سنجش میزان امنیت فضایی شهروندی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (مطالعۀ موردی: مناطق سیزده‌گانۀ شهر مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 4، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 3، اسفند 1394، صفحه 75-90   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v2i2.44284

نویسندگان

طاهره صادقلو^* ؛ مهدی بازرگان؛ علی بهشتیان مسکران

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه برقراری امنیت در فضاهای شهری یکی از دغدغه‌های عمدۀ مدیران شهری است. امنیت شهری ممکن است بازتابی از ویژگی‌های مختلف فضای شهری نظیر کالبد، اجتماع، اقتصاد و سیاست باشد. با توجه به جرایم و پیچیدگی‌های در حال افزایش فضاهای شهری، تلاش برای دستیابی به شهر پایدار، سالم و خوب در گرو برقراری امنیت شهروندان معنا می‌یابد و این به‌معنای ساماندهی و چینش مطلوب کالبد، فضاهای اقتصادی، علل اجتماعی و نهادی برای کنترل فضاست. شهر مشهد یکی از کلان‌شهرهایی است که در سال‌های اخیر، شکوفایی‌اش در ابعاد مختلف مدیریت شهری نظیر زیرساخت‌ها، کالبد، منظر شهری و غیره، اعتبار ویژه‌ای بدان بخشیده است. مقالۀ حاضر به دنبال بررسی سطح امنیت فضایی شهروندان در مناطق مختلف شهر و رتبه‌بندی مناطق سیزده‌گانه براساس مهم‌ترین شاخص‌های مؤثر در شکل‌گیری امنیت فضایی در این مناطق است. برای این منظور با استفاده از روش تحلیلی‌توصیفی، و با ابزار پرسش‌نامه به گردآوری داده و تحلیل آن‌ها با نرم‌افزارهای SPSS و Excel اقدام شده و همچنین رتبه‌بندی مناطق با استفاده از تکنیک PROMETTE به‌عنوان یکی از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که میزان امنیت فضایی از نظر شهروندان در مناطق 12، 11 و 9 بیش از سایر مناطق شهر مشهد است که می‌شود دلیل آن را بافت کالبدی منظم، خوانایی بیشتر فضا، گشودگی و تراکم بافت، همگونی نسبی جمعیت به‌لحاظ اقتصادی و اجتماعی دانست.

کلیدواژه‌ها

امنیت شهروندی؛ طراحی شهری؛ کلان‌شهر مشهد؛ تکنیک PROMETTE

مراجع

1. احسانی‌فرد، ع.، شعاعی، ح.، و مالکی‌شجاع، ک. (1392). ارزیابی میزان احساس امنیت شهروندان در شهرهای جدید؛ موردپژوهی: شهر جدید اشتهارد. فصلنامۀ مدیریت شهری، 11(31)، 317- 334

2. ادیبی‌سعدی‌نژاد، ف.، و عظیمی، آ. (1390). تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامتری‌های کالبدی و طراحی (مطالعۀ موردی شهر بابلسر). فصلنامۀ جغرافیایی آمایش محیط، 4(15)، 81-106

3. افشاری‌کهن، ج.، و رحیقی یزدی، م. (1392). تأثیر عوامل محیطی و اجتماعی بر احساس امنیت شهری. مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 3(8)، 59-87

4. الیاس‌زاده، س.ن.، و ضابطیان، ا. (1389). بررسی شاخص‌های برنامه‌ریزی شهری مؤثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکردی مشارکتی. نشریۀ هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 2(44)، 43-56

5. جیکوبز، ج. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمۀ حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران

6. حسینی‌نثار، م.، و قاسمی، ع. (1391). بررسی احساس امنیت و عوامل مؤثر بر آن در کشور. مجموعۀ مقالات چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، به کوشش دکتر هادی اعظمی. دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد

7. ریترز، ج. (1373). نظریه‌های جامعه‌شناسی. ترجمة احمد غرویزاده. تهران، ایران: انتشارات جهاد دانشگاهی

8. ذبیحی، ح.، لاریمیان، ت.، و پورانی، ح. (1392). ارائۀ مدلی برای ارتقاء امنیت شهری از طریق رویکرد امنیت طراحی (SBD)؛ مطالعۀ موردی، منطقه 17 شهرداری تهران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(17)، 119-136

9. شکویی، ح. (1385). اکولوژی اجتماعی شهری. تهران، ایران: انتشارات جهاد دانشگاهی

10. شیخاوندی، د. (1373). جامعه‌شناسی انحرافات. تهران، ایران: مرندیز

11. صالحی، ا. (1387). ویژگی‌های محیطی فضاهای شهری امن. تهران، ایران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری

12. عظیمی‌هاشمی، م. (1384). تحلیل مقایسه‌ای احساس امنیت اجتماعی- اقتصادی مردم مشهد و کشور. مجلۀ فرهنگ خراسان، 5(13)، 23-38

13. کارگر، ب. (1383). امنیت شهری. تهران، ایران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح

14. Bell, W. (1998, May). Women and community safety. Paper presented at the Conference on safer communities: Directions in urban planning Australian Institute of Criminology in conjunction with Victorian Council against Violence, Australia

15. Brans, J. P. (1996). The space of freedom of the decision maker modeling the human brain. European Journal of Operational Research, 92(3), 593-602

16. Brans, J. P., & Mareschal, B, (1994). The Promcalc-gaia decision support system for multi-criteria decision aid. Journal of Decision Support Systems, 12(4–5), 297-310

17. Brans, J. P., Macharis, C., Kunsch, P. L., Chevalier, A., & Schwaninger, M. (1998). Combining multicriteria decision aid and system dynamics for the control of socio-economic processes. An iterative real-time procedure. European Journal of Operational Research, 109(2), 428-441

18. Brans, J. P., Mareschal, B., & Vincke, H. (1986). How to select and how to rank projects: The PROMETHEE method. European Journal of Operational Research, 24(2). 228-238

19. Burton, E., & Lynne, M. (2006). Inclusive urban design, Streets for life management (1st Ed.). UK: Architectural Press

20. Koskela, H. & Pain, R. (2000). Revisiting fear and place: Women’s fear of attack and the built Environment. Journal of Geoforum, 31(2), 269–280

21. Koskela, H., & Pain, R. (2000). Revisiting fear and place: women's fear of attack and the built environment. Geoforum, 31(2), 269-280

22. Lubuva, J., & Mtani, A. (2004). Urban space and security: A case of the Dar es Salaam, safety audits for women. Dar es Salaam, Tanzania, 7(2), 13-17

23. Monahan, T. (2006). Surveillance and security. Technological politics and power in everyday life. New York: Routledge

24. Newman, O. (1972). Creating defensible space. USA: Office of Policy Development and Research Press

25. Russ, T. (2006). Safe city strategy, site planning and design handbook. New York: Graw-Hill Companies Press

26. Schweitzer, J. H., Kim, J. W., & Mackin, J. R. (1999). The impact of the built environment on crime and fear of crime in urban neighborhoods. Journal of urban technology, 6(3), 59-73

27. Sherman, B. (1988). Cities fit to live in: Themes of variations A to Z. United Kingdom: Channel Four, Lincoln

28. Tiesdell, S. (1998). Fear and gender in public space, city center management and safer city centers: Approaches in Coventry and Nottingham. Unpublished Ph. D thesis of university Nottingham, institute of urban planning, school of built environment, Pergamon, UK

29. Wellhoff, F. (2007). Planning urban design and management for crime prevention, handbook on crime prevention guidelines for urban planning and design, Politechnico di Milano - DiAP, IAU île-de-France & Region Emilia Romagna. Brussels: European Commission Directorate-General Justice, Freedom and Security Press

30. Zukin, S. (1995). The culture of cities. New York: Blackwell Publishers