2007. Late Aptian-Albian primitive Radiolitidae (Bivalves, Hippuritoidea) from Spain and SW France. Cretaceous Research, 28: 697-718.

Masse, J.P., Fenerci-Masse, M., Isintek, I., & Gungor, T., 2010. Albian rudist fauna from the Karaburun Penensula,Izmir Region,Western Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 19: 671-683.

Masse, J.P., Gourrat, C., Orbette, D., & Schmuck, D., 1998c. Hauterivian rudist faunas of southern Jura (France). Geobios, Memoire Special, 22: 225-233.

Matheron P., 1842. Catalogue methodique et descriptif des corps organises fossiles du departement des Bouches-du-Rhône et lieux circonvoisins. Repertoire des Travaux de la Societe de Statistique de Marseille, 6, 269 p.

Moor, R.C., 1969. Treatise on Invertebrate Palaeontology, Part N, Mollusca 6, Bivalvia. The Geological Society of America and The University of Kansas Press, 2: 779-781.

Paquier, V., 1905. Les rudistes Urgoniens II. Serie inverse. Memoires de la Societe geologique de France, Paleontologie, 29, 13: 47-102.

Prosorovsky, V.A., 1990. The Urgonian facies of Central Asia. Cretaceous Research, 11: 253-260.

Raisossadat, S.N., & Skelton, P.W., 2005. First record of rudist fauna from the Qayen area, Eastern Iran. 7th International Cretaceous Symposium, Neuchatel, Switzerland.

Rey, J., 1972. Recherches geologiques sur le Cretace inferieur de l'Estremadura (Portugal). Serviços Geologicos de Portugal, 21: 1-477.

Rey, J., Bilotte, M., & Peybernès, B., 1977. Analyse biostratigraphique et paleontologique de l'Albien marin d'Estremadura (Portugal). Geobios, 10: 369-393.

Rey, J., 1979. Bioconstructed formations of the Early Cretaceous of Estremadura (Portugal). Geobios, Memoire Special, 3: 89-99.

Sano, S., 1995. Litho- and biofacies of Early Cretaceous rudist-bearing carbonate sediments in northeastern Japan. Sedimentary Geology, 99: 179-189.

Schöllhorn, E., 1997. Biofacies with corals and rudists on an Aptian carbonate ramp of the Southern Pyrenees in the Segre Valley. Boletin de la Real Sociedad Española de Historia Natural, Seccion geologica, 92: 241-247.

Scott, R.W., Wan, X., Sha, J., & Wen, Sh.X., 2010. Rudists of Tibet and the Tarim basin, China: significance to Requieniidae phylogeny. Journal of Paleontology, 84: 444-465.

Skelton, P.W., 1982. Aptian and Barremian Rudist Bivalves of the New World: Some Old World Similarities. Cretaceous Research, 3: 145-153.

Skelton, P.W., Raisossadat, S.N., Upadhyay, R., & Bernoulli, D., 2005. ‘Yasin-type’ rudist fauna from Eastern Iran and Northern Ladakh. 7th Internatinoal Congress on Rudists, Austin, Texas, USA.

Skelton, P.W., & Smith, A.B., 2000. A preliminary phylogeny for rudist bivalves: sifting clades from grades. Geological Society of London, Special Publication, 177: 97-127.

Steuber, T., & Bachmann, M., 2002. Upper Aptian- Albian Rudist bivalves from northern Sinai, Egypt. Palaeontology, 45: 725-749.

http://www.paleodb.org

http://www.paleotax.de

http://www.ucmp.berkeley.edu