جایگاه حکمروایی مطلوب شهری در کاهش میزان جدایی‌گزینی فضایی مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 8، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 4، شهریور 1395، صفحه 121-132   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v3i1.28222

نویسنده

عیسی پیری^*

دانشگاه زنجان

چکیده

جدایی‌گزینی فضایی در کلان‌شهر تبریز از منظر اجتماعی و فرهنگی، محمل نوعی هویت حاشیه‌ای است که در تعامل با فضای کالبدیِ جداافتاده، تباین متن و حاشیه را در کلان‌شهر تبریز و اکثر کلا‌ن‌شهرهای ایران به‌وجود آورده است. مفهوم جدایی‌گزینی فضایی متضمن فرآیندی طولانی‌مدت از جا‌افتادگی اجتماعات محلی در پهنه‌هایی از شهر است که یکپارچگی و انسجام شهری را به چالش می‌کشد. این جدایی‌گزینی ناشی از بازندگی اجتماعات محلی در بازی برنامه‌ریزی شهری مدرن بوده است؛ از این‌رو شکلی تاریخی دارد و در طول زمان اتفاق می‌افتد. همچنان بیش از 6درصد از مساحت و بیش از 20درصد از جمعیت در محدودۀ شهر تبریز هستند که تباین متن‌حاشیه را به نمایش می‌گذارند. پژوهش پیشِ رو از نوع توصیفی‌تحلیلی بوده و روش‌شناسی ناظر بر آن متأثر از استدلال قیاسی و محک تجربی است. این مقاله تقلیل این تباین و افزایش انسجام و یکپارچگی شهری را از نقطه‌نظر تمرکززدایی در فرآیند تصمیم‌سازی و سیاست شهری و بازتولید عرصه‌های متکثر و خُرد قدرت اجتماعات محلی جست‌وجو می‌کند. چارچوب فکری و نظری این توزیع قدرت بر مبنای پارادایم حکمروایی مطلوب شهری قرار دارد که در واقع فصل مشترک تمام کنشگران اجتماعی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سیاست شهری متکثر و نوین با چالش محافظه‌کارانة قدرت سیاست شهری متمرکز (شهرداری) مواجه است؛ بنابراین گذار به الگوی حکمروایی مطلوب نیازمند مبنای قدرتمند قانونی است. حداقل چالش به منظور پیشبرد سیاست شهری متکثر ایجاد شهرداری متمایز محله‌های جداافتاده با ردیف بودجة متمایز است.

کلیدواژه‌ها

حکمروایی مطلوب شهری؛ جدایی‌گزینی فضایی؛ سیاست شهری متکثر؛ ساختارشکنی؛ تبریز

مراجع

1. افراخته ح.، و عبدلی، ا. (1388). جدایی‌گزینی فضایی و نابهنجاری‌های اجتماعی بافت فرسوده: مطالعۀ موردی محلۀ باباطاهر شهر خرم‌آباد. نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 10(13)، 53-81

2. پیری، ع. (1390). تبیین علمی حکمروایی مطلوب و کارایی ارتباطی شهر مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز. (پایان‌نامۀ دکتری). دانشگاه تبریز، تبریز

3. تانکیس، ف. (1388). فضا، شهر و نظریۀ اجتماعی؛ مناسبات اجتماعی و شکل‌های شهری. ترجمۀ حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران

4. دبیرخانۀ ستاد ملی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی. (1384). سند ملی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیر رسمی

5. حقیقی، ش. (1387). گذار از مدرنیته؟ نیچه، فوکو، لیوتار، دریدا. تهران: آگه

6. شکویی، ح. ( 1382). فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی. تهران: گیتاشناسی

7. شفیعی، م. (1384). نظریۀ کنش ارتباطی (جهان‌زیست و سیستم) و نقد اجتماعی– سیاسی. دوفصلنامۀ دانش سیاسی، 1(2)، 149-166

8. عبداللهیان ح.، و اجاق، ز. (1386). بازتولید عقلانیت سنتی و خصلت‌های عقلانیت ارتباطی در حوزۀ عمومی ایرانی. فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 2(7)، 43-59

9. کرایب، ی. (1388). نظریۀ اجتماعی کلاسیک؛ مقدمه‌ای بر اندیشۀ مارکس، وبر، دورکهیم، زیمل. ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست. تهران: آگه

10. فکوهی، ن. (1383). انسان‌شناسی شهری. تهران: نشر نی

11. لش، ا. (1388). جامعه‌شناسی پست‌مدرنیسم. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر مرکز

12. مشکینی، ا.، و رحیمی، ح. (1390). جدایی‌گزینی فضایی در مادرشهرها: تحلیلی بر جغرافیای اجتماعی مادرشهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی )، 15(72)، 85-107

13. نوذری، ح. (1389). بازخوانی هابرماس؛ درآمدی بر آراء، اندیشه‌ها و نظریه‌های یورگن هابرماس. تهران: چشمه.

14. هاروی د. (1387). شهری‌شدن سرمایه؛ چرخۀ دوم انباشت سرمایه در تولید محیط مصنوع. ترجمۀ عارف اقوامی‌مقدم. تهران: اختران

15. Ahmed, I. (1999). Governance and the international development community: Making sense of the Bangladesh experience. Contemporary South Asia, 3(3), 295-309

16. Baud, I., & Dhanalakshmi, R. (2007), Governance in urban environmental management: Comparing accountability and performance in multi- stakeholder arrangements in south India cities. Cities, 24(2), 133-147

17. Buizer, M., & Van Herzele, A. (2012). Combining deliberative governance theory and discourse analysis to understand the deliberative incompleteness of centrally formulated plans. Forest Policy and Economics, 16, 93-101

18. Habermas, J. (1987). The theory of communicative action; life world and system: A critique of functionalist reason (T. McCarty, Trans.). Boston: Beacon Press

19. Hillier, B., & Vaughan L. (2007).The city as one thing, in the “Review The spatial syntax of urban segregation". Progress in Planning, 67, 205-294

20. Hugo, R., Alexis V., Claudio F., Marcela S., Andreas, S., & Ellen B. (2012). Assessing urban environmental segregation (UES): The case of Santiago de Chile). Ecological Indicators, 23, 76-87

21. Hyden, G., Court, J., & Mease, K. (2004). Making sense of governance: Empirical evidence from sixteen developing countries. Boulder: Lynne Rienner

22. Marrising, E. V., Bolt, G., & Kempen, R. V. (2006). Urban governance and social cohesion: Effects of urban restructuring policies in two Dutch cities, Cities, 23(4), 279-290

23. Rakodi, P. (2003). Politics and performance: The implications of emerging governance arrangements for urban management approaches and information systems. Habitat International, 27, 523-547

24. Roberts S. M., Wright, S., & O’Neil, P. H. (2007). Good governance in the Pacific? Ambivalence and possibility. Geoforum, 38, 967-984

25. Sadashiva, M. (2008). Effects of civil society on urban planning and governance in Meysore, India (Unpublished doctoral dissertation). Technical university of Dortmund, Dortmund

26. Stoker, G. (1998). Public–private partnerships and urban governance. London: SAGE Publication

27. UNDP. (1997). Governance for sustainable human development. Retrieved from www.undp.org

28. Williams D., & Young T. (1994). Governance, the World Bank, and liberal theory. Political Studies, 42(1), 84-100