شناسایی مهمترین عوامل تاثیر گذار بر فرسایش شیاری و فراوانی آن در منطقه احمدآباد مشهد

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 1، شماره 2، شهریور 1391، صفحه 71-83   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v1i2.16403

نویسندگان

سیده مطهره حسینی؛ ابوالفضل مساعدی^* ؛ کمال الدین ناصری؛ علی گلکاریان

دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست

چکیده

فرسایش شیاری که در نتیجه تمرکز رواناب در روی دامنه به وجود می آید، یکی از انواع فرسایش های آبی است. این نوع فرسایش به عنوان آغازین مرحله فرسایش های درون آبراهه ای در مراتع محسوب می شود. به همین دلیل، شناخت عوامل موثر بر آن از اولویت بالایی برخوردار است. یکی از عوامل تخریب خاک در دامنه های تپه ماهوری منطقه احمدآباد مشهد (واقع در جنوب غربی شهرستان مشهد)، فرسایش شیاری است که شناخت عوامل موثر بر این نوع فرسایش، کاملاً ضروری است. بنابراین با استقرار ترانسکت‌های 50 متری در هر یک از طول های مختلف دامنه، پارامترهای موثر در شکل گیری شیارها شامل تاج پوشش گیاهی، پوشش سطح زمین، سنگریزه سطحی، بافت خاک (شن، سیلت و رس موجود در خاک)، شیب و اثر مشترک طول شیب و مقدار شیب اندازه گیری شدند. در نهایت با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون در سطح معنی-داری 5% به کمک نرم افزار مینی تب، ارتباط این عوامل با فراوانی شیارها در واحد طول مورد بررسی قرارگرفت. هر یک از پارامترهای درصد پوشش سطح زمین، درصد تاج پوشش گیاهی، درصد سنگریزه سطح زمین و میزان رس موجود در خاک با پارامتر فراوانی شیار در واحد طول، همبستگی منفی و معنی داری نشان دادند. طول شیب و مقدار شیب ارتباط معنی داری با فراوانی شیارها در واحد طول نشان ندادند، اما اثر مشترک آنها به صورت مثبت، همبستگی معنی داری (14/0) با فراوانی شیارها در واحد طول نشان داد. فراوانی شیارها در واحد طول با پوشش سطح زمین بیشترین ضریب همبستگی را دارا بود (3/0-). بنابراین مدیریت پوشش گیاهی و همچنین مدیریت مرتع اولین گام در جهت کاهش پتانسیل خاک منطقه نسبت به فرسایش می باشد.

کلیدواژه‌ها

فرسایش شیاری؛ مرتع؛ پوشش سطح زمین؛ طول شیب؛ بافت خاک

مراجع

Ahmadi, H., 2007. Applied Geomorphology (water erosion). University of Tehran Press.

Bayati Khatibi, M., 2010. Role of Changes in Physical and Chemical Properties of Soils during the Slopes in Erodibility of Soils in the Mountains (with Emphasis on Gully Erosion): (Northwest slopes Sabalan from ahar to Meshkinshahr). Human Sciences MODARES. 1, 33-56.

Elzinga, C.L., Salzer, D.w., Willoughby, J.W., 1998. Measuring and monitoring plant population. BLM Technical reference, USA., 1730p

Gimenez, R., Govers, G., 2007. Effects of freshly incorporated straw residue on rill erosion and hydraulics. Catena. 72, 214-223.

Gitas, I.Z., Douros, K., Minakou, C., Silleos, G.N., 2009. Multi-temporal soil erosion risk assessment in N. Chalkidiki using a modified USLE raster model. European Association Remote Sensing Labratories Proceedings. 1, 40-52

Govers, G., Leuven, G., 1991. Rill erosion on arable land in Central Belgium: Rates, Controls and Predictability. Catena. 18, 133-155.

Kang, S., Zhang, L., Song, X., Zhang, S., Liu, X., Liang, Y., Zheng, S., 2001. Runoff and sediment loss responses to rainfall and land use in two agricultural catchments on the Loess Plateau of China. Hydrological Processes. 15, 977-988.

Kimaro, D.N., Poesen, J., Msanya, B.M., Deckers, J.A., 2008. Magnitude of soil erosion on the northern slope of the Uluguru Mountains, Tanzania: Interrill and rill erosion. Catena. 75,38–44.

Li, X.Y., 2003. Gravel-sand mulch for soil and water conservation in the semiarid loess region of northwest China. Catena. 52, 105-127.

Marques, M.J., Bienes, R., Jimenes, L., Perez-Rodrigues, R., 2007. Effect of Vegetal Cover on Runoff and Soil Erosion under Light Intensity Events, Rainfall Simulation over USLE plots. Science of the Total Environment. 378,161-165.

Moreno-de las Heras, M., Espigares, T., Merino-Martin, L., Nicolau, J.M., 2011. Water-related ecological impacts of rill erosion processes in Mediterranean-dry reclaimed slopes. Catena. 84, 114-124.

Poesen, J., Ingelmo-Sanchez, F., 1992. Runoff and sediment yield from topsoil with different porosity and affected by rock fragment cover and position. Catena. 19, 451-474.

Polyakov, V.O., Nearing, M.A., 2003. Sediment transport in rill flow under deposition and detachment conditions. Catena. 51, 33-43.

Rafahi, H.Gh., 2007. Water Erosion and Conservation, University of Tehran Press.

Rejman, J., Turski, R., Paaluszek, J., 1998. Spatial and Temporal Variation in Erodibility of Loss Soil. Soil and Tillage research. 46, 61-68.

Rodriguez, J.L.G., Suarez, M.C.G., 2010. Historical review of topographical factor LS of water erosion models. Aqua-LAC. 2, 56-61.

USDA-NRCS., Manual Soil Survey Investigations Report. No.42, Version 3.o.Nebraska; 1996

Wischmeier, W.H., Mannering, J.V., 1965. Effect of organic matter content of the soil on infiltration. Soil and water Conservation. 4, 150-152.

Zangiabadi, M., Rangavar, A., Rafahi, H.Gh., Shorafa, M., Bihamta, M.R., 2010. Investigation of the most Important Factors Affecting on Soil Erosion in Kalat Semi-Arid Rangelands. Water and Soil. 4, 737-744.

Zhang, G.H., Liu, B.Y., Nearing, M.A., Huang, C.H., Zhang, k.L., 2002. Soil detachment by shallow flow. Trans. ASAE. 45, 351-357.

Elzinga, C.L., Salzer, D.w., Willoughby, J.W., 1998. Measuring and monitoring plant population. BLM Technical reference, USA., 1730p

Gimenez, R., Govers, G., 2007. Effects of freshly incorporated straw residue on rill erosion and hydraulics. Catena. 72, 214-223.

Gitas, I.Z., Douros, K., Minakou, C., Silleos, G.N., 2009. Multi-temporal soil erosion risk assessment in N. Chalkidiki using a modified USLE raster model. European Association Remote Sensing Labratories Proceedings. 1, 40-52

Govers, G., Leuven, G., 1991. Rill erosion on arable land in Central Belgium: Rates, Controls and Predictability. Catena. 18, 133-155.

Kang, S., Zhang, L., Song, X., Zhang, S., Liu, X., Liang, Y., Zheng, S., 2001. Runoff and sediment loss responses to rainfall and land use in two agricultural catchments on the Loess Plateau of China. Hydrological Processes. 15, 977-988.

Kimaro, D.N., Poesen, J., Msanya, B.M., Deckers, J.A., 2008. Magnitude of soil erosion on the northern slope of the Uluguru Mountains, Tanzania: Interrill and rill erosion. Catena. 75,38–44.

Li, X.Y., 2003. Gravel-sand mulch for soil and water conservation in the semiarid loess region of northwest China. Catena. 52, 105-127.

Marques, M.J., Bienes, R., Jimenes, L., Perez-Rodrigues, R., 2007. Effect of Vegetal Cover on Runoff and Soil Erosion under Light Intensity Events, Rainfall Simulation over USLE plots. Science of the Total Environment. 378,161-165.

Moreno-de las Heras, M., Espigares, T., Merino-Martin, L., Nicolau, J.M., 2011. Water-related ecological impacts of rill erosion processes in Mediterranean-dry reclaimed slopes. Catena. 84, 114-124.

Poesen, J., Ingelmo-Sanchez, F., 1992. Runoff and sediment yield from topsoil with different porosity and affected by rock fragment cover and position. Catena. 19, 451-474.

Polyakov, V.O., Nearing, M.A., 2003. Sediment transport in rill flow under deposition and detachment conditions. Catena. 51, 33-43.

Rejman, J., Turski, R., Paaluszek, J., 1998. Spatial and Temporal Variation in Erodibility of Loss Soil. Soil and Tillage research. 46, 61-68.

Rodriguez, J.L.G., Suarez, M.C.G., 2010. Historical review of topographical factor LS of water erosion models. Aqua-LAC. 2, 56-61.

USDA-NRCS., Manual Soil Survey Investigations Report. No.42, Version 3.o.Nebraska; 1996

Wischmeier, W.H., Mannering, J.V., 1965. Effect of organic matter content of the soil on infiltration. Soil and water Conservation. 4, 150-152.

Zhang, G.H., Liu, B.Y., Nearing, M.A., Huang, C.H., Zhang, k.L., 2002. Soil detachment by shallow flow. Trans. ASAE. 45, 351-357.