تحلیل ژئوپلیتیک بحران یمن

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 5، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5، خرداد 1396، صفحه 165-193   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v2i5.66077

نویسندگان

حسین مختاری هشی^* ؛ مجتبی شمس

دانشگاه اصفهان

چکیده

یمن کشوری کهن است که از تاریخ حکومتی طولانی برخوردار است. این کشور از دیرباز درگیر تلاطمات و بحران‌های زیادی بوده و جنگ‌های بسیاری را با رومیان، حبشیها، ایرانیان، ترکان عثمانی، پرتغالیها، انگلیسیها، مصریها، عربستانیها و... از سر گذرانده است. بویژه در قرن بیستم تحولات سیاسی زیادی نظیر جنگهای گوناگون، استقلال، دوپاره شدن، اتحاد، جنگهای داخلی و... در این کشور به وقوع پیوسته است که دامنه آنها تا به امروز نیز ادامه دارد. بررسی چرایی بحران خیزبودن این کشور مستلزم شناخت زمینه ها و عوامل زمینه ساز است. عوامل جغرافیایی از عوامل ریشه‌ای، پایدار و زمینه سازی هستند که لازم است مورد بررسی قرار گیرند. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به دنبال بررسی و تحلیل و ریشه یابی بحران این کشور از دیدگاه ژئوپلیتیک میباشد و برای این منظور عوامل جغرافیایی مؤثر را به طور عمده در قالب پنچ گروه طبیعی، انسانی، اقتصادی، سیاسی و استراتژیک مورد بررسی قرار داده است. یافته های پژوهش نشان میدهد که عوامل جغرافیایی بویژه عوامل فوق الذکر، نقش زمینه سازی در بحران یمن را دارند و نیروها و قدرت‌های سطوح داخلی و ملی، منطقه ای و فرامنطقه ای نیز با ابتنا به این عوامل در بحران این کشور نقش آفرینی میکنند و ماهیت پایدار و ریشه دار بودن عوامل جغرافیایی نیز دلیل تداوم و مزمن بودن بحران یمن میباشد.

کلیدواژه‌ها

تحلیل ژئوپلیتیک؛ بحران ژئوپلیتیک؛ عوامل جغرافیایی؛ یمن، خاورمیانه

مراجع

1. Al-Ghamdi, A. A. S. (1996). The Saudi-Yemeni Boundary: Towards a Peaceful Resolution (Doctoral dissertation, University of Durham, UK). Retrieved from http://etheses.dur.ac.uk/1650/2/1650_v2.pdf.

2. Anderson, T. D. (1994). Geopolitics of the Caribbean: Ministates in a wider world. New York: Praeger.

3. Asadi, A. (2014). Yemen crisis: From political divisions to regional competitions. Strategic Analysis, No.132. [In Persian]

4. Atlas of Economic Complexity Index. (2015). Yemen. Retrieved from http://atlas.cid.harvard.edu/explore/tree_map/import/yem/all/show/2015/?prod_class=hs4&details_treemap=2&disable_widgets=false&disable_search=false&node_size=none&queryActivated=true

5. Braden, K., & Shelley, F. (2000). Engaging geopolitics. London: Routledge.

6. Cordesman, A. H. (2010). The new war on terrorism. Retrieved from http://csis.org/publication/new-war-terrorism

7. Dwyer, D. (2010). Experts: Yemen near-perfect haven for terrorists. Retrieved from http:// abcnews.go.com/ Politics/ yemen- obamas-top-anti-terror-target /story?id = 9479807

8. Energy Information Administration (EIA). (2014). World oil transit chokepoints. Retrieved from http://www.connaissancedesenergies.org/sites/default/files/pdf-pt-vue/world_oil_transit_chokepoints.pdf

9. Energy Information Administration (EIA). (2017). Yemen's key energy statistics. Retrieved from https://www.eia.gov/beta/international/country.cfm?iso=YEM

10. Ezzati, E. (2001). Geopolitics in the twenty-first century. Tehran: SAMT. [in Persian]

11. Hafeznia, M. R. (2006). Principles and concepts of geopolitics. Mashhad: Papoli. [in Persian]

12. Hafeznia, M. R., Rashid, Gh. A., Parhizgar, A., & Afshordi, M. H. (2007). Geopolitical factors in strategic defense planning: A theoretical model. Geopolitics Quarterly, 3(2), 7-39. [In Persian]

13. Haggett, P. (2000). Geography: A modern synthesis. (S. Gudarzinejad, Trans.). Tehran: SAMT. [In Persian]

14. Hasni, M. (2015). Yemen Huthi advance raises fears over key waterway. Retrieved from http://www.thejakartapost.com/amp/news/2015/03/23/yemen-huthi-advance-raises-fears-over-key-waterway.html

15. Hill, G. (2008). Yemen: Fear of failure. Retrieved from https:// www. chathamhouse.org/sites/files/chathamhouse/public/Research/Middle%20East/bp1108yemen.pdf

16. Human Rights Watch. (1994). Human right in Yemen during and after the 1994 war. (Vol.6, No.1). Retrieved from https:// www.hrw.org/ sites/ default/ files/ reports/YEMEN94O.PDF

17. International Religious Freedom. (2015). Yemen report. Retrieved from https://www.state.gov/documents/organization/256509.pdf

18. Jafari Valadani, A. (1993). Saudi Arabia: Looking at Yemen. Political and Economic Information Journal, 69 & 70, 48-56. [In Persian]

19. Jafari Valadani, A. (2009). Challenges and conflicts in the Middle East. Tehran: Strategic Studies Research Institute. [In Persian]

20. Karimloo, D. (2014). Yemen. Tehran: Ministry of Foreign Affairs. [In Persian]

21. Kemp, G., & Harkavy, R. (2004). Strategic geography of the Middle East. (M. Hosseini, Trans.). Tehran: Strategic Studies Research Institute. [In Persian]

22. Lutsky, V. (1975). Modern history of the Arab countries. (P. Babaei, Trans.). Tehran: Chapar. [In Persian]

23. McDougall, W. A. (2003). Why geography matters ... but is so little learned. Orbis, 47(2), (Spring 2003). Retrieved from http:// www.scsk12.org/s cs/ high/southwind/Honors_files/Why%20Geography%20Matters....pdf

24. Mirheidar, D. (1990). Analysis of international behavior based on a geopolitical model. Political and Economic Information Journal, 41 & 42, 18-21. [in Persian]

25. Muir, R. (2000). Political geography: A new introduction. (D. Mirheidar & Y. Safavi, Trans.). Tehran: Geographic Organization of the Armed Forces. [In Persian]

26. Murphy, C. (2006). Saudi Arabia-Yemen border disputes, ICE case studies (No. 197). Retrieved from http://mandalaprojects.com/ice/ice-cases/saudi-yemen.htm

27. Nategh Elahi, F. (Ed.). (1999). Proceedings of the Third International Conference on Seismology and Earthquake Engineering. Tehran: Seismology Research Institute. [In Persian]

28. Neakoei, A. (2012). An analysis of contemporary revolutions in the Arab world. Tehran: Mizan. [In Persian]

29. Nikoo, H. (2012). Islamic awakening (Arab spring) and the perspective of Islamism in Yemen. Panzdah-e-Khordad Journal, 10(33), 97-122. [In Persian]

30. Noormohamamadi, M., Jokar, M., & Faraji, M. (2013). Review of state-building challenges in Yemen. Journal of Defense Policy, 21(84), 69-97. [In Persian]

31. Nyrop, R. F. (1977). Area handbook for Yemen. Washington D.C: American University Press.

32. O'Tuathail, G. (1994). (DIS) Placing geopolitics: Writing on the maps of global politics. Society and Space, 12 (5), 525–546.

33. O'Tuathail, G., Dalby, S., & Routledge, P. (2001). Geopolitical thought in the twentieth century. (M. R. Hafeznia & H. Nasiri, Trans.). Tehran: Political and International Studies Office, Ministry of Foreign Affairs. [In Persian]

34. Phillips, S. (2011). Al-Qaeda and the struggle for Yemen. Survival: Global Politics and Strategy, 53(1), 95-120.

35. Phllips, S., & Shanahan, R. (2009). Al-Qaeda, tribes and instability in Yemen. Retrieved from https:// www.lowyinstitute.org/ sites/ default/ files /pubfiles/ Phillips_and_Shanahan%2C_Al-Qa%27ida%2C _tribes_a nd_i nstability_ in_Yemen_web_1.pdf

36. Saber, M. (2015). Why Yemen is important to the Islamic Republic of Iran? Retrieved from http://bit.ly/2FmZ9m8. [In Persian]

37. Salmoni, B. A., Loidolt, B., & Wells, M. (2010). Regime and periphery in northern Yemen: The Houthi phenomenon. Pittsburg: National Defense Research Institute.

38. Sanjabi, A. (2001). Strategy and military power. Tehran: Pazhang. [In Persian]

39. Shams, M. (2016). Geopolitical analysis of Yemen crisis. (Unpublished master's thesis). University of Isfahan, Isfahan, Iran. [In Persian]

40. Shoreghi, I. (1965). Bloody fighting in Yemen. Place of publish not available: name of publisher not available. [In Persian]

41. Takmil Homayoun, G. (1998). An introduction to the strategic geography. Growth of Geography Education Journal, 46, 10-17. [In Persian]

42. Thual, F. (2003). Shia Geopolotics. (K. Baser, Trans.). Tehran: Vistar. [In Persian]

43. Vaezi, M. (2015). International crises (Theoretical analysis and case studies). Tehran: Political and International Studies Office, Ministry of Foreign Affairs. [In Persian]

44. West, D. (2005). Combating terrorism in the Horn of Africa and Yemen. Retrieved from https:// www. belfercenter. org/ sites/ default/ files/ files/ publication/ yemen%20 report %20 bcsia.pdf

45. www.prb.org/pdf17/Annual%20Report_2016.pdf (Population Reference Bureau, Yemen Population in 2016).

46. www.satelliteviews.net/cgi-bin/w.cgi?c=ym&DG=TRB (Yemen - Tribal area).

47. www.yemenat.net/2013/04/102742 (Map conflict between Yemen and Saudi Arabia).

48. Zolfeghari, A. (2014). Yemen's developments: Roots and trends. Tehran: Parliament's Research Center. [In Persian]