بررسی ایزوتوپهای پایدار کربن و اکسیژن در سازندهای سرچشمه و سنگانه در غرب حوضه کپه‌داغ

رخساره‌های رسوبی

مقاله 7، دوره 3، شماره 2، اسفند 1389، صفحه 88-98   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v3i2.7929

نویسندگان

سیدناصر رئیس‌السادات^{* 1}؛ اسدالله محبوبی²

¹دانشگاه بیرجند

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این مطالعه داده‌های ایزوتوپهای پایدار کربن و اکسیژن سازندهای سرچشمه و سنگانه ناحیه تکل‌کوه در غرب حوضه کپه‌داغ مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس مطالعات چینه شناسی و دیرینه شناسی آمونیتها، سن سازند سرچشمه، بارمین پسین ـ آپتین پیشین و سن سازند سنگانه آپتین پیشین تعیین شده است. نسبتهای ایزوتوپی کربن و اکسیژن برای تعداد 35 نمونه بلمنیت اندازه‌گیری شده است. تغییرات ایزوتوپ کربن در برشهای مورد مطالعه با نتایج زیست چینه‌ای تطبیق داده شده است و با داده‌های ایزوتوپ کربن در برش تیپ آپتین در اروپا و نیز برخی از برشها در حوضه تتیس مقایسه شده است. نتایج حاصل از این انطباق، تشابه قابل قبولی را نشان می‌دهد. علاوه بر این، بر اساس شواهد فسیل شناسی و ایزوتوپی، شیلهای قاعده سازند سنگانه به عنوان رویداد غیراکسیژنی اقیانوسی (OAE1a) تفسیر شده است که با زون آمونیتی Deshayesites deshayesi مطابقت دارد. محاسبه دمای تشکیل رسوبات در بارمین ـ آپسین بر اساس داده‌های ایزوتوپ اکسیژن با جغرافیای دیرینه حوضه کپه‌داغ قابل انطباق است.

کلیدواژه‌ها

ایزوتوپ کربن و اکسیژن؛ سازند سرچشمه؛ سازند سنگانه؛ آپتین؛ کپه داغ

مراجع

منابع

افشارحرب، ع.، 1373. زمین‌شناسی ایران، زمین‌شناسی کپه‌داغ. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 275 ص.

رئیس‌السادات، س.ن.، 1370. چینه شناسی و محیط رسوبی سازندهای سرچشمه و سنگانه در شرق حوضه کپه‌داغ، شمال شرق ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم ایران، 285 ص.

رئیس‌السادات، س.ن.، 1381. چینه شناسی و آمونیتهای سازند سرچشمه در حوضه کپه داغ، شمال شرق ایران. بیست و یکمین گردهمایی علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ص14-13.

رئیس‌السادات، س.ن.، 1382. چینه شناسی و آمونیتهای سازند سنگانه در حوضه کپه‌داغ، شمال شرق ایران. هفتمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، اصفهان، ص 409-401.

رئیس‌السادات، س.ن.، 1388. بایوزوناسیون توالی بارمین بالایی ـ آلبین پایینی بر مبنای آمونیتها در حوضه کپه داغ، شمال شرق ایران. مجله دانشکده علوم دانشگاه تهران، 35 (4): 96-87.

رئیس‌السادات، س.ن.، موسوی حرمی، ر.، 1372. چینه شناسی و بایوزوناسیون سازندهای سرچشمه و سنگانه در شرق حوضه کپه‌داغ، شمال شرق ایران. فصلنامه علوم زمین، 7: 73-58.

شکری، م.ح.، رئیس السادات، س.ن.، موترلوز، ی.، 1385. نانوفسیلهای آهکی سازندهای سرچشمه و سنگانه در مقطع تکل کوه در شمال غرب حوضه کپه داغ. دهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ص214.

قاسمی نوقابی، م.، نجفی، م.، موسوی حرمی، ر.، محبوبی، ا.، 1385. تفکیک دسته رخساره‌های پیش‌روی و پس‌روی بر مبنای گلاکونیهای اتوکتونوس در سازند آیتامیر، شرق حوضه کپه داغ. دهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ص190.

عاشوری، م.، شرفی، م.، محبوبی ا.، موسوی حرمی، ر.، نجفی، م.، 1389. بررسی خاستگاه و سازوکار تشکیل گلاکونیهای سازند آیتامیر در جنوب شرق درگز. مجله بلور شناسی و کانی شناسی ایران، 18 (2): 254-247.

ماهانی پور، ا.، 1388. بایواستراتیگرافی جامع سازندهای سرچشمه و سنگانه با تأکید بر نانوفسیلهای آهکی. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، 471 ص.

هادوی، ف.، شکری، م.ح.، 1375. بایواستراتیگرافی سازند سرچشمه بر مبنای نانوپلانکتونهای آهکی در برش آتشگان دایرآباد رشته کوه کپه داغ. خلاصه مقالات نوزدهمین سمینار علوم زمین، ص219.

هادوی، ف.، بداقی، ف.، 1385. بایواستراتیگرافی سازند سنگانه بر مبنای نانوپلانکتونهای آهکی در مقطع امیرآباد و مزدوران. دهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ص206.

Adabi, M.H., & Rao, C.P., 1991. Petrographic and geochemical evidence for original aragonite mineralogy of Upper Jurassic carbonate (Mozduran Formation), Sarakhs area, Iran. Sedimentary Geology, 72: 253-267.

Afshar-Harb, A., 1969. A brief history of geological exploration and geology of the Sarakhs area and the Khangiran field. The Bulletin of the Iranian Petroleum Institute, 37: 86-93. [In Persian].

Afshar-Harb, A., 1979. The stratigraphy, tectonics and petroleum geology of the Kopet Dagh region, Northern Iran. PhD thesis, Imperial College of Science and Technology, London, 316 pp. (Unpublished).

Afshar-Harb, A., 1982. Geological quadrangle map of Darreh Gaz, 1:250,000 scale (one sheet). Exploration and Production, National Iranian Oil Company (N.I.O.C.), Tehran.

Anderson, T.F., & Arthur, M.A., 1983. Stable isotopes of oxygen and carbon and their application to sedimentologic and paleoenvironmental problems. In: Arthur, M.A., et al. (Eds.), Stable Isotopes in Sedimentary Geology, vol. 10, Society of Economic Paleontologists and Mineralogists Short Course, pp. 1.1–1.151, Soc. of Econ. Paleontol. and Mineral., Tulsa, Okla.

Barron, E.J., & Washington, W.M., 1982. Cretaceous climate: A comparison of atmospheric simulations with the geologic record. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 40: 103-133.

Berberian, M., & King, G.C.P., 1981. Toward a palaeogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Science, 18: 210-265.

Bralower, T.J., Cobabe, E., Clement, B., Slitter, W.V., Osburn, C.L., & Longoria, J., 1999. The record of global change in the mid-Cretaceous (Barremian-Albian) sections from the Sierra Madre, Northern Mexico. Journal of Foraminiferal Research, Washington, 29 (4): 418-437.

Breheret, J.G., 1988. Épisodes de sedimentation riche en matie're organique dans les mernes bleues d’age aptien et albien de la partie pelagique du bassin vocontien. Bulletin de la Societe Geologique de France, 8: 349-356.

de Gea, G.A., Castro, J.M., Aguado, R., Ruiz-Ortiz, P.A., & Company, M., 2003. Lower Aptian carbon isotope stratigraphy from a distal carbonate shelf setting: the Cau section, Prebetic zone, SE Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 200: 207-219

Dercourt, J., Gaetani, M., Vrielynck, B., Barrier, E., Biju-Duval, B., Brunet, M.F., Cadet, J.P., Crasquin, S., & Sandulescu, M., 2000. Atlas Prei-Tethys, Palaeogeographical maps. 269 pp., 24 maps, CCGM/CGMW, Paris.

Erba, E., 1994. Nannofossils and superplumes: The early Aptian "nannoconids crisis". Paleoceanography, 3: 483-501, Washington.

Erba, E., Channell, J.E.T., Claps, M., Larson, R.L., Opdyke, B., Premoli Silva, I., Riva, A., Salvini, G., & Torricelli, S., 1999. Integrated stratigraphy of the Cismon APTICORE (Southern Alps, Italy): A "reference section" for the Barremian-Aptian interval at low latitudes. Journal of Foraminiferal Research, 29 (4): 371-391, Washington.

Erbacher, J., & Thurow, J., 1997. Influence of Oceanic Anoxic Events on the evolution of mid-Cretaceous radiolaria in the North Atlantic and western Tethys. Marine Micropaleontology, 30: 139-158, Amsterdam.

Garcia-Mondejar, J., Owen, H.G., Raisossadat, N., Millan, M.I., & Fernandez-Mendiola, P.A., 2009. The Early Aptian of Aralar (North Spain): Stratigraphy, sedimentology, ammonite biozonation and OAE1. Cretaceous Research, 30: 434-464.

Gordon, W.A., 1973. Marine life and ocean surface currents in the Cretaceous. Journal of Geology, 81: 269-284.

Habicht, J.K.H., 1979. Paleoclimate, Paleomagnetism and Continental Drift. AAPG Studies in Geology, 9: 31p.

Hay, W.W., DeConto, R.M., Wold, C.N., Wilson, K.M., Voigt, S., Schulz, M., Wold-Rossby, A., Dullo, W.C., Rono, A.B., Balukhovsky, A.N., & Söding, E., 1999. Alternative global Cretaceous paleogeography. In: Barrera, E., & Johnson, C.C., (Eds.) Evolution of the Cretaceous Ocean-Climate System. Geological Society of America, Special Paper 32: 1-47, Boulder, Colorado.

Immel, H., Seyed-Emami, K., & Afshar-Harb, A., 1997. Kreide-Ammoniten aus dem iranischen teil des Koppeh-Dagh (NE-Iran). Zitteliana, 21: 159-190.

Jenkyns, H.C., 1995. Carbon isotope stratigraphy and palaeoceanographic significance of the Lower Cretaceous shallow water carbonates of Resolution Guyot, Mid-Pacific Mountains. In: Winter, E.L., Sager, W., Firth, J., & Sinton, J.M., (Eds.). Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, College Station, 143: 99-104.

Kalantari, A., 1969. Foraminifera from the middle Jurassic-Cretaceous successions of Kopet Dagh region (NE-Iran). National Iranian Oil Company, (N.I.O.C.), Exploration and Production, Geological Laboratory Publication 3, Tehran (Ph.D. thesis, London University). 298 pp.

Kump, L.R., 1991. Interpreting carbon isotope excursions: Stranglove oceans. Geology, 19: 299-302.

Kuhnt, W., Moullade, M., Masse, J.P., & Erlankeuser, H., 1998 (2000). Carbon isotope stratigraphy of the Lower Aptian historical stratotype at Cassis- La Bedoule (SE France). Geologie Mediterraneenne, XXV, (3/4): 63-79.

Larson, R.L., & Erba, E., 1999. Onset of the mid-Cretaceous greenhouse in the Barremian-Aptian: Igneous events and the biological, sedimentary and geochemical responses. Paleoceanography, 14 (6): 663-678, Washington.

Mahanipour, A., Kani, A., & Raisossadat, S.N., 2008. Calcareous Nannofossil Biostratigraphy of Sarcheshmeh and Sanganeh Formations at Takal Kuh Section, Kopet Dagh Basin (North East Iran). 12th Meeting of International Nannoplankton Association, Lyon, France.

Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., Collins, L.B., & Muhling, J.R., 2010a. Petrography and Geochemical Signatures in Cracks Filling Calcite Sequences in Septarian Concretions, Sanganeh Formation, Kopet-Dagh Basin, NE Iran, Journal of Applied Science, 10 (7): 526-534.

Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., Carpenter, S.J., Aghaee, A., & Collins, L.B., 2010b. Petrographical and geochemical evidences for paragenetic sequence interpretation of diagenesis in mixed siliciclastic–carbonate sediments: Mozduran Formation (Upper Jurassic), south of Agh-Darband, NE Iran. Carbonates and Evaporites, 25: 231-246

Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., Brenner, R.L., & Gonzalez, L.A., 2002, Diagenetic history of Late Paleocene potential carbonate reservoir rocks, Kopet-Dagh Basin, NE Iran. Journal of Petroleum Geology, 25 (4): 465-484.

Menegatti, A.P., Weissert, H., Brown, R.S., Tyson, R.V., Farrimond, P., Strasser, A., & Caron, M., 1998. High-resolution δ13C stratigraphy through the Early Aptian "Livello Selli" of the Alpine Tethys. Paleoceanography, 13 (5): 530-545, Washington.

Moulladae, M., Kuhnt, W., Bergen, J.A., Masse, J.P., & Tronchetti, G. 1998. Correlation of biostratigraphic and stable isotope events in the Aptian historical stratotype of La Bedoule (southeast France). Comptes Rendus de l'Academie des Sciences, Paris, (Serie IIa, Sciences de la Terre et des Planètes), 327: 693- 698.

Mutterlose, J., & Bockel, B., 1998. The Barremian-Aptian interval in NW Germany: a review. Cretaceous Research, 19: 539-568.

Mutterlose, J., Pauly, S., & Steuber, T., 2009. Temperature controlled deposition of early Cretaceous (Barremian - early Aptian) black shales in an epicontinental sea. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 273: 330-345.

Najarro, M., Rosales, I., Moreno-Bedmar, J.A.B, de Gea, G.A., Barron, E., Company, M., & Delanoy, G., 2011. High-resolution chemo- and biostratigraphic records of the Early Aptian oceanic anoxic event in Cantabria (N Spain): Palaeoceanographic and palaeoclimatic implications. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 299: 137–158.

Premoli-Silva, I., Erba, E., Salvini, G., Locatelli, C., & Verga, D., 1999. Biotic changes in Cretaceous oceanic anoxic events of the Tethys. Journal of Foraminiferal Research, 29: 352-370.

Puceat, E., Le´cuyer, C., Sheppard, S.M.F., Dromart, G., Reboulet, S., & Grandjean, P., 2003. Thermal evolution of Cretaceous Tethyan marine waters inferred from oxygen isotope composition of fish tooth enamels. Paleoceanography, 18 (2): 1029, doi:10.1029/2002PA000823,

Raisossadat, S.N., 2002. Lower Cretaceous (Upper Barremian-Lower Albian) Ammonite faunas of the Kopet Dagh Basin, NE Iran. PhD thesis, University College London, London, UK, 337 pp. (Unpublished)

Raisossadat, S.N., 2004. The Family Deshayesitidae in the Kopet Dagh Basin, north-east Iran. Cretaceous Research, 25: 115-136.

Raisosadat, S.N., 2006. The Family Parahoplitidae in the Sanganeh Formation of the Kopet Dagh Basin, north-eastern of Iran. Cretaceous Research, 27: 907-922.

Renard, M., Rafelis, M., Emanuel, L., Moulladae, M., Masse, J.P., Kuhnt, W., Bergen, J.A. & Tronchetti, G., 2005. Early Aptian δ13C and manganese anomalies from the historical Cassis-La Bedoule stratotype sections (S.E. France): relationship with a methane hydrate dissociation event and stratigraphic implications. Carnets de Geologie / Notebooks on Geology, Brest, Article 2005/04.

Reboulet, S., & Klein, J., (reporters), Barragan, R., Company, M., Gonzalez-Arreola, C., Lukeneder, A., Raisossadat, N., Sandoval, J., Tavera, M., Szives, O., M., Vašiček, Z., & Vermeulen, J., 2009. Report on the 3rd International Meeting of the IUGS Lower Cretaceous Ammonite Working Group, the ‘‘Kilian Group’’ (Vienna, Austria, 15th April 2008). Cretaceous Research, 30: 496-502.

Weissert, H., & Breheret, J.G., 1991. A carbonate carbon-isotope record from Aptian-Albian sediments of the Vocontian Trough (SE France). Bulletin de la Societe Geologique de France, Paris, (8), 162 (6): 1133-1140.

Weissert, H., & Lini, A., 1991. Ice age interludes during the time of Cretaceous greenhouse climate. In: Müller, D.W., McKenzie, J.A., & Weissert, H., (Eds.), Controversies in Modern Geology: Evolution of Geological Theories in Sedimentology. Earth History and Tectonics, p. 173-191, Academic Press, London.