بررسی تأثیر پساب و روش های آبیاری بر شوری خاک در منطقه ی نیمه خشک دشت کربال

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 8، دوره 1، شماره 2، شهریور 1393، صفحه 47-54   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v1i2.35276

نویسندگان

ایمان صالح^{* 1}؛ علی مراد حسن لی²

¹دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

²دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

چکیده

پژوهش حاضر، با هدف بررسی تاثیر روش‌های ‌آبیاری تحت فشار و سطحی جویچه­ای بر چگونگی توزیع شوری در خاک انجام شد. آزمایش در قالب طرح کرت­های یک‌ بار خرد­شده با سه روش آبیاری (جویچه‌ای با هیدروفولوم، قطره‌ای سطحی و قطره‌ای زیرسطحی) و دو کیفیت آب (فاضلاب خانگی تصفیه­شده با شوری 509/0 دسی­زیمنس بر متر  و آب معمولی با شوری 52/1 دسی­زیمنس بر متر) در مزرعه­ی آزمایشی ذرت در منطقه­ی کربال فارس انجام شد. نمونه­برداری خاک در دو نوبت (پیش از شروع آبیاری و پس از برداشت محصول)، در سه عمق 20-0، 40-20 و 60-40 سانتیمتری و در 15 نقطه­ی اطراف محل نشت آب انجام شد. نتایج تجزیه­ی واریانس شوری­ها نشان داد که در هر دو نوبت اندازه­گیری بین روش­های آبیاری و بین تیمارهای کیفیت آب تفاوت معنی­داری از نظر تجمع شوری در هر سه عمق اندازه­گیری در سطح یک درصد وجود دارد. بیشترین مقدار شوری، 66/1 دسی­زیمنس بر متر در عمق 20-0 سانتیمتری در آبیاری قطره­ای زیرسطحی و کمترین آن، 92/0 دسی­زیمنس بر متر در عمق 40- 20 سانتیمتری در روش جویچه­ای به دست آمد. بررسی الگوی توزیع شوری در نیم­رخ خاک نشان داد در روش جویچه­ای بیشترین شوری در رأس پشته­ها وجود دارد و با حرکت به سمت کف جویچه­ها کاهش شوری مشاهده می­گردد. در روش­های تحت فشار، محل قرار­گرفتن قطره­چکان­ها از کمترین مقدار شوری برخوردار بودند و با دور­شدن از قطره­چکان­ها میزان شوری افزایش پیدا می­کرد.  انجام عملیات آبشویی، کنترل سطح آب زیرزمینی، کاشت گیاه در نزدیکی قطره­چکان­ها و در دامنه­ی پشته­ها و انجام تحقیقات بیشتر در زمینه­ی چگونگی و میزان تجمع عناصر مختلف در خاک به هنگام استفاده از پساب و همچنین اثرات زیست­محیطی آن توصیه­هایی است که در پایان این تحقیق به آنها اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

شوری؛ پساب؛ آبیاری قطره ای سطحی؛ آبیاری قطره ای زیر سطحی؛ آبیاری جویچه ای

مراجع

حسن‌لی، ع. م. و سعادت، ی. 1384. تغییرات برخی ویژگی‌های شیمیایی خاک در اثر آبیاری با پساب. مجموعه مقالات نهمین کنگره ی علوم خاک ایران، 1: 438-439.

صفری سنجانی، ع. ا. 1374. پیامد آبیاری با پساب بر برخی از ویژگی‌های شیمیایی خاک‌های ناحیه ی برخوار اصفهان و انباشتگی برخی عناصر در گیاه یونجه. پایان‌نامه ی کارشناسی‌ارشد خاک شناسی. دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، 144 صفحه.

عابدی کوپایی، ج.، افیونی، م.، مصطفی زاده، ب.، موسوی، س. و باقری، م. 1382. تأثیرآبیاری بارانی سطحی با پساب تصفیه شده بر شوری خاک. آب و فاضلاب، (42): 32-44.

عرفانی آگاه، ع. 1380. بررسی کارایی فاضلاب های تصفیه شده ی خانگی در آبیاری زراعت کاهو و گوجه فرنگی. مجموعه مقالات کمیته ی ملی آبیاری و زهکشی. همایش جنبه های زیست محیطی استفاده از پساب ها در آبیاری. تهران:21-12.

نجفی، پ.، موسوی، م. و عابدی، م. ج. 1380. اثرات کاربرد روش آبیاری قطره ای در بهبود وضعیت بهره برداری از پساب تصفیه شده ی شهری. مجموعه مقالات همایش اثرات زیست محیطی پساب های کشاورزی بر آب های سطحی و زیرزمینی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. کمیته منطقه‌ای آبیاری و زهکشی مازندران، شماره انتشار 53: 85 - 92.

عابدی کوپایی، ج.، افیونی، م.، مصطفی زاده، ب.، موسوی، س. و باقری، م. 1382. تأثیرآبیاری بارانی سطحی با پساب تصفیه شده بر شوری خاک. آب و فاضلاب، (42): 32-44.

حسن‌لی، ع. م. و سعادت، ی. 1384. تغییرات برخی ویژگی‌های شیمیایی خاک در اثر آبیاری با پساب. مجموعه مقالات نهمین کنگره ی علوم خاک ایران، 1: 438-439.

نجفی، پ. 1385. اثر آبیاری قطره ای زیرسطحی در افزایش WUE در آبیاری برخی محصولات کشاورزی. پژوهش و سازندگی، (73): 162-156.

AbdelGawad G., Arslan A. and Kaadouri F. 2005. The effect of saline irrigation water management and salt tolerant tomato varieties on sustainable production of tomato in Syria. Agric. Water Manage, 78: 39-53.

Bole J.B., Carefoot J.M., Vhang C. and osterveld M. 1981. Effect of wastewater irrigation and leaching percentage on salt and ground water chemistry. J. Environ, 40: 177-183.

Franco J.A., Abrisqueta J.M., Hernansaes A. and Moreno F. 1999. Water balance in a young almond orchard under drip irrigation with water of low quality. Agric. Water Manage, 43: 75-98.

Perez G., Martinez M.J., Vidal J. and Sanchez A. 2003. The role of low quality irrigation water in the desertification of semi-arid zones in Murcia, SE Spain. Geoderma, 21: 109-125.

Murtaza G., Ghafoor A., and Qardir M. 2006. Irrigation and soil management strategies for using saline- sodic water in cotton- wheat rotation Agric. Water Manage, 81: 98-114.

Pescod M.B. 1992. Wastewater treatment and use in agriculture. FAO, Irrigation and Drainage Paper, No. 47, 113 P.

Franco J.A., Abrisqueta J.M., Hernansaes A. and Moreno F. 1999. Water balance in a young almond orchard under drip irrigation with water of low quality. Agric. Water Manage, 43: 75-98.

Qadir M., Ghafoor A. and Murtaza G. 2001. Use of saline–sodic waters through phytoremediation of calcareus saline–sodic soils. Agric. Water Manage, 50: 197-210.

Perez G., Martinez M.J., Vidal J. and Sanchez A. 2003. The role of low quality irrigation water in the desertification of semi-arid zones in Murcia, SE Spain. Geoderma, 21: 109-125.

AbdelGawad G., Arslan A. and Kaadouri F. 2005. The effect of saline irrigation water management and salt tolerant tomato varieties on sustainable production of tomato in Syria. Agric. Water Manage, 78: 39-53.

Murtaza G., Ghafoor A., and Qardir M. 2006. Irrigation and soil management strategies for using saline- sodic water in cotton- wheat rotation Agric. Water Manage, 81: 98-114.

Sharma B.R. and Minhas P.S. 2005. Strategies for managing saline alkalin waters sustainable agricultural production in South Asia. Agric.Water Manage, Vol.78 : 136-151.

Shuval H.I., Adin, A. and Fattal, B. 1986. Wastewater irrigation in developing countries: Health effects and technical solutions. Technical Paper No.51. The World Bank, Washington, D.C.