تحلیل مخاطرات ناشی ازماسه های روان بر سکونتگاه‌های غرب دشت لوت

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 1، شماره 1، فروردین 1391، صفحه 83-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v1i1.16534

نویسندگان

مهران مقصودی^* ؛ سعید نگهبان؛ سجاد باقری

دانشگاه تهران

چکیده

این پژوهش به بررسی مخاطرات ناشی از ماسه‌های روان ریگ حجت آباد بر روستای حجت آباد واقع در غرب دشت لوت (شرق شهداد) می‌پردازد. تحقیق از نوع توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر روش‌های میدانی، مقایسه‌ای و کتابخانه‌ای است؛ بدین صورت که پس از مشخص کردن محدوده مورد مطالعه از روی عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای، کار میدانی در منطقه مورد مطالعه انجام و سپس میزان تأیر پذیری کنونی منطقه از ماسه‌های بادی مشخص شده است. در مرحله بعد با استفاده از عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای چهار دوره زمانی، تغییرات و جابجایی محدوده ماسه‌های روان و همچنین تغییرات محدوده روستای حجت آباد در طول دوره 54 ساله مشخص گردیده است. نتایج حاصل از بررسی تغییرات مساحت و جابجایی ریگ مورد مطالعه نشان می‌دهد مساحت ریگ در فاصله زمانی بین سال‌های 1335 تا 1348 حدود 8 هکتار افزایش مساحت و 350 متر به سمت جنوب شرق جابجایی داشته و همین جابجایی باعث شده تپه‌های ماسه‌ای در نزدیکی اراضی کشاورزی و خانه‌های روستای حجت آباد مستقر شوند. ریگ مورد مطالعه در فاصله زمانی 1348 تا 1377 حدود 46 هکتار افزایش مساحت و حدود 700 متر به سمت جنوب شرق جابجایی داشته و این امر باعث گردیده تا حجم وسیعی از اراضی کشاورزی روستای حجت آباد در زیر ماسه‌های بادی مدفون گشته و در نتیجه از مساحت سکونتگاه کاسته شود. محدوده ریگ در فاصله زمانی 1377 تا 1388 حدود 22 هکتار افزایش مساحت داشته که این افزایش مساحت سطح بسیار بیشتری از اراضی را به زیر ماسه‌های روان برده است. نتایج حاصل از بررسی جمعیتی روستای حجت آباد نیز نشان می‌دهد در طول دوره‌های سرشماری تا سال 1375 روند جمعیتی آن حالت صعودی و از این سال به بعد حالت نزولی داشته که یکی از مهم‌ترین دلایل آن، مخاطرات ناشی از ماسه‌های روان بوده است.

کلیدواژه‌ها

مخاطرات طبیعی؛ دشت لوت؛ ریگ حجت آباد؛ شهداد

مراجع

Bagnold R. A. 1941. The Physics of Blown Sand and Desert Dune. London: Methuen & Co. Ltd. 172 - 218.

Besler, H. 1992. Geomorphology der ariden Gebiete. Wiss.Buchges, Darmstadt.

Brookfield, T.S., Ahlbrandt, M.E. 1983. Eolian Sediments and Processes. Elsevier, Amsterdam.

Dong Zhibao, Jianjun Qu, Xunming Wang, Guangqiang Qian, Wanyin Luo, Zhenhai Wei. 2008. Pseudo-feathery dunes in the Kumtagh Desert. Geomorphology, Volume 100, Pages 328-334.

Haney Alan., Marlin Bowles., Steven Apfelbaum., Emily Lain., Tom Post. 2008. Gradient analysis of an eastern sand savanna's woody vegetation, and its long-term responses to restored fire processes. Forest Ecology and Management, Volume 256, Pages 1560-1571.

Kocurek, G. 1996. Desert aeolian systems. In: Reading, H.G. Ed. , Sedimentary Environments: Processes, Facies and Stratigraphy. 3rd edn. Blackwell, Oxford, pp. 125–153.

Lancaster, N. 1995. Geomorphology of desert dunes. Routledge, London.

Li Houqiang., Ai Nanshan. 1992. Turbulent theory for wind-accumulated landform formation. Journal of Desert Research, 12. (3): 1-9. (in Chinese).

Lin, Guanghui. 2002. Dust bowl in the 1930' sand storms in the USA, Global Alarm, Dust and sand storms from the world's dry lands. United Nations.

Ling Yuquan. 1990. Flow field characteristics and their relationship to the intensity of drifting sand activity in the Taklimakan Desert. In: DIEERDE, Berlin. 6: 113-121.

Liu Zhenxing. 1960. Movement of dune under the action of wind. Acta Meteorologica Sinica, 31 ( 1 ) : 84 - 91. (in Chinese).

Livingstone Ian, Giles F.S. Wiggs, Corinne M. Weaver. 2007. Geomorphology of desert sand dunes: A review of recent progress. Earth-Science Reviews, Volume 80, Pages 239-257.

Maghsoudi, M. 2006. Assessment of effective factors on evolution of sand landforms (case study: sand landforms of Sirjan playa), Geography research Quarterly, 56, 149-160

Mahmoudi, F. 1991. Important Erg of Iran, research report, deputy of research. University of Tehran, Tehran

Mckee E. D. 1979. A Study of Global Sand Sea. Washington: U. S. Govement Printing Office. 8 - 19.

Negaresh, H. Lotfi, L. 2009. Damage assessment of sand movement in western Zabol using satellite image. Physical geography research quarterly, 67, 73-87

Nicholas P.Webb, Hamish A. McGowan, Stuart R. Phinn and Grant H. Mc Tainsh. 2006. AUSLEM (Australian Land Erodibility Model): A tool for identifying wind erosion hazard in Australia. Geomorphology, volume 78, pp 179-200.

Nickling, W.G. 1986. Aeolian Geomorphology. Allen and Un-win, London.

Omidvar, K. 2006. Study and analysys of sand storm in Yazd-Ardakan plain. Geographical research, 81, 43-58

Pye, K., Tsoar, H. 1990. Aeolian Sand and Sand Dunes. Unwin Hyman, London.

Squires, Victor, R. 2002. Dust and sand storms: An early warning of impending disaster, Global Alarm: Dust and sand storms from the world's dry lands. United Nations.

Youlin, Yang. 2002. Black windstorm in northwest China: A case study of the stormy sanddust storms on May 5th 1993, Global Alarm: Dust and sand storms from the world's dry lands, United Nations.

Zhu Zhenda, Wu Zhen, Liu Shu et al. 1980. Desert in China. Beijing: Science press. 36-55 (ir~ Chinese).