توسعه‌ منابع آب و تحولات مدیریتی نوین در آبیاری

آب و توسعه پایدار

مقاله 12، دوره 1، شماره 2، شهریور 1393، صفحه 83-90   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v1i2.39616

نویسنده

محمد سالاریان^*

دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

منابع آبی یکی از منابع حیاتی انسان و یکی از سه عنصر اصلی اکوسیستم می‌باشد. سهم تولید مواد غذایی از شبکه‌های آبیاری جهان تقریباً معادل نیمی از کل تولید محصولات کشاورزی است. در جهان امروز، جمعیت با شتاب روز افزونی افزایش پیدا می‌کند و به همین سبب، کمبود شدید مواد غذایی حدود دو سوم از جمعیت جهان را تهدید می‌کند و این در شرایطی است که منابع آبی بیش از سایر منابع حیاتی با بحران جدی و کمبود روبرو است. ازین رو چه در حال و چه در آینده این منابع باید تحت مدیریت و کنترل دقیق قرار گیرند. تحقق توسعه و ارتقای بهره‌وری از منابع آب و خاک و بهینه‌سازی مدیریت شمای‌ها/ شبکه‌های آبیاری و زهکشی، در گرو همکاری و تعامل سازنده بین همه دست‌اندرکاران توسعه، به ویژه عوامل اصلی آن (سازمان‌های وابسته به وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و... ) است. از اقدامات جدید درباره آب، شناخت چگونگی توسعه منابع آبی و ایجاد تحولات نوین مدیریتی در آبیاری و تأکید ویژه بر روی نهادها، مشارکت مردمی و اهداف مناسب دولتی در رابطه با بهره‌وری و توسعه منابع آب است. کارآمدترین اقدامات مدیریتی بستگی به شرایط محلی (طبیعی و انسانی) دارد. مسلماً مستندسازی مشاهدات و تجربیات و نیز مدیریت دانش، نقش مهمی در درک شرایط محلی و شناختن بهترین راهکارها دارد. تحول مدیریت آبیاری یک فرآیند تدریجی همراه با آموزش کشاورزان، واگذاری مرحله به مرحله کار به ایشان از مشارکت در مدیریت، قیمت‌گذاری آب برای تأمین منابع مالی مورد نیاز بهره­برداری و نگهداری شبکه، و نهایتاً استقلال کامل اجرایی و مالی شبکه آبیاری می­باشد.

کلیدواژه‌ها

شبکه‌آبیاری؛ شمای؛ مدیریت؛ توسعه؛ بهره‌وری

مراجع

پناهی، ف. و ملک محمدی، الف. 1387. مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی. گامی به سوی توسعه پایدار. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار. 7 و 8 دی ماه اهواز، صص 498-489.

تجریشی، م. و ابریشم‌چی، ا. 1383. مدیریت تقاضای منابع آب در کشور. اولین همایش روش‌های پیشگیری از اتلاف منابع ملی.

حیدریان، س. ا. ۱۳۸۷. واگذاری مدیریت تأسیسات آبی به بهره‌برداران (نتایج ودرس های آموخته). مجموعه مقالات پنجمین کارگاه فنی مشارکت آب بران در مدیریت شبکه آبیاری وزهکشی، شماره انتشار۱۳۲. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. تهران.

رسول ‌شریبانی، ر. و نعمتی هریس، ن. 1390. نقش اخلاق در مدیریت منابع آب و تبیین آن در قالب نظریه اخلاق زمین. چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران. دانشگاه صنعتی امیرکبیر. تهران. 13و14 اردیبهشت 1390.

کارآموز، م. و کراچیان، ر. 1390. برنامه‌ریزی و مدیریت کیفی سیستم‌های منابع آب. انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر. تهران.

مسلمی، ع. ۱۳۸۶. آشنایی با تشکل‌های آب بران. وبسایت وزارت جهاد کشاورزی، دفتر توسعه تشکل‌های بخش کشاورزی. www.maj.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?.

Ali M.H. and Talukder M.S.U. 2008. Increasing water productivity in crop production – Asynhesis. Agricultural Water Management, 2632: 1-13.

Blanke A., Rozelle S., Lohmar B., Wang J. and Huang J. 2007. Water saving technology and saving water in China. Agricultural Water Management agricultural water management, 87: 139-150.

Burton M. 2010. Irrigation management principles and practices. CABI Publishing. ISBN: 1845935160.

Cai X. McKinney D.C. and Rosegrant M.W. 2003. Sustainability analysis for irrigation water management in the Aral Sea region. Agricultural System, 76: 1043-1066.

Ritzema H.P., Satyanarayana T.V., Raman S. and Boonstra J. 2008. Subsurface drainage to combat waterlogging and salinity in irrigation lands in India: Leassons learned in farmers’ Fields. Agricultural Water Management, 95:179-189.